WALORY ANTROPOGENICZNE WYŻYNA MAŁOPOLSKA WALORY ANTROPOGENICZNE

K R A K Ó W Wzgórze Wawelskie od strony Wisły Mnogość zabytków architektonicznych w Krakowie wynika z długiej historii miasta i wielości funkcji, które spełniał będąc stolicą państwa, prężnym ośrodkiem miejskim i centrum handlowym regionu, ośrodkiem uniwersyteckim i kulturalnym. Dodatkowo Kraków szczęśliwie stosunkowo mało ucierpiał podczas zawieruchy wojennej (największego spustoszenia dokonywały w nim powtarzające się od średniowiecza pożary).

Renesansowy dziedziniec zamku - skrzydło wschodnie i południowe W efekcie Kraków jest jednym z najważniejszych europejskich ośrodków turystycznych z cennymi zabytkami z różnych epok. Znajduje się tu ponad 6 tys. zabytkowych obiektów.

Krakowskie Sukiennice podlegały przez wieki wielu przemianom i ich obecny kształt w niczym nie przypomina dawnych Sukiennic. Już w roku 1257 książę Bolesław Wstydliwy przy lokacji Krakowa zobowiązał się postawić kramy sukienne. Stanowiły one podwójny rząd kramów kamiennych,tworzących jakby uliczkę po środku Rynku. Sukiennice w tej postaci przetrwały do połowy XIV stulecia.

Wnętrze sukiennic Nowe, murowane Sukiennice wystawił król Kazimierz III Wielki. Środkowa hala o długości 108 m, szerokości 10 m z dwoma rzędami kramów na głębokość 7,5 m. W osi długiej było to 18 kramów, które nakryte były sklepieniami, a otwarte do wnętrza ostrołukowymi lub półkolistymi portalami. Od strony południowej i północnej wybudowano zdwojone, ostrołukowe arkady.

Barbakan Barbakan – budowla obronna, służąca do zwiększenia ochrony bramy. Składał się z osłoniętego przejścia (tzw. szyi), która łączyła mur obronny z np.: basztą, wieżą, basteją, rondelą, tarasem, bastionem lub rawelinem. Barbakan rozpowszechnił się w średniowieczu i w różnych formach przetrwał do połowy XVII wieku..

C Z Ę S T O C H O W A Jasna Góra Zespół klasztorny zakonu paulinów w Częstochowie. Jest jednym z najważniejszych miejsc kultu maryjnego. Na Jasnej Górze znajduje się obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem pochodzący z Bełza, w którym od XV wieku w katolicyzmie – szczególnie polskim, Maryja czczona jest jako Matka Boża Królowa Polski.

produkcyjnego (Częstochowskie Zakłady Przemysłu Zapałczanego SA), Muzeum produkcji zapałek w Częstochowie Muzeum składające się z dwóch sal wystawowych oraz działającego zakładu produkcyjnego (Częstochowskie Zakłady Przemysłu Zapałczanego SA), wykorzystującego linię technologiczną z lat 30. XX wieku. Jest ono jedynym czynnym muzeum zapałek w Europie

J Ę D R Z E J Ó W Zegar słoneczny na ścianie kościoła św. Trójcy Jednym z najważniejszych zabytków Jędrzejowa jest Muzeum im. Przypkowskich. Muzeum im Przypkowskich w Jędrzejowie powstało w wyniku przekazania państwu 3 lutego 1962 kolekcji zegarów słonecznych, przyrządów astronomicznych oraz biblioteki starodruków przez rodzinę Przypkowskich. W zbiorach znajduje się także list Zygmunta Starego z roku 1535 pisany do Mikołaja Przypkowskiego.

