Ekonomika zdrowia Dr Joanna Jasińska

Poddaje analizie koszty i korzyści zmian alokacji zasobów. Ekonomia to nauka o tym jak ludzie i społeczeństwo dokonują wyborów, z lub bez użycia pieniądza, w warunkach ograniczonych zasobów, które mogą znaleźć alternatywne zastosowania, w celu wytworzenia dóbr i usług i rozdziału ich w celach konsumpcyjnych, w chwili obecnej lub w przyszłości, między różnych ludzi i grupy społeczne. Poddaje analizie koszty i korzyści zmian alokacji zasobów.   P.A. Samuelson Economics, Tokyo 1976

Teza: Ograniczone zasoby – nieograniczony popyt EZ dostarcza informacje wspomagające alokację ograniczonych zasobów zgodnie z zasadą efektywności; jakkolwiek możliwości wykorzystania EZ są rozpoznane, nie jest wykorzystywana przez polityków.

Konsekwencje ograniczoności zasobów: istnieje możliwość wykorzystania zasobów w różny sposób pojawia się konieczność dokonywania wyborów między alternatywnymi sposobami wykorzystania zasobów każdy dokonany wybór pociąga za sobą koszt, który może być wymierzony w jednostkach pieniężnych, jeśli mowa o dobrach lub wytworzonych usługach

Koszt utraconych możliwości: Wykorzystanie zasobów w dany ściśle określony sposób powoduje utratę (konieczność poświęcenia) korzyści, które mogłyby być osiągnięte gdyby zasoby zostały wykorzystane w inny najkorzystniejszy sposób. Dokonywanie wyborów to nie tylko podejmowanie decyzji jakie przedsięwzięcia mają być realizowane po określonym koszcie, ale także z których należy zrezygnować a w ślad za tym jaki jest koszt niewykorzystanego wariantu działania (wartość tego co mogłoby być zrobione ale zostało zaniechane)

Zakres EZ: a. definicja zdrowia i jego wartości (wskaźniki stanu zdrowia, wartość życia i jego użyteczność) b. czynniki wpływające na zdrowie (uwarunkowania genetyczne, zawodowe, konsumpcyjne, edukacyjne, dochodowe; kapitał ludzki; uwarunkowania rodzinne etc.) c. popyt na opiekę zdrowotną ( oddziaływanie czynników wpływających na zdrowie na korzystanie z opieki; bariery korzystania - cenowe, czasowe, psychologiczne, formalne; współzależność czynników; potrzeby; ubezpieczenia; wpływ popytu na opiekę zdrowotną) d. podaż opieki zdrowotnej (koszty wytwarzania; alternatywne metody wytwarzania świadczeń; substytucja nakładów; rynkowe uwarunkowania nakładów - czynnik ludzki, wyposażenie, leki; metody zwrotu kosztów; systemy motywacyjne; organizacje for profit i non profit; koordynowana opieka zdrowotna)

Zakres EZ – cd. e. Analiza rynku (racjonowanie opieki w systemie, wykorzystanie cen pieniężnych, czynników niepieniężnych np. czas dostępu, listy oczekujących jako mechanizmów osiągania równowagi; efekty rynkowe dla lekarzy i świadczeń zdrowotnych) f. Ocena mikroekonomiczna (koszt/efekt, koszt/korzyść, koszt/użyteczność alternatywnych sposobów dostarczania opieki (rodzaj, miejsce, czas, zakres) na wszystkich etapach- wykrywanie chorób, diagnoza, leczenie, opieka itd.) g. planowanie, budżetowanie, regulacja, monitorowanie (ocena narzędzi wspomagających optymalizację systemu; wzajemne relacje między budżetowaniem, alokacją zasobów ludzkich, regulacją, bodźcami) h. ewaluacja systemu (równość i efektywność alokacyjna; międzyregionalne i międzynarodowe porównania działalności; metody finansowania)

1. Ekonomika zdrowia jest: Związana z odpowiedzią na pytanie jak dokonywać alokacji ograniczonych zasobów społecznych między konkurującymi o zasoby celami. Związana z ewaluacją kosztów i korzyści alternatywnych działań na rzecz zdrowia. Ewaluacja jest prowadzona w celu pomocy w udoskonalaniu decyzji praktycznych. Nie zastępuje ona elementów procesu podejmowania decyzji.

