Wspólna Polityka Rolna UE – dotychczasowe efekty i dostosowania Wprowadzenie do dyskusji Joanna Czapla MRiRW Warszawa, marzec 2011 r. 1 Departament Płatności Bezpośrednich

CELE WPR – Traktat Rzymski - 1957 Traktat z Lizbony - 2009 Zwiększenie produktywności (wydajności) rolnictwa, Zabezpieczenie odpowiednich dochodów producentom, Stabilizacja rynków rolnych, Zagwarantowanie rozsądnych cen konsumentom Zapewnienie ciągłości zaopatrzenia 2 2 Departament Płatności Bezpośrednich

Duże zróżnicowanie strukturalne rolnictwa UE na przykładzie udziału rolnictwa w zatrudnieniu w % 3 3 Departament Płatności Bezpośrednich

W toku kolejnych reform WPR poziom wsparcia rolnictwa zmieniał się stosunkowo mało. Istotnie zmienił się sposób wsparcia poprzez stopniowe zastępowanie wsparcia poprzez ceny wsparciem środkami z budżetu UE, głównie płatnościami bezpośrednimi. 4 Departament Płatności Bezpośrednich

Aktywna polityka rolna jest prowadzona w większości państw rozwiniętych Poziom wsparcia rolnictwa mierzonego wskaźnikiem PSE w latach 1986-2007 w krajach OECD (%) (1) Dla Meksyku, 1986-88 jest zastąpiony 1991-93; (2) Austria, Finlandia i Szwecja są włączone do OECD ogółem we wszystkich latach, a do UE od 1995 roku. Czechy, Węgry, Polska i Słowacja są włączone we wskaźnik OECD ogółem we wszystkich latach natomiast we wskaźniku EU od 2004 roku. Wskaźnik OECD ogółem nie uwzględnia krajów członkowskich UE, którzy nie należą do OECD; (3) EU12 dla 1986-94; EU15 dla 1995-2003; EU25 dla 2004-06 i EU27 od 2007. Źródło: OECD, baza danych PSE/CSE 2008. 5 5 Departament Płatności Bezpośrednich

Wydatki na WPR a postęp reform WPR Źródło: Komisja Europejska, DG Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich 6 6 Departament Płatności Bezpośrednich

Rolnictwo UE jest coraz silniej powiązane z rynkiem światowym Oddzielenie wsparcia od produkcji w toku kolejnych reform zmniejszyło nadwyżki produkcyjne i poziom zapasów interwencyjnych w UE. Rolnictwo UE jest coraz silniej powiązane z rynkiem światowym 7 Departament Płatności Bezpośrednich

Wpływ reform WPR na nadwyżki produkcji netto UE Żródła: Komisja Europejska - Eurostat, OECD-FAO, USDA, Fapri 8 8 Departament Płatności Bezpośrednich

Zmiany w poziomie publicznych zapasów produktów rolnych 9 9 Departament Płatności Bezpośrednich

WPR charakteryzuje wysoki udział w budżecie UE (około 40%) ale niski w całkowitych wydatkach publicznych w UE (około 1%), co wynika z faktu, że WPR jest jedyną w pełni wspólnotową polityką w UE Pomimo znaczącego wsparcia w ramach WPR wiele państw członkowskich dodatkowo wspiera rolnictwo ze środków krajowych. Można to tłumaczyć m.in. różnicami w efektywności i „uzależnieniu” od wsparcia publicznego 10 Departament Płatności Bezpośrednich

(wartość bezwzględna) Wydatki na WPR Koszt WPR w 2009 (wartość bezwzględna) Koszt WPR w 2009 (wartość względna) 43% budżetu UE 0.5% PKB UE Źródło: Komisja Europejska - DG ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich 11 11 Departament Płatności Bezpośrednich

Wsparcie publiczne dla rolnictwa w relacji do PKB w % 12 Departament Płatności Bezpośrednich

Struktura Perspektywy Finansowej 2007-13 (środki na zobowiązania) Departament Płatności Bezpośrednich

Dział 2 Perspektyw Finansowej na lata 2007-13 „Zarządzanie i zachowanie zasobów naturalnych” (w środkach na zobowiązania, mln EUR) 14 14 Departament Płatności Bezpośrednich