Jędrzejów – zegar kamienica

Klasztor oo. Cystersów w Jędrzejowie W 1990 roku minęła 850. rocznica przybycia cystersów do Polski i założenia klasztoru w Jędrzejowie. Zbiegła się ona z obchodzoną w Europie 900. rocznicą urodzin Bernarda z Clairvaux - założyciela zgromadzenia. Opactwo w Jędrzejowie, także w dużej mierze za sprawą bł. Wincentego Kadłubka, odegrało ogromną rolę w krzewieniu kultury duchowej i materialnej w Polsce. Sam Wincenty Kadłubek i późniejsi przełożeni klasztoru utrzymywali rozległe kontakty w Europie, nie tylko z cystersami. Do miejsca tego często pielgrzymowali m.in. metropolita krakowski ks. kard. Karol Wojtyła, a także prywatnie i oficjalnie Stefan kardynał Wyszyński. Był tu również Prymas Polski kard. Józef Glemp i wiele razy ks. kard. Franciszek Macharski. Przy grobie bł. Wincentego modlił się także arcybiskup Luiggi Poggi, kierownik Zespołu Stolicy Apostolskiej do Spraw Stałych Kontaktów Roboczych z Rządem PRL. Opactwo jędrzejowskie zostało włączone przez Radę Kultury Europy do Europejskiego Szlaku Cystersów.

W I Ś L I C A Bazylika w Wiślicy Bazylika Narodzenia Najświętszej Marii Panny z 1350 roku, ufundowana przez Kazimierza Wielkiego, ponoć jako pokuta za zabójstwo kanonika Marcina Baryczki (tzw. kościół ekspiacyjny). Wnętrze zdobią gotyckie sklepienia: krzyżowo- żebrowe i ostrołukowe, oparte na trzech filarach na środku bazyliki. Kościół został zniszczony w czasie I wojny światowej przez Austriaków. Odbudowany został w latach 1919-1926 według projektu Adolfa SzyszkoBohusza. W podziemiach odkryto fundamenty dwóch wcześniejszych romańskich kościołów z tzw. płytą wiślicką. W prezbiterium widoczne są fragmenty bizantyjsko-ruskiej polichromii z lat 1397-1400. W głównym ołtarzu umieszczono figurę Matki Boskiej (tzw. Madonna Łokietkowa) z około 1300.

Dom Długosza Dom Długosza - wikariat z1460. Budowla z cegły, ufundowana przez słynnego historyka, kronikarza Jana Długosza, jako mieszkanie dla wikariuszy kolegiaty wiślickiej. We wnętrzach odkryto fragmenty polichromii z XV w.. Obecnie mieści się w nim plebania i muzeum.

S Z L A K O R L I C H G N I A Z D Ruiny zamku w Rabsztynie Szlak Orlich Gniazd jest jedną z najpopularniejszych tras wycieczkowych. Prowadzi z Krakowa do Częstochowy przez Ojcowski Park Narodowy, Pieskową Skałę, Olkusz, Ogrodzieniec, Klucze, Smoleń, Pilicę, Podzamcze, Mirów i Ostrężnik. Ma długość równą 163 km. Jego nazwa pochodzi od zamków obronnych, usytuowanych wzdłuż trasy, zbudowanych na stromych skałkach wapiennych tak, jak orle gniazda.Szlak składa się głównie z ruin zamków i strażnic. Niegdyś Król Kazimierz Wielki podjął się zadania stworzenia systemu obronnego zabezpieczającego granice, ważniejsze szlaki handlowe i zaludnione obszary, czego dowodem są owe pozostałości. Co najmniej kilkanaście twierdzy powstało właśnie na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej z konieczności obrony handlowego traktu z Krakowa do

Ruiny zamku w Bydlinie

Ruiny zamku w Ogrodzieńcu

Ruiny zamku w Morsku

Ruiny zamku w Bobolicach

S Z Y D Ł Ó W Szydłów - "kamienne miasto" lub "Polskie Carcassonne nazywane tak gdyż zachowały się w dużej części mury obronne.  W 1329 r ma miejsce druga lokacja Szydłowa wówczas Władysław Łokietek nadaje przywilej lokacyjny oparty na prawie niemieckim. Średnio- wieczne miasto zostało otoczone murami obronnymi przez Kazimierza Wielkiego.   W połowie XIV w. król Kazimierz Wielki opasuje Szydłów murami miejskimi z bramami  i funduje kościół farny pw. św. Władysława. W poł. XIV w. wzniesiono także zamek usytuowany w zachodniej części miasta. Szydłów  od XIV w. jest także siedzibą bogatej gminy żydowskiej. Podczas drugiej wojny światowej ma miejsce holokaust ludności żydowskiej (było to wówczas miasteczko z przewagą ludności żydowskej), Szydłów niszczą bombardowania w czasie ofensywy styczniowej 1945 r. Obecnie Szydłów jest siedzibą gminy.  Na uwagę zasługują  organizowane turnieje rycerskie

Fara p.w. św. Władysława z XIV w Wzniesiona w połowie XIV w. z fundacji Kazimierza Wielkiego wyróżnia się z otoczenia smukłą gotycką sylwetą. Murowana cegły z kamiennymi ciosami konstrukcyjnymi i detalem ucierpiała bardzo w styczniu 1945 r. Odbudowana wróciła do dawnej świetności. 

