Zakład Psychologii Transportu Drogowego Tel.: xxx xx xx wew. yyy email.: ktoś@its.waw.pl Specyficzne cechy psychiczne do wykonywania zawodu instruktora i egzaminatora Ewa Tokarczyk Zakład Psychologii Transportu Drogowego Międzyzdroje 2006.

Rodzaje doboru zawodowego. Dobór zawodowy może być: Dobór zawodowy może być: NEGATYWNY: eliminacja tych kandydatów, którzy ze względu na swoją sprawność czy posiadane cechy nie mogą być zatrudnieni na danym stanowisku ( w danym zawodzie) POZYTYWNY: wybór ludzi, którzy daną pracę na danym stanowisku wykonywać będą najlepiej, posiadają specjalne predyspozycje do pracy w danym zawodzie. Art.. 124 ust1 pkt 1 ustawy – Prawo o ruchu drogowym: „Badaniu psychologicznemu przeprowadzanemu w celu orzeczenia istnienie lub braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem podlega kandydat na instruktora lub egzaminatora osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami” DOBÓR NEGATYWNY

Profil osobowy „ jest sporządzonym na podstawie procesu analizy pracy i opisu stanowiska zestawem cech, które osoba powinna posiadać, by spełniać wymagania stanowiska” Torrington D., Hall L. Person managment. A new Approach. 1991.

Profil specyficznych cech psychicznych do wykonywania zawodu instruktora nauki jazdy Umiejętność komunikacji interpersonalnej. Wytrzymałość na długotrwały wysiłek intelektualny. 3. Umiejętność pracy w szybkim tempie, w tym szybki refleks. 4. Łatwość przerzucania się z jednej sytuacji ( czynności ) na drugą, umiejętność dostosowania się do sytuacji i zadania. 5. Wytrwałość i cierpliwość. 6. Umiejętność podejmowania szybkich i trafnych decyzji. 7. Odporność emocjonalna, odporność na stres. 8 .Zdolność do samokontroli. 9. Samodzielność. 10.Odpowiedzialność. 11.Poziom intelektualny umożliwiający ustawiczną edukację i gotowość do stałego podnoszenia kwalifikacji.

Metody empirycznej weryfikacji specyficznych cech do wykonywania zawodu oraz narzędzi do pomiaru tych cech: Porównawcze badania testowe przedstawicieli danego zawodu: tych, którzy osiągają w nim powodzenie i tych, którzy nie osiągają powodzenia. Sporządzenie listy cech niezbędnych do wykonywania danej pracy. Metoda wynikające z hipotezy gwarancyjnej, według której osoby pracujące dłuższy czas w zawodzie reprezentują odpowiedni poziom niezbędnych cech.

Kryteria oceny funkcjonowania w zawodzie instruktora nauki jazdy. Sposób prowadzenia zajęć teoretycznych. Wykorzystywanie w toku szkolenia teoretycznego pomocy dydaktycznych. Kontakt z kursantami. Ocena poziomu umiejętności kursanta i indywidualizacja szkolenia. Znajomość i realizacja programu szkolenia. Komunikowanie się z kursantem. Szczególne cechy i / lub umiejętności instruktora podnoszące efektywność szkolenia. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych, zdobycie nowych umiejętności. Czy w związku z pracą instruktor był nagradzany / karany? Czy pod adresem instruktora kursanci zgłaszali uwagi pozytywne / negatywne ?

Samoocena i postawy zawodowe instruktorów. Najwięcej ocen „Bardzo wysoka” uzyskały następujące cechy: wytrwałość i cierpliwość odpowiedzialność w kontaktach z ludźmi, umiejętność dostosowania się do ich poziomu: wieku, poziomu intelektualnego, doświadczeń znajomość i przestrzeganie przepisów, zarządzeń, w tym bhp i brd. Najwięcej ocen „Niska” i „Bardzo niska” uzyskały cechy: Skłonność do decydowania za innych i manipulowania ludźmi. Skłonność do podejmowania ryzyka.

