Analiza możliwości wsparcia projektów z zakresu diagnostyki i profilaktyki zdrowotnej w ramach wsparcia z Europejskiego Funduszu Społecznego w latach 2014-2020 w woj. śląskim Projekt finansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Pomocy Technicznej PO KL na lata 2007-2013

CELE I METODOLOGIA BADANIA

CELE BADANIA

METODY I TECHNIKI BADAWCZE

WNIOSKI Z BADANIA

Świadczenia ZUS na 1 pracującego (w PLN) NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY Świadczenia ZUS na 1 pracującego (w PLN) Wskaźniki: Liczba dnia absencji zawodowej Wydatki ZUS na świadczenia Liczba osób hospitalizowanych Liczba zgonów Liczba zachorowań wśród osób pod opieką lekarza POZ Liczba chorych leczonych w jednostkach ambulatoryjnej opieki dla osób z zaburzeniami psychicznymi i osób uzależnionych … Źródła: GUS, ZUS, CSIOZ Krajowy Rejestr Nowotworów WHO, NIZP-PZH Śląski Urząd Wojewódzki

POTRZEBY ZDROWOTNE Lp. Grupa chorobowa W tym w szczególności: 1. Choroby układu krążenia (I00 - I99) Choroba niedokrwienna serca (I20-I25) Choroby naczyń mózgowych (I60-I69) Choroba nadciśnieniowa (I10-I15) 2. Nowotwory (C00-D48) Nowotwór złośliwy oskrzela i płuca (C34) Nowotwór złośliwy sutka (C50) Nowotwór złośliwy jelita grubego (C18) Nowotwór złośliwy gruczołu krokowego (C61) Nowotwór złośliwy żołądka (C16) 3. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania (F00-F99) zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i somatoformiczne (F40 - F48) zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu (F10) 4. Choroby układu oddechowego (J00-J99) Zapalenie płuc (J12-J18) Przewlekłe choroby dolnych dróg oddechowych (J40–J47) 5. Choroby układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej (M00-M99)

Zachorowania i zgodny na 10 tys. ludności (2011) NOWOTWORY Zachorowania i zgodny na 10 tys. ludności (2011)

Liczba osób hospitalizowanych (2013) CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA Liczba osób hospitalizowanych (2013)

ZABURZENIA PSYCHICZNE Chorzy leczeni w jednostkach lecznictwa ambulatoryjnego na 10 tys. ludności (2013)

Długość hospitalizacji w dniach (2013) CHOROBY UKŁ. ODDECHOWEGO Długość hospitalizacji w dniach (2013)

SPÓJNOŚĆ - RPO A DOKUMENTY STRATEGICZNE I DANE STATYST. Programy zdrowotne wdrażane będą w ramach Priorytetu Inwestycyjnego 8vi aktywne i zdrowe starzenie się w ramach trzech typów operacji: Opracowywanie i wdrażanie programów zdrowotnych dot. rehabilitacji leczniczej, ułatwiających powroty do pracy i utrzymanie zatrudnienia we współpracy z pracodawcami. Wdrażanie programów zdrowotnych w kierunku wczesnego wykrywania nowotworów m.in. jelita grubego, piersi, szyjki macicy. Wdrażanie programów zdrowotnych dot. chorób będących istotnym problemem zdrowotnym regionu (fiszka projektu systemowego – dot. chorób układu krążenia oraz zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania). Zakres programów zdrowotnych jest zgodny ze stanem problemów zdrowotnych (dane statystyczne), jak i zakresem problemów zdrowotnych wskazywanych w dokumentach strategicznych tj. Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020+” i Strategii Polityki Społecznej Woj.. Śląskiego na l. 2006-2020 oraz zał. nr 1 do Policy Paper. Brak w typach operacji - choroby układu oddechowego oraz układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej, na które wskazuje jako istotne Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego, jak i projekt RPO.