Płatności bezpośrednie WPR obecnie – budżet Rynek Płatności bezpośrednie Filar I Filar II Rozwój Wsi Modulacja 15 15 Departament Płatności Bezpośrednich

Czy cel dochodowy WPR został osiągnięty? 16 Departament Płatności Bezpośrednich

Relacja dochodów w rolnictwie do średnich dochodów w gospodarce w % 17 17 Departament Płatności Bezpośrednich

Silna tendencja do pogarszania się relacji cenowych w sektorze rolnym UE („rozwarcie nożyc cen”) wymaga ciągłej poprawy produktywności pracy 18 18 Departament Płatności Bezpośrednich

Udział płatności WPR w dochodzie netto gospodarstw rolnych wg Udział płatności WPR w dochodzie netto gospodarstw rolnych wg. FADN, 2006 r. 19 19 Departament Płatności Bezpośrednich

Cechą charakterystyczną WPR jest wysokie zróżnicowanie poziomów wsparcia bezpośredniego, co można tłumaczyć m.in. tym, że krajowe koperty płatności bezpośrednich wynikają z historycznych poziomów produkcji To zróżnicowanie jest mniejsze w przypadku łącznego wsparcia z obu filarów. Największe zróżnicowanie dotyczy wsparcia w przeliczeniu na pełnozatrudnionego w rolnictwie. 20 Departament Płatności Bezpośrednich

Stawki obecnego I-ego filaru w EUR/ha UR 21 21 Departament Płatności Bezpośrednich

Łącznie I (w 2013 r.; BG i RO 2016 r.) i II filar (średniorocznie 2007-2013) w przeliczeniu na ha UR Źródło: Komisja Europejska, EUROSTAT 22 22 Departament Płatności Bezpośrednich

Łącznie I (2013 r.; BG i RO 2016 r.) i II filar (średniorocznie 2007-2013) w przeliczeniu na pełnozatrudnionego (AWU) Źródło: Komisja Europejska, EUROSTAT 23 23 Departament Płatności Bezpośrednich

Koperty krajowe płatności bezpośrednich wynikają z historycznych poziomów produkcji. Koperta dla Polski jest wynikiem negocjacji (akcesyjnych) i odzwierciedla wielkości produkcji, obszar bazowy, plon referencyjny. 24 Departament Płatności Bezpośrednich

Wielkości referencyjne Stawka (EUR/jednostkę) Limity produkcji i wielkości referencyjne Wyszczególnienie Wielkości referencyjne Stawka (EUR/jednostkę) Koperta (mln EUR) Bydło - specjalna premia wołowa 926,0 tys. szt 210 194,46 - krowy mamki 325,581 tys. szt 200 65,12 - krowy mamki dodatkowa 24,15 7,8628 - cielęta rzeźne 839,518 tys. szt. 50 41,9759 - bydło rzeźne 1 815,430 tys. szt. 80 145,2344 - premia dodatkowa - 27,3 - premia ekstensyfikacyjna 1251,581 tys. szt. 100 125,1581 Owce - premia 335, 88 tys. szt. 28,0 9,4046 0,355 Mleko - płatność podstawowa 9 380,143 tys. ton 24,49 229,7197 - płatnosć dodatkowa 98,694 Departament Płatności Bezpośrednich

Wielkości referencyjne Stawka (EUR/jednostkę) Limity produkcji i wielkości referencyjne (2) Wyszczególnienie Wielkości referencyjne Stawka (EUR/jednostkę) Koperta (mln EUR) Uprawy polowe Zboża, oleiste, wysokobiałkowe, len i konopie 3 tony/ha (obszar bazowy 9 454,6711 tys. ha) 63 1 789,42 Strączkowe 4,309 tys. ha 181 0,7799 Susz paszowy - rolnicy 13,538 tys. ton 35,83 0,4851 Tytoń 37,933 tys. Ton 2 662,28 (średnia) 103,97 Skrobia ziemniaczana 144,985 tys. ton 110,54 16,0266 Chmiel 2,198 tys. ha 480 1,055 Nasiona - 1,85 Orzechy 4,2 tys. ha 120,75 0,5072 RAZEM 2 859,37 Departament Płatności Bezpośrednich

