Jerzy Pośpiech   Projekt polskiej podstawy programowej wychowania fizycznego na tle rozwiązań europejskich Opole 13-14.10.2008r

Programy szkolnego wychowania fizycznego w krajach Europy -cele -teoretyczne podstawy -praktyczne rozwiązania. Czy nowa propozycja podstawy programowej wychowania fizycznego jest zgodna ze współczesnymi tendencjami europejskimi? Wstecz

Wychowanie fizyczne postrzegane są jako ważna część programów szkolnych państw Unii Europejskiej . Polityka edukacyjna Unii zakłada harmonizację programów oświatowych wszystkich członków, nie przeciwstawiając tego regionalnej tożsamości i odrębności. Wychowanie fizyczne uczestniczy aktywnie w tym procesie.

Działalność edukacyjna, której celem byłaby wyłącznie wysoka sprawność fizyczna dzieci i młodzieży nie jest już wystarczającym argumentem dla włączenia wychowania fizycznego do programów szkolnych Jak definiuje się współcześnie cele europejskiego wychowania fizycznego ? Jakie wychowanie fizyczne może być uznane obecnie jako fundamentalny składnik nowoczesnego systemu edukacyjnego?

B.Crum (2007) definiuje wychowanie fizyczne jako proces przygotowania młodych ludzi do: świadomego, samodzielnego, satysfakcjonującego, całożyciowego uczestnictwa w kulturze ruchu.

Wychowanie fizyczne to nie tylko „uczenie się ruszania”, ale także „ruszanie się, aby się uczyć” (Sugden D., Talbot M., 1998). „Uczenie się ruszania”, to najczęstszy sposób pojmowania wychowania fizycznego postrzeganego jako proces nauczania umiejętności ruchowych, kształtowania zdolności motorycznych, poznawania własnego ciała i jego możliwości ruchowych.

„Ruszanie się, aby się uczyć” dotyczy aktywności fizycznej jako kontekstu i środka nauczania. Ma ono na celu osiąganie całej gamy rezultatów edukacyjnych, m.in. zachowania i działania odpowiedniego oraz efektywnego (Talbot M.,1999, Solomons D.,1999).

No education without physical education(EUPEA 1993). Przyczynia się do całościowego i wszechstronnego rozwoju ciała i umysłu(Gallahue D.L.,1993). Rozwija zrozumienie ćwiczeń i wysiłków aerobowych i anaerobowych oraz ich znaczenie dla zdrowia(Bailey R.,1999, Blair S.,&Meredith M.D.,1994,WHO 1998).

Wspomaga rozwój społeczny i kognitywny oraz wyniki w nauce(Gallahue D Wspomaga rozwój społeczny i kognitywny oraz wyniki w nauce(Gallahue D.L.,1993, Shephard L.,1997, Shephard L& Levelle R.,1994) Pomaga dzieciom rozwijać szacunek dla ciała - swojego i innych Wzmacnia pewność siebie i wiarę we własne możliwośći(Fox K., 1998)

Tab.1. Ranking programowych celów wychowania fizycznego w szkołach podstawowych (Hardman K., 2001) Cele Kolejność Umiejętności ruchowe 1 Rozwój fizyczny 2 Kompetencje motoryczne 3 Zdrowie i dobre samopoczucie 4 Aktywny styl życia 5 Rozwój osobniczy 6 Przygotowanie do całożyciowej aktywności fizycznej 7 Rozwój społeczny 8 Sprawność fizyczna 9 Umiejętności interpersonalne 10 Rozwój intelektualny (poznawczy) 11= Rozwój moralny Uczestnictwo w wartościowych formach aktywności fizycznej 13 Umiejętność samooceny (budowy i sprawności ciała) 14 Umiejętność rozwiązywania problemów 15 Poprawienie estetyki (sylwetki) 16

