Rachunek narodowy Ruch okrężny w gospodarce Podstawy Ekonomii Rachunek narodowy Ruch okrężny w gospodarce

Rachunek narodowy

Systemy rachunków narodowych MPS – Material Product System System MPS wykorzystywany jest przy obliczaniu dochodu narodowego w krajach o gospodarce centralnie planowanej i opiera się na klasyfikacji gospodarki narodowej, w której wyróżnia się dwie sfery*: Produkcyjną – wytwarza DN Nieprodukcyjną – wpływa na sferę produkcyjną SNA – System of National Accounts System stosowany do obliczania dochodu narodowego w krajach gospodarki rynkowej, w których zarówno sfera materialna jak i niematerialna tworzy dochód narodowy * Zalega T., Makroekonomia, Wyd. WSPiZ im. L. Koźmińskiego w Warszawie, Warszawa,2001, s.22

Dobra pośrednie a dobra finalne Dobra pośrednie służą do produkcji dóbr finalnych, czyli takich, które są sprzedawane odbiorcy końcowemu. Przykład: Mleko sprzedawane w osiedlowym sklepie osobie fizycznej jest dobrem finalnym. Mleko sprzedawane do zakładów produkujących sery jest dobrem pośrednim.

Metody ustalania PKB Metoda sumowania produktów – polega na sumowaniu wartości produkcji dóbr i usług wytwarzanych w gospodarce w ciągu roku. Metoda sumowania dochodów – polega na zsumowaniu płac i zysków, jakie uzyskiwane są przez różne podmioty gospodarcze wytwarzające PKB Metoda sumowania wydatków – polega na sumowaniu wartości pieniężnej wszystkich produktów finalnych

Metody ustalania PKB Dobro Sprzedawca Nabywca Wartość transakcji Wartość dodana Wydatki na dobra finalne Dochody czynników wytwórczych Stal Producent stali Producent maszyn 1000 - Producent samochodów 3000 Maszyna 2000 Opony Producent opon 500 Samochody konsumenci 5000 1500 Całkowita wartość transakcji 11500 Produkt Krajowy Brutto 7000

Metody ustalania PKB PKB w cenach rynkowych Jest miarą produkcji krajowej w kategoriach cen płaconych przez ostatecznych odbiorców, a więc obejmujących podatki pośrednie (VAT, akcyza). Wyraża ją równanie PKB = C + I + G + NX PKB w cenach czynników produkcji Jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich i z uwzględnieniem subsydiów. Ta kategoria PKB odpowiada obliczaniu PKB metodami sumowania produktów i sumowania dochodów. Wyraża ją równanie PKB = C + I + G + NX – Te Gdzie: C – konsumpcja I – inwestycje G – wydatki rządowe NX – eksport netto (eksport – import) Te – podatki pośrednie pomniejszone o subsydia

PKB a PNB Produkt Krajowy Brutto (Gross Domestic Product - GDP) – stanowi miarę produkcji wytworzonej w ciągu roku przez czynniki wytwórcze znajdujące się na terenie danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. Produkt Narodowy Brutto (Gross National Product – GNP) – stanowi miarę produkcji wytworzonej w ciągu roku przez rezydentów danego kraju (niezależnie od lokalizacji produkcji)

PNB – produkt narodowy brutto PNB = C + I + G + NX + DN gdzie, DN – dochód netto z tytułu własności za granicą DN = DU – DZ DU – dochody z tytułu własności lub pracy za granicą rezydentów DZ – dochody z tytułu własności lub pracy w kraju nierezydentów

PNN – produkt narodowy netto PNN = PNB – A gdzie, A - amortyzacja (zużycie kapitału trwałego)

Inwestycje IN = IB – A gdzie, IN – Inwestycje netto IB – Inwestycje brutto A – Amortyzacja (zużycie kapitału trwałego)

DN = PNN – TE gdzie, TE – podatki pośrednie DN – Dochód narodowy DN = PNN – TE gdzie, TE – podatki pośrednie

Rachunek dochodu narodowego PNB (w cenach rynkowych) Dochód netto z własności za granicą Dochód netto z własności za granicą Amortyzacja NX PKB (w cenach rynkowych) PNN (w cenach rynkowych) TE Podatki firm i zyski niepodzielone G I DN = PNN (w cenach bazowych) DO Podatki osobiste C RDO

Deflator nominalny PNB Deflator PNB = realny PNB X 100 Deflator PNB wyraża koszt nabycia dóbr i usług finalnych uwzględnionych w PNB w danym roku w stosunku do kosztu nabycia tych samych pozycji w tym samym roku lecz skalkulowanych wg cen bazowych (cen stałych z danego roku).