Średniowieczny obwód warowny miasta  Wzniesiony w połowie  XIV w. z fundacji Kazimierza Wielkiego, zachowany jest w dużej części - 680m muru.W skład obwodu wchodziły trzy bramy wjazdowe - Opatowska, Sandomierska i Krakowska, oraz baszty obronne. Jedyną zachowaną jest Brama Krakowska wzniesiona w połowie XIV w. i nadbudowana w wieku XVI. Z przebudowy w XVI w. jest attyka wieńcząca budowlę i strzelnice dla broni palnej. Bramę Poprzedza "szyja" przedbramia. Pozostałe bramy Sandomierską i Opatowską rozebrano w ciągu XIX w. Z tej ostatniej ocalały nikłe ślady obok ruiny kościoła p.w. św. Ducha

U J A Z D Zamek Krzyżtopór Z rozległych przestrzeni Wyżyny Sandomierskiej wyrastają pod niebo mury potężnego zamku. Choć czasy jego świetności dawno minęły wielkość i siła tej budowli nadal robi wielkie wrażenie.

O B L Ę G O R E K Henryk Sienkiewicz z Oblęgorkiem związany jest od 1900 roku, kiedy to z okazji 25 lecia pracy literackiej otrzymał w darze od społeczeństwa, majątek ziemski i stylowy pałac. Dworek stanowił dla poety letnią rezydencję. Od 1958 r. w pałacyku mieści się muzeum, oddające wiernie wygląd wnętrza z czasów gdy przebywał tu i tworzył Henryk Sienkiewicz. Obejrzeć tu można wystawę biograficzno – literacką obejmującą m in. Obchody jubileuszu 25 – lecia pracy twórczej poety.W dworku odbywają się liczne imprezy kulturalne.

P I Ń C Z Ó W Kaplica św. Anny Wzniesiona w stylu manierystycznym w 1600 r. Znajduje się na szczycie Góry św. Anny. Zaprojektował ją Santi Gucci, a jej fundatorem był Zygmunt Myszkowski. Budowla ma kształt kwadratu. Przykryta jest kopułą z latarnią. Kruchta kaplicy przykryta jest podobną, choć znacznie mniejszą kopułą. W przeszłości kaplica otoczona była umocnieniami i stanowiła część systemu fortyfikacyjnego pińczowskiego zamku.

Kościół farny pw. św. Jana Ewangelisty Pierwotną świątynię wzniesiono w stylu gotyckim. Współcześnie zachowała się z niej gotycka kruchta zachodnia ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Kościół przebudowano w XVII w. w stylu manierystycznym. W połnocnym skrzydle budynku znajduje się zegar słoneczny z 1723 r. Współcześnie w budynku mają swoją siedzibę: Muzeum Regionalne, Pińczowskie Samorządowe Centrum Kultury oraz kino Belweder.

Klasztorny kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny Jest budowlą jednonawową. Wzniesiono go w stylu późnorenesansowym. Do nawy z obydwu stron dobudowane są kwadratowe kaplice przykryte kopułami z latarnią. Północna kaplica nosi wezwanie św. Jana Nepomucena, południowa Pana Jezusa Na fasadzie zachodniej umieszczony jest herb fundatorów Jastrzębiec. Prezbiterium posiada sklepienie kolebkowe z lunetami. Barokowy ołtarz główny pochodzi z 2. poł. XVII w. Za ołtarzem znajduje się oratorium zakonne. Wyposażenie kościoła pochodzi z XVIII w. W jednym z ołtarzy bocznych znajduje się uznawany za cudowny obraz Matki Boskiej Mirowskiej. Pochodzi on z 2. poł. XVII w. Według tradycji miał go przywieźć z Rzymu margrabia Zygmunt Myszkowski. Na budynek klasztorny składają się trzy skrzydła połączone krużgankami. Wybudowano go w latach 1686-1706.