staży będących przykładem dobrych praktyk (n=5) DOŚWIADCZENIA - PODDZIAŁANIE 2.3.1 PO KL Projekt: Opracowanie kompleksowych programów profilaktycznych (Instytut Medycyny Pracy w partnerstwie z Instytutem Medycyny Wsi): Kompleksowy Program Profilaktyczny Dotyczący Alergii Zawodowej Kompleksowy Program Profilaktyczny Dotyczący Boreliozy Pochodzenia Zawodowego Kompleksowy Program Profilaktyczny Dotyczący Chorób Układu Krążenia Kompleksowy Program Profilaktyczny Dotyczący Psychospołecznych Zagrożeń w Środowisku Pracy Kompleksowy Program Profilaktyczny Dotyczący Chorób Układu Ruchu i Obwodowego Układu Nerwowego Wywołanych Sposobem Wykonywania Pracy Kompleksowy Program Profilaktyczny Dotyczący Chorób Zawodowych Skóry Kompleksowy Program Profilaktyczny Dotyczący Chorób Narządu Słuchu Pochodzenia Zawodowego Kompleksowy Program Profilaktyczny Dotyczący Chorób Zakaźnych u Personelu Medycznego BADANIE CAWI uczestników staży N=328 CASE STUDY staży będących przykładem dobrych praktyk (n=5) ANALIZA DESK RESEARCH dokumentów programowych i strategicznych, sprawozdawczości z wdrażania PO KL, dokumentacji konkursowej, danych systemów SIMIK i PEFS oraz opracowań nt. innowacyjności gospodarki

staży będących przykładem dobrych praktyk (n=5) DOŚWIADCZENIA - PODDZIAŁANIE 2.3.1 PO KL Projekt: Opracowanie kompleksowych programów ukierunkowanych na powroty do pracy (Instytut Medycyny Pracy) 1) Kompleksowy Program Ukierunkowany Na Powroty Do Pracy Dla Osób Z Pylicą Płuc 2) Kompleksowy Program Ukierunkowany Na Powroty Do Pracy Osób Z Chorobami Alergicznymi 3) Kompleksowy Program Ukierunkowany Na Powroty Do Pracy Osób Z Zaburzeniami Głosu O Podłożu Zawodowym BADANIE CAWI uczestników staży N=328 CASE STUDY staży będących przykładem dobrych praktyk (n=5) Projekt: Opracowanie i wdrożenie programu profilaktycznego w zakresie wczesnego wykrywania nowotworów układu moczowo-płciowego u pracujących mężczyzn w wieku od 45 roku życia (45+) ukierunkowanego na przeciwdziałanie ich dezaktywizacji zawodowej (w szczególności osób wykonujących zawody, co do których istnieje wyższe prawdopodobieństwo narażenia na choroby nowotworów układu moczowo-płciowego) – Departament Polityki Zdrowotnej w Ministerstwie Zdrowia w partnerstwie z Centrum Onkologii

DZIAŁANIA W PROJEKTACH KOMPLEMENTARNOŚĆ - PROGRAMY w POKL DZIAŁANIA W PROJEKTACH Badania i analizy Działania edukacyjne Działania informacyjno-promocyjne Opracowanie programów Wdrożenie wybranych elementów programów (np. turnusy rehabilitacyjne) ODBIORCY PROGRAMÓW Osoby z grup zawodowych zagrożonych zwiększonym ryzykiem zachorowalności na określone w programach choroby (grupy ryzyka) Lekarze specjaliści, lekarze medycyny pracy, pracownicy PIS, PIP oraz służb BHP