Tab.2. Ranking programowych celów wychowania fizycznego w szkołach ponadpodstawowych (Hardman K., 2001) Cele Kolejność Umiejętności ruchowe 1 Rozwój fizyczny 2 Kompetencje motoryczne 3 Zdrowie i dobre samopoczucie 4 Aktywny styl życia 5 Rozwój osobniczy 6 Przygotowanie do całożyciowej aktywności fizycznej 7 Rozwój społeczny 8 Sprawność fizyczna 9 Umiejętności interpersonalne 10 Rozwój intelektualny (poznawczy) 11= Rozwój moralny Uczestnictwo w wartościowych formach aktywności fizycznej 13 Umiejętność samooceny (budowy i sprawności ciała) 14 Umiejętność rozwiązywania problemów 15 Poprawienie estetyki (sylwetki) 16

Szukając analogii z innymi przedmiotami szkolnymi przygotowującymi do różnych ról społecznych i uczestnictwa w kulturze, zdaniem wielu uczonych europejskich, misją wychowania fizycznego winno być: wyposażenie uczniów w kompetencje niezbędne do uprawiania aktywności fizycznej i sportu przez całe życie, przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w życiu zawodowym, rodzinnym i odpoczynku w XXI stuleciu.

Konkluzja : Hierarchia celów oraz istota współczesnego wychowania fizycznego w polskiej i europejskiej teorii naukowej są zbieżne. 2. W obu przypadkach podkreśla się pedagogiczny i prospektywny charakter tego procesu oraz potrzebę kształtowania kompetencji behawioralnych i instrumentalnych. 3. Zauważalna jest jednocześnie różnica w akcentowaniu priorytetów edukacyjnych.

4. W zachodnioeuropejskiej teorii naukowej mniejszy nacisk kładzie się na fizyczne (cielesne) aspekty edukacji fizycznej, będącej subsystemem kultury ruchu. 5. Wspólne dla większości autorów definicji europejskiego wychowania fizycznego, wydaje się być pojmowanie go jako pedagogicznej operacjonalizacji kultury ruchu (bądź kultury fizycznej, głównie w krajach Europy Środkowo-Wschodniej).

6. Jako ważny składnik nowoczesnego systemu edukacyjnego może być uznane obecnie tylko takie wychowanie fizyczne, które zapewnia wszystkim uczniom solidne fundamenty zdrowia(fizycznego, psychicznego i społecznego), a także radość z regularnej aktywności ruchowej. 7. Wyposażenie ucznia w kompetencje umożliwiające uczestnictwo w kulturze fizycznej (ruchu), fundamentalnym składniku zdrowego stylu życia, wydaje się być wystarczającą legitymizacją wychowania fizycznego w programach szkolnych.

II. Programy wychowania fizycznego w krajach europejskich -koncepcje -treści -podobieństwa -różnice

W europejskim wychowaniu fizycznym obserwuje się dwie nowe tendencje w konstruowaniu i realizacji programów szkolnych: treściowa wolność i całościowe wspieranie. Treściowa wolność wyraża się głównie tym, że reformowane w większości krajów europejskich programy nauczania odstępują od materiałowego (treściowego) wyobrażenia o kształceniu i wychowaniu na rzecz określenia oczekiwanych efektów tego procesu. Wstecz

Jak wykazały prowadzone w wielu krajach europejskich badania, proponowane uczniom na lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych w szkole formy aktywności sportowej są mniej atrakcyjne niż pozaszkolne lub oglądane w mediach W szkole o wyborze treści lekcji decyduje nauczyciel, a nie uczeń. Uczeń, nie mając wyboru pomiędzy różnymi formami aktywności sportowej, odrzuca całą ofertę programową szkoły określając ją jako nudną.