2. Ekonomika zdrowia : Nie dotyczy tylko i wyłącznie środków pieniężnych; pieniądze wykorzystuje jako miernik wartości i środek wymiany. Nie jest tożsama z księgowością (rachunkowością): pojęcie kosztu w sensie ekonomicznym wiąże się z poświęceniem korzyści (tych korzyści, które można by uzyskać w wyniku zastosowania danych zasobów w sposób społecznie najbardziej korzystny), nie jest to więc koszt traktowany jedynie jako wydatek pieniężny. Koszt w znaczeniu ekonomicznym zawiera wszystkie utracone korzyści wynikające z danego działania, niezależnie od tego na kogo one przypadają. Nie ogranicza się do dóbr, które są sprzedawane na rynku i posiadają cenę rynkową. Nie jest uprawiana jedynie przez ekonomistów, tkwi ona w procesach podejmowania decyzji przez wszystkich ludzi w ich życiu codziennym. Analiza ekonomiczna często zawiera sądy wartościujące oraz, co bardziej istotne, akcent położony na określone koncepcje ekonomiczne może być odmienny w zależności od warunków politycznych i kulturowych, w których jest ona realizowana.

3. Ekonomika zdrowia obejmuje kilka kluczowych koncepcji: Koncepcję kosztów jako utraconych korzyści (koszty i korzyści) rozróżnienie między wielkościami przeciętnymi i krańcowymi; przykładowo koszt krańcowy lub marginalny na ogół jest jedyną odpowiednią podstawą wyjściową w procesie podejmowania decyzji. Popyt na dobra i usługi, który zależy od gotowości jednostek do płacenia („płacenie” dotyczy nie tylko dóbr i usług mających cenę pieniężną, ale również np. traconego czasu). Podaż dóbr i usług, która zależy od dochodów uzyskiwanych przez dostawców. Rynek na którym wymieniane są dobra i usługi. Istnieje tu zwykle cena równowagi rynkowej, tj. cena zrównująca popyt z podażą. Efektywność, zarówno operacyjna (stałe cele, minimalizacja kosztów), jak i alokacyjna (maksymalizacja korzyści przy dostępnych zasobach). Równość rozumiana jako sprawiedliwość. Użyteczność, którą w opinii ekonomistów, ludzie próbują maksymalizować.

4. Istnieją określone problemy w interpretacji niektórych z wymienionych koncepcji w kontekście ochrony zdrowia: Przykładowo, problem alokacji zasobów ochrony zdrowia i dystrybucji usług medycznych zgodnie z gotowością odbiorców usług do poniesienia opłat. Biorąc pod uwagę specyficzną pozycję lekarzy w systemie opieki zdrowotnej zauważamy, że mechanizmy podażowe mogą nie reagować na określone bodźce w oczekiwany sposób. Tam gdzie istnieją rynki ochrony zdrowia możemy spostrzec, że mogą one nie funkcjonować w sposób „normalny”.

5. Mimo wspomnianych zastrzeżeń jest możliwe określenie zastosowań ekonomiki w kontekście podejmowania decyzji w ochronie zdrowia, ponieważ nie można uciec od podstawowych praw ekonomicznych takich jak np. te, które stwierdzają, że: Zasoby w ochronie zdrowia są ograniczone, a więc nie są nieskończone. Nie jesteśmy w stanie prowadzić wszystkich działań na rzecz poprawy zdrowia, które byśmy chcieli prowadzić.

6. Należy docenić, że ekonomika zdrowia : Jakkolwiek może być traktowana jako dyscyplina naukowa, gałąź nauki, czy wiedza naukowa, to jednak lepiej jest ją, być może, traktować jako sposób myślenia z pewnością zaś nie należy jej spostrzegać jako „torby z narzędziami”. W ochronie zdrowia jest polem badawczym ściśle związanym z przedmiotem badań innych dyscyplin, w szczególności zaś z epidemiologią i medycyną.