EFS EFRR Oś IX Włączenie społeczne, Priorytet Inwestycyjny 9 iv Oś VIII Regionalne kadry gospodarki opartej na wiedzy, Priorytet Inwestycyjny 8 vi „Aktywne i zdrowe starzenie się” Wsparcie UE - 47 458 483 EUR Udział wsparcia w całości środków programu -1,36% Typy operacji: Opracowywanie i wdrażanie programów zdrowotnych dot. rehabilitacji leczniczej, ułatwiających powroty do pracy i utrzymanie zatrudnienia we współpracy z pracodawcami. Wdrażanie programów zdrowotnych w kierunku wczesnego wykrywania nowotworów m.in. jelita grubego, piersi, szyjki macicy Wdrażanie programów zdrowotnych dot. chorób będących istotnym problemem zdrowotnym regionu. Działania ukierunkowane na eliminowanie zdrowotnych czynników ryzyka w miejscu pracy, z uwzględnieniem działań szkoleniowych. Działania w zakresie przekwalifikowania osób starszych pracujących w trudnych warunkach, pozwalające im na zdobycie kwalifikacji do wykonywania prac, które będą uwzględniały ich umiejętności i stan zdrowia. Wskaźniki rezultatu: Liczba osób, które po opuszczeniu programu podjęły pracę i kontynuowały zatrudnienie Liczba osób, które dzięki interwencji EFS zgłosiły się na badanie EFRR Oś X Rewitalizacja i infrastruktura społeczna i zdrowotna, Priorytet Inwestycyjny 9a „Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną” Wsparcie UE - 115 004 058 EUR (z 9 b), Udział wsparcia w całości środków programu - 3,31% Typy przedsięwzięć: Projekty inwestycyjne ukierunkowane na poprawę jakości i dostępności do świadczeń ochrony zdrowia. Liczba porad udzielonych w ramach ambulatoryjne opieki zdrowotnej Oś IX Włączenie społeczne, Priorytet Inwestycyjny 9 iv Wsparcie UE - 88 811 405 EUR Udział wsparcia w całości środków programu -2,55% Działania przeciwdziałające negatywnym procesom demograf. poprzez zapewnienie dostępu do usług zdrowotnych w zakresie kompleksowej opieki nad matką i dzieckiem oraz wczesnej diagnostyki i leczenia wad rozwojowych dzieci; Diagnozowanie i leczenie chorób cywilizacyjnych u dzieci i młodzieży zwiększających zagrożenie ubóstwem w przyszłości; Opracowanie i wdrożenie programów rehabilitacji leczniczej dla dzieci zagrożonych niepełnosprawnością i niepełnosprawnych; Działania przeciwdziałające negatywnym procesom demograf. poprzez zapewnienie dostępu do usług opiekuńczych, specjalistycznych usług opiekuńczych skierowanych do osób zależnych, niepełnosprawnych z uwzględnieniem priorytetyzacji w kierunku środowiskowej formuły świadczenia (nie wyklucza się wsparcia form instytucjonalnych w przypadku gdy jest to związane ze stanem zdrowia osób zależnych Liczba wspartych w programie miejsc świadczenia usług społecznych istniejących po zakończeniu projektu Liczba wspartych w programie miejsc świadczenia usług zdrowotnych istniejących po zakończeniu projektu

Program Badań Przesiewowych Noworodków KOMPLEMENTARNOŚĆ - PROGRAMY KRAJOWE Nakierowane na rozwiązanie problemu nie związanego z jedną konkretną grupą chorób, ale określające daną grupę docelową (9/26) Program Badań Przesiewowych Noworodków Program kompleksowej diagnostyki i terapii wewnątrzmacicznej w profilaktyce następstw i powikłań wad rozwojowych i chorób płodu Program Zapobiegania Nadwadze i Otyłości oraz Przewlekłym Chorobom Niezakaźnym poprzez Poprawę Żywienia i Aktywności Fizycznej POL-HEALTH (niwelowanie czynników ryzyka innych chorób) Narodowy program rozwoju medycyny transplantacyjnej (rozwój metod terapii)

Nakierowane na konkretną grupę chorób - nowotwory KOMPLEMENTARNOŚĆ - PROGRAMY KRAJOWE Nakierowane na konkretną grupę chorób - nowotwory Program Wczesnej Diagnostyki Obrazowej Nowotworów u Dzieci Program profilaktyki raka szyjki macicy Program profilaktyki raka piersi Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych

Nakierowane na konkretną grupę chorób – choroby zakaźne (3/26) KOMPLEMENTARNOŚĆ - PROGRAMY KRAJOWE Nakierowane na konkretną grupę chorób – choroby zakaźne (3/26) Program wczesnego wykrywania zakażeń HIV u kobiet w ciąży Program profilaktyki gruźlicy Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z HIV w Polsce