Ruch okrężny w gospodarce

Gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa – wstęp do ruchu okrężnego Dysponują czynnikami produkcji dostarczanymi przedsiębiorstwom (własna praca, kapitał, ziemia) Otrzymują dochody od przedsiębiorstw w zamian za dostarczane czynniki wytwórcze Wydają dochody na dobra i usługi wytwarzane przez przedsiębiorstwa Wykorzystują czynniki produkcji dostarczane przez gospodarstwa domowe do wytwarzania dóbr i usług Płacą gospodarstwom domowym za wykorzystywanie czynników wytwórczych Sprzedają dobra i usługi gospodarstwom domowym

Ruch okrężny (1) - przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe Wydatki na dobra i usługi Dobra i usługi Przedsiębiorstwa Gospodarstwa domowe Usługi czynników wytwórczych Dochody z czynników wytwórczych

Ruch okrężny (2) Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa Wydatki na dobra i usługi Inwestycje Dobra i usługi Oszczędności Produkty inwestycyjne dla przedsiębiorstw Przedsiębiorstwa Gospodarstwa domowe Usługi czynników wytwórczych Dochody z czynników wytwórczych

Produkcja globalna Y= C + I Dochód gospodarstw domowych Y = C + S Wielkość produkcji Produkcja globalna Y= C + I Dochód gospodarstw domowych Y = C + S To, co wydają gospodarstwa domowe na konsumpcję To, co wydają przedsiębiorstwa na inwestycje Cześć dochodu gospodarstw domowych, które wydają na konsumpcję Cześć dochodu gospodarstw domowych, które oszczędzają

I = S Kluczowe założenie Skoro: Y= C + I oraz Y = C + S To przyrównując do siebie równości otrzymujemy: C + I = C + S czyli I = S

Ruch okrężny (3) + Państwo Wydatki na dobra i usługi Wydatki państwa Inwestycje Dobra i usługi Podatki pośrednie Oszczędności Płatności transferowe Podatki bezpośrednie Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa Państwo Podatki bezpośrednie Subsydia Usługi czynników wytwórczych Dochody z czynników wytwórczych

Równowaga w modelu trzysektorowym PKB w cenach rynkowych = C + I + G Y = PKB w cenach czynników produkcji = C + I + G – Te, gdzie Te – podatki pośrednie pomniejszone o subsydia Rozporządzalne dochody osobiste Y + B – Td, gdzie: B – płatności transferowe, Td – podatki bezpośrednie S = (Y + B – Td) – C Y = (C + S – B + Td) C + S – B + Td = Y = C + I + G – Te S + Td + Te = I + G + B S – I = G + B – Td - Te

Równowaga w modelu trzysektorowym = S + Td + Te I + G + B Łączny odpływ Łączny dopływ W sektorze prywatnym jako całości może istnieć nadwyżka tylko wówczas, gdy w budżecie państwa występuje deficyt i odwrotnie S - I G + B – Td - Te Przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe jako jedna zbiorowość Dopływy netto pochodzące od państwa

Równowaga w modelu trzysektorowym Założenie: Planowane odpływy z ruchu okrężnego muszą się równać planowanym dopływom*: S + T = G + I Implikacja: S - I = G - T Deficyt budżetowy T – podatki netto, czyli wpływy podatkowe pomniejszone o płatności transferowe * Na podstawie: D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch (2003) Makroekonomia, PWE, Warszawa

Model czterosektorowy Eksportem (X lub E) nazywamy dobra, które zostały wytworzone w kraju, a następnie sprzedane za granicę. Import (Z lub Im) nazywamy dobra, które są produkowane za granicą i tam nabywane na potrzeby gospodarki krajowej Gospodarstwa domowe, przedsiębiorcy i państwo mogą dokonywać importu, który nie jest częścią produkcji krajowej i nie kreuje dochodów czynników wytwórczych. Dobra importowane nie zostają wykazane w PKB, ujmowanym od strony produkcji, który odnosi się tylko do wartości dodanej przez producentów krajowych. Import zostaje jednakże ujęty w wydatkach na dobra finalne.

Model czterosektorowy Eksport Import Nie zmienia się główne założenie: Planowane odpływy z ruchu okrężnego muszą się równać planowanym dopływom: S + T + Z = G + I + X Uwaga: Różnica między eksportem (X) a importem (Z) to Eksport netto (NX): NX = X - Z

Równowaga ogólna – sektorowe bilanse 0 = ( I – S) + (G – T) + (X – Z) Deficyt sektora prywatnego Deficyt sektora publicznego Deficyt „reszty świata”/ w relacjach z zagranicą T – podatki netto, czyli wpływy podatkowe pomniejszone o płatności transferowe