Kompetencje społeczne – narzędzie pomiaru KKS(M)

Temperament – narzędzie pomiaru Kwestionariusz Temperamentu EAS - D

Poziom lęku – narzędzie pomiaru: Kwestionariusz Samooceny STAI Poziom lęku – stanu i lęku –cechy instruktorów – rozkład % Wysoki Przeciętny Niski Bardzo niski L – Stan - 11,4 40,0 48,6 L - cecha 5,7 22,8 31,4 40,1

Poziom agresji instruktorów jako kierowców Poziom agresji instruktorów – narzędzie pomiaru: Kwestionariusz Agresji Kierowców M.H.Parryego Poziom agresji instruktorów jako kierowców

Poczucie kontroli instruktorów – narzędzie pomiaru: Kwestionariusz Pomiaru Poczucia Kontroli Ł.Drwala

Związek umiejętności ekspozycji społecznej ( skala ES KKS(M)) z innymi cechami psychicznymi Korelacje dodatnie: Intymność 0,617 Asertywność 0,606 Potrzeba akceptacji społ. 0,577 Ekstrawersja 0,552 Otwartość 0,455 Ugodowość 0,385 Sumienność 0,673 Aktywność 0,305 Towarzyskość 0,472 Korelacje ujemne: Lęk – stan 0,578 Lęk – cecha 0,501 Neurotyczność 0,544 Niezadowolenie 0,543 Strach 0,524 Złość 0,434 Agresja 0,422 Zewnętrzne poczucie kontroli 0,317 Współczynnik korelacji Persona

Specyficzne cechy psychiczne do zawodu instruktora i egzaminatora: Kwalifikacje zawodowe, ambicja, gotowość do podnoszenia kwalifikacji. Stosunek do pracy: odpowiedzialność, sumienność, samodzielność,, Kompetencje społeczne szczególnie w sytuacjach ekspozycji społecznej. Wewnętrzne poczucie kontroli Ekstrawertywność. Wyższa niż przeciętna sprawność psychofizyczna. Zdolności umiejętności pedagogiczne. Brak lęku. Brak cech neurotyzmu. Brak skłonności do ryzyka. Brak skłonności do agresji w ruchu drogowym.

Związek lęku – cechy ( Kwestionariusz STAI – X – 2 ) z innymi cechami psychicznymi u instruktorów. Korelacje ujemne: - Ekspozycja społeczna 0,501 - Asertywność 0,370 - Ogólne kompetencje społeczne 0,419 - Potrzeba akceptacji społ. 0,409 Ekstrawersja 0,646 Ugodowość 0,412 Sumienność 0,541 Aktywność 0,410 Towarzyskość 0,377 Korelacje dodatnie: Neurotyczność 0,589 Niezadowolenie 0,671 Strach o,459 Złość 0,418 Agresja 0,349 Zewnętrzne poczucie kontroli 0,369

Związek sumienności ( NEO-FFI ) z innymi cechami psychicznymi instruktorów. Korelacje dodatnie: - Ekspozycja społeczna 0,673 Ogólne kompetencje społeczne 0,540 Intymność 0,316 Potrzeba akceptacji społecznej 0,480 Ekstrawersja 0,516 Otwartość 0,342 Towarzyskość 0,343 Ugodowość 0,281 Aktywność 0,213 Korelacje ujemne: - Lęk – cecha 0,541 - Lęk – stan 0,400 Neurotyczność 0,496 Niezadowolenie 0,416 Strach 0,598 Agresja 0,360 Zewnętrzne poczucie kontroli 0,397 Ugodowość 0,281 Złość 0,280 Aktywność 0,213

Specyficzne cechy psychiczne do wykonywania zawodu instruktora i egzaminatora: Przygotowanie zawodowe, ambicje zawodowe, gotowość do stałego podnoszenia kwalifikacji. Stosunek do pracy: odpowiedzialność, sumienność, samodzielność. Kompetencje społeczne, w szczególności w sytuacjach ekspozycji społecznej. Wewnętrzne poczucie kontroli. Ekstrawertywność. Zdolności i umiejętności pedagogiczne. Wyższa od przeciętnej sprawność psychofizyczna. Brak lęku. Brak cech neurotyzmu. Brak skłonności do zachowań ryzykownych. Brak agresji w ruchu drogowym.