Wytyczne EUPEA zawarte w „Kodeksie etycznym i przewodniku dobrej praktyki w wychowaniu fizycznym” m.in.: - program, który zawiera szeroką propozycję dostępnych dla uczniów form aktywności ruchowej. - każdy uczeń znajduje w nim ofertę dla siebie, pozwalającą uzyskiwać postęp w każdym kolejnym roku szkolnym

Każdy kraj ma swoją własną kulturową tożsamość, lecz każdy uczeń, niezależnie od zdolności, płci i pochodzenia ma prawo uczestniczyć w programie zajęć wychowania fizycznego, który powinien zapewnić: - szeroką bazę kompetencji fizycznych i wiedzy dotyczącej aktywności fizycznej, wspomaganie naturalnego procesu rozwoju organizmu, promocję zdrowia i sprawności fizycznej oraz zrozumienie wagi zdrowego stylu życia, samorealizację i akceptację własnej osoby w jej somatyczno-motorycznym kontekście,

umiejętność rozwiązywania problemów i współpracy z innymi uczniami w zakresie aktywności fizycznej i sportu, rozwijanie trwałej afirmatywnej postawy wobec aktywności fizycznej, całożyciowe zainteresowanie i uczestnictwo w różnych formach aktywności fizycznej, możliwość własnego rozwoju, jako samodzielnego i odpowiedzialnego uczestnika kultury fizycznej (kultury ruchu).

a Tygodniowy wymiar wf. w minutach (Pośpiech J., 2004)   Szkoła Podstawowa 6–12 lat Szkoła Ponadpodstawowa 13–16 lat 17–19 lat 1 AUSTRIA 135 90 2 BELGIA (Wal.) 3 BELGIA (Flan) 4 CZECHY 5 DANIA 6 ESTONIA 7 FINLANDIA 8 FRANCJA 165 110 9 HISZPANIA 100 10 HOLANDIA 11 IRLANDIA 45 20

l 12 IZRAEL 90 13 LITWA 105 14 LUKSEMBURG 75 15 NIEMCY * 135/90 16 NORWEGIA 17 POLSKA 135 (7–10 l) 180 (10–12) 180 180/135 18 PORTUGALIA 135 19 SŁOWACJA 90/135 20 SŁOWENIA l

SZWAJCARIA 150 SZWECJA 90/135 WĘGRY 135 90 WLK. BRYTANIA WŁOCHY 21 22 23 WĘGRY 135 90 24 WLK. BRYTANIA 25 WŁOCHY

  Program państwowy Cele programowe Tak Nie Ogólne Operacyjne 1 Austria * 2 Belgia (Fland.) 3 Belgia (Wal.) 4 Czechy 5 Dania 6 Estonia 7 Wyspy Owcze 8 Finlandia 9 Francja 10 Niemcy krajowe 11 Węgry 12 Irlandia 13 Izrael 14 Litwa 15 Luksemburg

16 Holandia *   17 Norwegia 18 Polska 19 Portugalia 20 Słowacja 21 Słowenia 22 Hiszpania 23 Szwecja 24 Szwajcaria kantonal 25 Wlk. Brytania

Współczesne koncepcje europejskiego wychowania fizycznego zakładają całościowe wspieranie rozwoju ucznia obejmujące jednocześnie jego fizyczno-motoryczne, kognitywne, socjalizacyjne i emocjonalne aspekty. W ostatniej dekadzie wiele krajów europejskich dokonało rewizji swoich programów wychowania fizycznego. Poza rozwojem fizycznym akcentuje się w nich zadania edukacji zdrowotnej, ekologicznej oraz przygotowanie do uczestnictwa w „kulturze ruchu”.

i zdrowotne aktywności ruchowej. W. Laporte (1999), analizując programy wychowania fizycznego w poszczególnych krajach Unii, doszedł do wniosku, że nie ma między nimi istotnych różnic. Wszystkie eksponują sprawność fizyczną, kompetencje ruchowe, umiejętności sportowe, walory wychowawcze i zdrowotne aktywności ruchowej.