Wpływ ekonomiki zdrowia na politykę zdrowotną    Problemy: czy EZ ma wpływ na politykę? w jaki sposób płatnicy wykorzystują EZ?  rola EZ w kształtowaniu cen w jaki sposób świadczeniodawcy wykorzystują EZ? problem dystrybucji informacji EZ  problem rozłożenia ryzyka

EZ potencjalnie powinna dostarczać informacje konieczne do podejmowania decyzji alokacyjnych:  informacje o ograniczonych zasobach (struktura, stopień ograniczoności) umożliwienie ustalenia priorytetów w procesie alokacyjnym zgodnie z zasadą efektywności inwestycji podwyższenie efektywności funkcjonowania opieki zdrowotnej  

EZ nie jest wykorzystywana w zadowalającym stopniu bo istnieją bariery wykorzystania w praktyce: –      brak zrozumienia –      błędne rozumienie narzędzi –      brak odniesienia do praktyki –      brak elastyczności budżetów w opiece zdrowotnej –  ograniczony dostęp do informacji o uzyskiwanych rezultatach PODSUMOWANIE Politycy zdrowotni powinni kreować formalne związki między sferą badawczą a praktyką w zakresie EZ Zwiększanie efektywności świadczeń zdrowotnych jest poza dyskusją Rozwój przemysłu farmaceutycznego powinien opierać się o dorobek EZ

Wytyczne w zakresie wykorzystania ekonomiki zdrowia w odniesieniu do nowych produktów (technologii medycznych – HTA):   1) EZ nie może dłużej być wykorzystywana na zasadzie dowolności 2)    Opracowanie scenariuszy rynkowych 3) Oszacowanie kosztu 1 dodanego roku życia dzięki zastosowaniu danego produktu 4)    Oszacowanie kosztu 1 QALY 5)    Ustalenie ceny przy wykorzystaniu analizy ekonomicznej 6) Określenie wpływu metody leczenia na wykorzystanie zasobów

W jaki sposób przemysł farmaceutyczny odpowiada na konieczność wykorzystania HE?   wprowadzanie do struktury firm farmaceutycznych – departamentów farmakoekonomiki wykorzystanie ewaluacji ekonomicznej do oceny efektywności postępowania na różnych etapach „życia” farmaceutyków  analiza kosztów postępowania w różnych przypadkach chorobowych w celu identyfikacji możliwości wprowadzenia nowych produktów  ocena konkurencyjnego otoczenia  wybór profilu produkcji przy użyciu zasady „cost – effective” (koszt/efekt)  możliwości refundacji kosztów leków

Piśmiennictwo: Griffith A.: Ocena ekonomiczna służby zdrowia. Zdr. Publ. 2009; 84(6). Getzen T.E.: Ekonomika zdrowia. PWN, Warszawa 2011. Indulski J.A.,,Matulewicz M.,Bryła M.: Ekonomika zdrowia a problem efektywności ochrony zdrowia. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 2008. Rój J., Sobiech J.: Zarządzanie finansami szpitala. Wolters Kluwer, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2006. Rydlewska-Liszkowska I., Jugo B., Deroń Z.: Wybrane problemy ewaluacji ekonomicznej w opiece zdrowotnej. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 2009. Rydlewska- Liszkowska I., Jegier A.: Koszty i efekty rehabilitacji kardiologicznej, ambulatoryjnej i stacjonarnej. Materiały X Ogólnopolskiej Konferencji Jakość w Opiece Zdrowotnej. Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia, Kraków 2006. Włodarczyk C., Poździoch S.: Systemy zdrowotne. Zarys problematyki. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009. Rydlewska- Liszkowska I.: Ekonomika zdrowia. Wybrane zagadnienia podstawowe. W: Ekonomika i zarządzanie w opiece zdrowotnej, Nosko J.[red.]. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 2009.