Limity produkcji i inne wielkości referencyjne W stosunku do SN UE z 20.06.2002 udało się osiągnąć wyższe limity dla: Specjalnej premii wołow.(o 8%, tj. 68,3 tys. szt.) Kwoty mlecznej (o 5,7%, tj. 505 tys. ton) Plonu ref. (o 1,4%, tj. o 0,04 t/ha) Pow. bazowej upraw polowych (o 2,6%, tj. o 237 tys. ha) Skrobi ziemniaczanej (o 60%, tj. o 54,4 tys. ton) Cukru (o 0,4%, tj. o 6,9 tys. ton) Źródło: Komisja Europejska, EUROSTAT 27 27 Departament Płatności Bezpośrednich

Limity produkcji i inne wielkości referencyjne Ponadto, wynegocjowano limity dla: Strączkowych (ciecierzyca, soczewica, wyka) Suszy paszowych (z lucerny, koniczyny, łubinu, itd.) Pomidorów do przetwórstwa Włókna lnu i konopi Wyższe limity stanowią równowartość prawie 100 mln EUR (przy 100% dopłatach) – 62% uprawy polowe Źródło: Komisja Europejska, EUROSTAT 28 28 Departament Płatności Bezpośrednich

Zasada phasing – in i uzupełnienie z budżetu krajowego *Stawki w latach 2011 – 2013 stanowią szacunkowe dane, bez uwzględnienia zmian w art. 68 29 29 Departament Płatności Bezpośrednich

Duże różnice pomiędzy państwami członkowskimi dotyczą nie tylko wysokości wsparcia ale także jego struktury a nawet sposobu wdrażania poszczególnych instrumentów. Budzi to obawy o warunki konkurencji na jednolitym rynku UE i powoduje że WPR jest mało przejrzysta nie tylko dla opinii publicznej ale i samych rolników 30 Departament Płatności Bezpośrednich

Zróżnicowanie proporcji między filarami WPR Źródło: Komisja Europejska, EUROSTAT 31 31 Departament Płatności Bezpośrednich

Zróżnicowanie priorytetów w ramach 2-go filaru WPR Źródło: Komisja Europejska, EUROSTAT 32 32 Departament Płatności Bezpośrednich

Zróżnicowanie systemów płatności bezpośrednich SAPS Uproszczony System Płatności Bezpośrednich (tylko nowe państwa członkowskie) SPS System Płatności Jednolitych (stare państwa czł. + Słowenia i Malta) Albo (A) System Regionalny (B) System Historyczny (na gospod.) (A+B) System Hybrydowy (mieszany) Krajowe Uzupełniające Płatności Bezpośrednie (5 rodzajów) System Hybrydowy Statyczny System Hybrydowy Dynamiczny (zmierzający do jednolitej stawki regionalnej) Płatności oddzielne: - cukier - hist., - pomidory – hist., - owoce miękkie Płatności częściowo związane z produkcją – stopniowe odchodzenie Wsparcie specjalne (art. 68) 33 33 Departament Płatności Bezpośrednich

System SAPS w Polsce Liczba beneficjentów w Polsce (ok. 1,4 mln rolników) jest większa, niż łączna liczba beneficjentów we Francji, Wlk. Brytanii, Niemczech, Irlandii, Portugalii, Austrii i Danii. Powierzchnia referencyjna - 14,137 mln ha. Powierzchnia deklarowana obejmuje ok. 10,5 mln działek referencyjnych, 15 mln działek rolnych. Koperta finansowa przeznaczona na płatności w 2010 r. wyniosła 2,192 mld euro (budżet unijny). 34 34 Departament Płatności Bezpośrednich

Udział dopłat w dochodach Udział dopłat w dochodach z rodzinnego gospodarstwa rolnego w 2004 i 2007r. wg klas wielkości ekonomicznej Źródło: IERiGŻ na podstawie danych z FADN 35 35 Departament Płatności Bezpośrednich

Wyniki handlu towarami rolno-spożywczymi w latach 2002-2009 36 36 Departament Płatności Bezpośrednich