Różnice dotyczą jedynie innego rozłożenia akcentów. Kraje, które przez długi czas były pod wpływami gimnastyki szwedzkiej, zdrowie i sprawność fizyczną uznają w dalszym ciągu za priorytety wychowania fizycznego Inne są preferencje programowe krajów o bogatych tradycjach sportowych.

Przedmiotem analizy przeprowadzonej przez Europejskie Stowarzyszenie Wychowania Fizycznego była również treść programów wychowania fizycznego realizowanych w szkołach europejskich. Generalnie można stwierdzić, że zarówno w szkołach podstawowych, i średnich najwięcej czasu na lekcjach wychowania fizycznego przeznacza się na: -gry zespołowe (średnio 25%), -lekkoatletykę i gimnastykę (około 15%), -ćwiczenia muzyczno-ruchowe i pływanie (po 10%).

W większości krajów europejskich dużą wagę przykłada się ponad to do: edukacji zdrowotnej, kształtowania właściwej sylwetki (budowy ciała) i sprawności fizycznej (4%–15%)

Do najpopularniejszych gier należą: piłka nożna, koszykówka, siatkówka i piłka ręczna. W kilku zaledwie krajach uprawia się rugby (Andora, Francja, Wielka Brytania, Rumunia) oraz unihokej (Belgia, Finlandia, Litwa, Polska). Specyficznymi grami są korfball (Holandia), netball (Malta, Holandia) i softball (Czechy).

Najczęściej uprawianymi sportami indywidualnymi w szkołach europejskich są: gimnastyka, tańce, pływanie i lekka atletyka (26 krajów) badminton, squash, tenis i tenis stołowy. Mniejszą popularnością cieszą się: kanioning, wspinaczka na ściance, bieg na orientację, jogging, wędrówki górskie, żeglarstwo, nurkowanie, narciarstwo (biegowe i zjazdowe), snowboard, boks, kręgle, ekspresyjne formy ruchu, szermierka, szachy, fitness, łyżwiarstwo figurowe, judo, karate, łyżwiarstwo szybkie, łyżworolki, wioślarstwo, jazda skuterem śnieżnym, piłka wodna, breakdance i zapasy.

Analiza porównawcza nowelizowanej podstawy programowej wychowania fizycznego z koncepcjami programowymi realizowanymi w krajach Unii Europejskiej wskazuje na jej zgodność z najnowszymi tendencjami w tym zakresie tj.: wolnością treści oraz całościowym wspieraniu rozwoju ucznia.

z-----Oorspronkelijk bericht----- Van: Meiners-Pieters, C. M. M z-----Oorspronkelijk bericht----- Van: Meiners-Pieters, C.M.M. Verzonden: woensdag 20 oktober 2004 9:37 Aan: 'Jerzy Pospiech' Onderwerp: FW: Re-presentation EYES Closing Ceremony/pospiech  Dear Mr Pospiech, In your speech you can inform the delegates of the way Poland has arranged there physical education. As I understand you were the president of the commission that made the physical education programma for the Polish government (I've read a Dutch translation of your English article on this issue). I think Poland is far ahead and we can learn a lot from your approach. It would be nice if you elaborate a bit about the reason that Poland has chosen this approach on physical education and what other countries can learn from Poland (would it even work in every country?). W twojej prezentacji możesz przedstawić organizację wychowania fizycznego w Polsce. Jak mi wiadomo przewodniczyłeś zespołowi, który na zlecenie polskich władz opracował program wychowania fizycznego (czytałam holenderskie tłumaczenie twojego anglojęzycznego artykułu na ten temat). Myślę,że Polska przoduje pod tym względem i my możemy się wiele od was nauczyć. Dobrze byłoby, gdybyś powiedział coś na temat powodów dla których wybraliście taką koncepcję programową wychowania fizycznego i czego inne kraje mogłyby się nauczyć od Polski (co mogłoby się sprawdzić we wszystkich krajach?)

Wstecz

Dziękuję za cierpliwość i uwagę