Synagoga Stara Wybudowana w latach 1594-1609. Jest jedną znajstarszych synagog zachowanych w Polsce. Znajdujące się wewnątrz malowidła pochodzą z lat 40. tych XVII w. Przedsionek świątyni przyozdobiony jest polichromią przedstawiającą m.in. teksty modlitw i motywy roślinne. W sali kahalnej zachowane są fragmenty malowideł. Wśród nich m.in. inskrypcja z przepisami dotyczącymi sprawiedliwości. W sali męskiej znajduje się zachowany manierystyczny Aron ha-kodesz. Również tutaj zachowane są fragmenty polichromii. Synagoga otoczona jest murem z pozostałości starych macew. Mur ten stanowi pomnik Pamięci o Holocauście miejscowych Żydów.

O P O C Z N O Zamek w Opocznie – widok od strony zachodniej Prawdopodobnie został zbudowany z polecenia Kazimierza Wielkiego w latach 1360-1365 jako element powstałego w tym samym czasie systemu fortyfikacji miasta Pełnił on funkcje urzędowe i admistracyjne – stanowił siedzibę starostów Po II wojnie światowej obiekt wykorzystano jako szpital, a od 1976 roku swoją siedzibę ma tutaj Muzeum Regionalne

Dawny przejazd bramy służy obecnie jako chodnik

Muzeum Regionalne w Opocznie

I Ł Ż A Ruiny zamku w Iłży Na Górze Zamkowej pozostałości kamiennego zamku biskupów krakowskich, wzniesionego około 1340 r. przez biskupa Jana Grota, przekształconego około 1560 r. w renesansową rezydencję - okrągła wieża bez szczytu z XIII w. - podstawa kwadratowej wieży z XIV w. - ślady wjazdu - filary mostu wjazdowego - jedna ściana zewnętrzna z kluczowymi strzelnicami

Ruiny zamku w Iłży Iłża - turniej

Ł Y S O G Ó R Y Opactwo Święty Krzyż na szczycie Łysej Góry Jest drugim co do wielkości (595 m n.p.m.) masywem Gór Świętokrzyskich. W czasach pogańskich stał się miejscem kultu religijnego, na rozwój którego miał niewątpliwie wpływ rozkwit przemysłu metalurgicznego u podnóża góry oraz żyzne ziemie, sprzyjające osadnictwu. Z tego okresu pochodzą pozostałości kamiennego wału kultowego, usypanego w pierwszych wiekach naszej ery, a rozbudowanego w wiekach VIII-X. Zachowały się ślady w postaci wałów o zarysie eliptycznym, widocznych na długości

Opactwo pobenedyktyńskie na Świętym Krzyżu Według legendy opactwo benedyktyńskie założył Bolesław Chrobry w 1006. Od XIV w. nazywane Świętym Krzyżem, jako że przechowywane są tu relikwie drzewa Krzyża świętego, na którym miał umrzeć Jezus Chrystus, podarowane w XIIw. przez św. Emeryka, syna Stefana I, króla węgierskiego. Odtąd stało się jednym z najważniejszych polskich sanktuariów i celem licznych pielgrzymek.

N O W A S Ł U P I A Dymarki Swiętokrzyskie” ogólnopolska renomowana impreza, organizowana od 1967 r. w Nowej Słupi, odwiedzana w ciągu jej dwóch dni trwania przez około 20 tys. turystów z kraju i zagranicy. Impreza s tanowi jedną z wizytówek regionu oraz województwa świętokrzyskiego. Dymarki są ściśle związane z datowanym na czasy starożytne rozwojem w regionie świętokrzyskim przemysłu górniczego i hutniczego. Podczas festynu można zapoznać się z dawnymi metodami wytopu żelaza, oraz zobaczyć tradycje dawnych mieszkańców Gór Świętokrzyskich Na „Dymarkach” odbywają się również liczne koncerty estradowe oraz kiermasz wyrobów ludowych.