KOMPLEMENTARNOŚĆ - PROGRAMY KRAJOWE Nakierowane na konkretną grupę chorób – choroby układu krążenia (2/26), zaburzenia psychiczne (2/26), zaburzeń wydzielania wewnętrznego i przemiany materii (2/26) Program profilaktyki chorób układu krążenia Narodowy Program Wyrównywania Dostępności do Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego Psychiatryczna opieka zdrowotna Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego Program Prewencji i Leczenia Cukrzycy w Polsce Narodowy Program Profilaktyki i Edukacji Diabetologicznej

diagnostyczne (18 /26) oraz edukacyjno-promocyjne (17 /26). KOMPLEMENTARNOŚĆ - PROGRAMY KRAJOWE DZIAŁANIA diagnostyczne (18 /26) oraz edukacyjno-promocyjne (17 /26). W 12 na 26 programów krajowych podejmowano działania o charakterze pomocniczym i organizacyjnym tj. prowadzenie rejestrów, opracowanie ekspertyz czy wprowadzanie zmian w organizacji służby zdrowia i innych organów państwa. W 9 z analizowanych programów prowadzono działania terapeutyczne, a w 5 realizowano inwestycje w infrastrukturę ochrony zdrowia w postaci budowy / rozbudowy / modernizacji budynków lub zakupu wyposażenia. ODBIORCY Dzieci (3/26) W żadnym z analizowanych programów nie wyróżniono tej kategorii wiekowej w opisie grup docelowych. W 10 programach przewidziano działania skierowane do przedstawicieli służby zdrowia. 7 programów obejmowało działania skierowane do ogółu społeczeństwa, a 6 programów uwzlędniało działania skierowane do dzieci (w tym noworodków).

Komitet Sterujący ds. koordynacji interwencji EFSI w sektorze zdrowia KOMPLEMENTARNOŚĆ - PROGRAMY KRAJOWE Istnieje potrzeba zapewnienia komplementarności wsparcia RPO WSL na lata 2014-2020 w zakresie chorób nowotworowych, chorób układu krążenia oraz działań rehabilitacyjnych. W obszarach tych zachodzi ryzyko dublowania się wsparcia w ramach RPO oraz innych publicznych źródeł finansowania. . Komitet Sterujący ds. koordynacji interwencji EFSI w sektorze zdrowia

PROGRAMY REGIONALNE Programy profilaktyczne NFZ Śląskiego Oddziału Wojewódzkiego w Katowicach Program profilaktyki chorób układu krążenia Program profilaktyki chorób odtytoniowych - 2 etapy Program profilaktyki gruźlicy Populacyjny program wczesnego wykrywania (1) raka piersi (2) raka szyjki macicy Program wczesnej diagnostyki i leczenia jaskry. Program badań prenatalnych. Śląski Program ochrony zdrowia psychicznego na lata 2013-2020 Wojewódzki Program Profilaktyki i Promocji Zdrowia na lata 2008-2010 Wojewódzki Program Walki Z Gruźlicą na lata 2011-2014

PROGRAMY LOKALNE Grypy docelowe – dzieci (diagnostyka – stomatologia, wady postawy) i młodzież (edukacyjne), osoby niepełnosprawne, mieszkańcy – akcje plenerowe Działania niezwiązane z konkretną grupą chorobową, zdrowy styl życia informacja i edukacja diagnostyka szczepienia akcje plenerowe, ratownictwo nowotwory - rak piersi, szyjki macicy rehabilitacja

Choroby układu krążenia TRENDY Choroby układu krążenia Przełamanie problemu nieskuteczności w docieraniu do adresatów działań prewencyjnych poprzez realizację badań przesiewowych w miejscu pracy oraz podczas imprez lokalnych Kompleksowe podejście do działań profilaktycznych poprzez uwzględnienie w podejmowanych działaniach wszystkich istotnych czynników ryzyka oraz zorientowanie prowadzonych działań na dokonanie całościowej prozdrowotnej zmiany w zakresie stylu życia Międzysektorowe podejście do działań prewencyjnych angażujące także inne – poza placówkami ochrony zdrowia – podmioty, tj.: firmy sektora spożywczego, podmioty świadczące usługi gastronomiczne, placówki kształcenia ustawicznego. „Herz für Wien” (Austria) Integracja danych dotyczących sytuacji zdrowotnej z różnych źródeł pozwalająca na regionalną koordynację prowadzonych działań profilaktycznych, diagnost. i terapeutycznych Skuteczne łączenie komponentu infrastrukturalnego (wdrożenie systemu) z działaniami „miękkimi” (gł. w wymiarze analitycznym i dot. zarządzania procesami w systemie ochrony zdr.) Efektywne wykorzystanie danych statystycznych do podejmowania najbardziej trafnych decyzji w zakresie polityki zdrowotnej (w tym: infrastrukturalnych) “The Cardiac Arrest Registry to Enhance Survival” (CARES) oraz “Building GIS Capacity for Chronic Disease Surveillance” (USA)

