Strategia zagospodarowania obszarów morskich Andrzej Cieślak – Urząd Morski w Gdyni cieslak@umgdy.gov.pl

Konwencja ONZ Prawo Morza ustala, że to Państwo jest odpowiedzialne za sprawy morskie Morze jest własnością Państwa; prawa właścicielskie w imieniu Skarbu Państwa pełni minister wł. ds. gospodarki morskiej Trwały zarząd wód morskich i gruntów nimi pokrytych sprawują urzędy morskie

Uwarunkowania Brak polityki morskiej RP – etap opracowywania założeń na podstawie Niebieskiej Księgi o Zintegrowanej Polityce Morskiej UE Wysoki poziom niepewności i niekompletności danych i szczególnie wysoki koszt i trudność ich uzupełniania, w tym ograniczenia czasowe (pogoda) Morze jest stabilizatorem klimatu Czynniki zmian: Rozwój gospodarczy Regionu Bałtyckiego, w tym globalizacja → intensyfikacja transportu, systemy energetyczne… Rozwój technologiczny → ekspansja coraz dalej w morze Zmiana klimatu → zmiany ekosystemu Morza Bałtyckiego, wzrost zagrożeń na brzegu, zmiana warunków uprawiania działalności gospodarczej

Uwarunkowania (c.d.) Rosnące zapotrzebowanie na przestrzeń morską Rybołówstwo Żegluga Odbiornik śmieci, ścieków, wód chłodzących Obronność Kable i rurociągi Górnictwo: żwiry i piaski, ropa i gaz, inne zasoby (?) Turystyka i rekreacja Ochrona przyrody (20 może 30% obszaru Morza Bałtyckiego) Produkcja energii – wiatr, falowanie (?), prądy morskie (-), wodór(!) Przyszłe, obecnie nieznane przemysły, sposoby korzystania, „uprawy” morza

a

Przestrzeń morska jest cennym zasobem, którego przy obecnych sposobach postępowania zaczyna brakować! Niektóre kraje (Holandia, Belgia, Niemcy), poniekąd z naszej inicjatywy, nas wyprzedziły – w ich odpowiednikach KPZK odniesiono się do przestrzeni morskiej. Niemcy – Land Mecklenburg-Vorpommern ma pierwszy obowiązujący plan zag. prz. dla wód terytorialnych

Szanse rozwoju społecznego i gospodarczego Porty i rozwój wokół-portowy Turystyka i rekreacja Energetyka odnawialna „Blue biotech” (?) Górnictwo (?) Przyszłe nowe przemysły

Podstawowe elementy strategii zagospodarowania obszarów morskich Udoskonalenie i monitorowanie porządku prawnego i organizacyjnego aby zarządzanie obszarami morskimi odbywało się zgodnie z zasadami ZZOP Określenie i egzekwowanie priorytetów i zasad zagospodarowania /korzystania z obszarów morskich (KPZK, ustawy, rozporządzenia…) Aktywne uczestnictwo w pan-bałtyckich, unijnych (i innych międzynarodowych) projektach dot. zarządzania obszarami morskimi lub jego elementów

Porządek organizacyjno – prawny Jeden rządzący wszystkimi obszarami morskimi – minister wł ds. gospodarki morskiej przy pomocy dyrektorów urzędów morskich Zasada główna: to administracja morska wydaje rozporządzenia, zarządzenia, decyzje itd. lecz w uzgodnieniu z innymi sektorami / organami W szczególnych przypadkach inne sektory / organy wydają w/w rozporządzenia… lecz zawsze w porozumieniu z administracją morską Obowiązek uzgodnień Międzysektorowych Z samorządami wojewódzkimi i gminnymi (zróżnicowanie między WSE a morzem terytorialnym i MWW) Zapewnienie rzeczywistego uczestnictwa społecznego, a nie tzw. „konsultacji społecznych” Polityka informacyjna (zagwarantowanie jej finansowania) Badania i monitoring (zagwarantowanie jakości, ciągłości → finansowanie!) Planowanie przestrzenne typu „nested approach”: wizja → plan strategiczny → (…..?.....) → plan lokalny (prawo miejscowe) System podejmowania decyzji lokalizacyjnych Likwidacja zasady „pierwszy zgłoszony, pierwszy obsłużony” Uwzględniający szczególnie wysoki poziom niepewności

Priorytety i wskazania Żegluga, w tym rozwój portów (ekspansja portów, nowe szlaki, „autostrady morskie”) Ochrona środowiska, w tym ochrona przyrody Bezpieczeństwo społeczności i inwestycji nadbrzeżnych (powodzie, erozja) Uwzględniając międzynarodowe zobowiązania RP (np NATO, PSSA, …) Wskazania Docelowa ilość energii wytwarzanej w obszarze morskim Rezerwacja przestrzeni na sieci przesyłowe Regionu Bałtyckiego (energia, ropa, gaz, przyszłe inne) Łączna powierzchnia (np. procentowo) obszarów chronionych Różnicowanie sposobów połowu ryb zależnie od typów siedlisk

Zasady Optymalne wykorzystanie 4-wymiarowości przestrzeni morskiej Oszczędne korzystanie z przestrzeni, pozostawienie jak największych akwenów dla przyszłych, obecnie nieznanych celów gospodarczych, w tym: Łączenie infrastruktury liniowej w „wiązki” i zminimalizowanie ilości wiązek Łączenie na poszczególnych akwenach różnych, niesprzecznych sposobów korzystania z morza Zasoby (surowce, wiatr, prądy, ryby, siedliska) są dowiązane do lokalizacji, niektóre użytkowania (żegluga, turystyka, rekreacja, obronność) mogą być przemieszczane Obszary morskie zawsze pozostają własnością Państwa, innym podmiotom mogą być tylko udostępniane (dzierżawione, użyczane) na okres zamknięty; istniejące dzierżawy wieczyste, własności innych podmiotów mogą być odsprzedawane (odstępowane) tylko Skarbowi Państwa i nie mogą być poddzierżawiane Ustanowienie najwyższych norm czystości dla ścieków (wód) odprowadzanych do wód morskich lub do cieków blisko ujść do morza Zarządzanie pro-aktywne, a nie reaktywne

Podsumowanie Morze, w tym jego stan, porządek przestrzenny, sposoby używania, zawsze będzie wyłączną odpowiedzialnością PAŃSTWA Rośnie presja na obszary morskie. Konieczne podejmowanie racjonalnych decyzji w warunkach wielkiej niepewności, mających najczęściej skutki długotrwałe i bardzo często sięgające daleko poza obszary poszczególnych akwenów Zintegrowana Polityka Morska UE – wskazania; są kraje które nas wyprzedziły Brakuje podstaw (polityka morska, KPZK – w tym priorytety i zasady) do sporządzenia racjonalnej strategii gospodarowania przestrzenią morską Obecny system instytucjonalny jest poprawny. Udoskonalenia (prawo, nauka, informacja) są niezbędne. Rewolucja niepotrzebna.

Dziękuję Fot.: Piotr Domaradzki