TRENDY Choroby nowotworowe „Ohnekippe” (Niemcy) Podejmowanie działań profilaktycznych nie tylko w odniesieniu do wiekowych grup ryzyka, ale także do grup, które są w wieku poprzedzającym okres największego nasilenia występowania czynników ryzyka Uwzględnianie najbliższego otoczenia społecznego (w tym: grupy rówieśniczej) w podejmowaniu skutecznych działań prewencyjnych w sytuacji, gdy program zdrowotny zorientowany jest na zmianę stylu życia oraz określonych nawyków Wpisywanie się w najnowsze trendy w zakresie zdrowia publicznego, polegające na akcentowaniu roli codziennych nawyków i stylu życia w obszarze prewencji zdrowotnej. Wykorzystywanie kanałów komunikacyjnych adekwatnych do specyfiki grupy docelowej (w przypadku osób młodych – wykorzystywanie technologii informatycznych i mobilnych ułatwiających prozdrowotną reorientację codziennych zachowań) Utrzymywanie kontaktu z uczestnikami programu prozdrowotnego po zakończeniu realizacji właściwych działań prewencyjnych – monitoring wdrażania w życie zaleceń wynikających z uczestnictwa w programie „Ohnekippe” (Niemcy)

TRENDY Choroby nowotworowe „Friend to Friend” (USA) Zastosowanie niestandardowego sposobu dotarcia do grupy docelowej poprzez wykorzystanie nieformalnej sieci kontaktów społecznych Wykorzystanie najbliższego otoczenia społecznego w procesie wpływania na podjęcie decyzji dotyczącej udziału w badaniach przesiewowych i wdrażania zachowań prozdrowotnych Objęcie działaniami profilaktycznymi przedstawicieli grup defaworyzowanych społecznie i ekonomicznie oraz zamieszkujących obszary peryferyjne (tj. mających utrudniony dostęp do usług medycznych) Realizowanie działań prewencyjnych w sposób możliwie najbardziej oddolny, z silnym zaangażowaniem lokalnej społeczności Aktywizowanie osób uczestniczących w programie w zakresie wtórnej promocji badań profilaktycznych wśród krewnych i znajomych, którzy nie korzystali z oferowanego wsparcia Celowość podejmowania działań zwiększających responsywność w programach zachęcających do udziału w badaniach profilaktycznych (ze szczególnym uwzględnieniem technik przypominających i motywujących)   „Friend to Friend” (USA)

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania TRENDY Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania Dostosowanie celów programu do istniejących uwarunkowań i ograniczeń oraz realnych możliwości ich osiągnięcia Dostosowanie działań projektowych do specyfiki grupy docelowej i jej potrzeb poprzez określone działania poprzedzające właściwą realizację projektu Zaangażowanie placówek podstawowej codziennej aktywności odbiorców wsparcia (w tym przypadku – szkół) do prowadzonych działań przewidzianych w programie Przezwyciężenie problemu incydentalności i doraźności prowadzonych działań poprzez relatywnie długi okres objęcia wsparciem uczestników programu Objęcie działaniami prewencyjnymi osób w wieku szkolnym, co zwiększa prawdopodobieństwo skutecznej i trwałej zmiany nawyków dotyczących czynników ryzyka określonych chorób Kompleksowa i wieloaspektowa ewaluacja rezultatów zrealizowanego programu przeprowadzona przez jednostkę naukową   “School Health and Alcohol Harm Reduction Project (SHAHRP)” (Australia)

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania TRENDY Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania Zorientowanie działań podejmowanych w ramach programu na występowanie negatywnych skutków pogorszenia stanu zdrowia w odniesieniu do sfery zawodowej, przy jednoczesnym wskazywaniu na ryzyko negatywnego oddziaływania aktywności zawodowej na stan zdrowia Prowadzenie działań prozdrowotnych powiązanych bezpośrednio z aktywnością zawodową w ścisłej współpracy z pracodawcami Prowadzenie działań w zakresie wczesnej diagnostyki zaburzeń psychicznych Wykorzystywanie potencjału i wcześniejszych działań różnych typów podmiotów prowadzących działalność w obszarze zbieżnym z zakresem programu “Masto” (Finlandia)

REKOMENDACJE

PROPONOWANE ROZWIĄZANIA W ramach realizowanych programów profilaktycznych i diagnostycznych szczególny nacisk winien być położony na stosowane sposoby dotarcia do określonych grup docelowych. Preferowane powinny być działania niestandardowe i uwzględniające bezpośredni kontakt z adresatami wsparcia, przy jednoczesnym uwzględnieniu roli lokalnych liderów opinii, czy najbliższego otoczenia społecznego. W przypadku programów o charakterze diagnostycznym należy stosować rozwiązania integrujące działania przewidziane w programie (tj. określone rodzaje badań diagnostycznych) z innymi, stosowanymi przez placówki ochrony zdrowia procedurami. Chodzi tu przede wszystkim o promocję i informację na temat dostępnych dzięki programowi badań diagnostycznych nie tylko w ramach odrębnych działań informacyjnych przewidzianych w programie, ale także podczas konsultacji lekarskich, które nie są bezpośrednio powiązane z badaniami oferowanymi w ramach programu (zwiększenie roli lekarza POZ). Programy o charakterze diagnostycznym muszą uwzględniać kontynuację działań związanych z ewentualnym podjęciem procesu leczenia – skierowania pacjenta na właściwą i realnie dostępną ścieżkę działań terapeutycznych. Zakres działań podejmowanych we wspieranych programach powinien wykraczać sektor ochrony zdrowia i dotyczyć także tych obszarów, które w większym stopniu powiązane są ze stylem życia, czy nawykami i zwyczajami mieszkańców. Oznacza to uwzględnienie także sektorów takich jak: spożywczy, transportowy, czy dotyczący spędzania wolnego czasu (rekreacyjno-rozrywkowy). W tych sferach również powinny być podejmowane działania zorientowane na osiągnięcie celów charakterystycznych dla profilaktycznych programów zdrowotnych.

PROPONOWANE ROZWIĄZANIA Biorąc pod uwagę rozproszenie instytucjonalne działań prewencyjnych w obszarze zdrowia należy, w miarę możliwości, dążyć do koordynacji prowadzonych działań, a przynajmniej sprawnego przepływu informacji pomiędzy wszystkimi kategoriami interesariuszy. Realizowane programy profilaktyczne i diagnostyczne powinny być poddawane nie tylko wstępnej weryfikacji na etapie aplikowania o wsparcie finansowe na realizację zaplanowanych działań, ale także końcowej ocenie obejmującej także pomiar efektów zrealizowanych programów. Należy prowadzić bieżący i wystandaryzowany monitoring realizowanych w regionie programów zdrowotnych. Chodzi w tym przypadku zarówno o możliwość pełnego zewidencjonowania podejmowanych w tym zakresie działań (a tym samym możliwości prowadzenia wystandaryzowanych analiz dotyczących np. nadwyżki działań określonego typu, czy też ewentualnych niedoborów pewnych kategorii działań w kontekście istniejącego w regionie zapotrzebowania), jak i możliwość prowadzenia spójnej polityki informacyjnej dotyczącej realizowanych w regionie programów (skonstruowana baza powinna być publicznie dostępna i wzbogacona o wyszukiwarkę umożliwiającą identyfikację programu pod kątem zakresu merytorycznego i obszaru realizacji).

Pracownia Badań i Doradztwa Re-Source ul. Spławie 53 61-312 Poznań tel. 61 622 92 06, 61 622 92 07 fax 61 622 92 08 email: biuro@re-source.pl