Terapia zaburzeń rozwoju umiejętności arytmetycznych

Czym jest terapia?

„Terapia pedagogiczna jest ( „Terapia pedagogiczna jest (...) całokształtem oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych, mających na celu tworzenie mocnych stron ucznia i wspierających jego słabe strony. Stymuluje ogólny rozwój dziecka i rozwija funkcje motoryczne, sprawność manualną, koncentrację uwagi, spostrzegawczość, percepcję wzrokową i funkcje słuchowo-językowe. Ponadto zapobiega powstawaniu zaburzeń emocjonalnych i wyrabia właściwą motywację do nauki.” (Czabaj 2009, s. 15)

Terapia pedagogiczna na materiale matematycznym to całokształt oddziaływań pedagogicznych, mających na celu eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji wobec ucznia ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Oddziaływania te mają charakter zajęć korekcyjno-kompensacyjnych.

„Celem nadrzędnym terapii pedagogicznej jest stworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju umysłowego, psychicznego i społecznego dzieciom z utrudnieniami rozwojowymi, rozwoju na miarę ich możliwości. Tak wyznaczony cel wymaga sprecyzowania celów operacyjnych. Cele te to stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji psychomotorycznych, wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach, eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich emocjonalnych i społecznych konsekwencji. Zbiór celów operacyjnych stanowi zatem program terapii.” (Czajkowska 1989, s. 43)

Terapia zaburzeń rozwoju umiejętności matematycznych

Założenia terapeutyczne w pracy z dziećmi z trudnościami w nauce matematyki według E. Gruszczyk- Kolczyńskiej (1992, 1994)

1. Jak najdłuższa edukacja na poziomie enaktywnym (czyli działania polegające na manipulowaniu konkretnymi przedmiotami). 2. Stawianie wymagań na miarę strefy najbliższego rozwoju. 3. Kompleksowa opieka wychowawcza (poczucie bezpieczeństwa) i stała współpraca z rodzicami, 4. Akceptacja dziecka i prawidłowa relacja emocjonalna. 5. Aktywizowanie dziecka poprzez naprzemienne układanie i rozwiązywanie zdań matematycznych oraz wspólne tworzenie gier planszowych.

STREFA NAJBLIŻEGO ROZWOJU wg L. Wygotskiego L. Wygotski uważał, że nauczanie jest siłą napędową rozwoju, gdyż tworzy nowe struktury umysłowe i kształtuje procesy psychiczne. Dokonuje się to w sytuacjach współpracy dziecka z osobami dorosłymi, a także poprzez obcowanie z otoczeniem społecznym, aby następnie w wyniku rozwoju wewnętrznego określone funkcje stały się wewnętrznym dorobkiem samego dziecka.

Aby wspomagać rozwój dziecka trzeba określić strefę jego aktualnego i najbliższego rozwoju.

Strefa pierwsza – aktualnego rozwoju – ujawnia się w rodzaju i poziomie samodzielnie podejmowanych i wykonywanych zadań przez dziecko oraz w funkcjach psychicznych ukształtowanych w zakończonych cyklach rozwojowych.

Strefę najbliższego rozwoju L Strefę najbliższego rozwoju L. Wygotski określa następująco: „To, co dziecko potrafi zrobić przy pomocy dorosłych wskazuje na strefę najbliższego rozwoju”.

To, co dziecko dziś robi przy pomocy dorosłych, zrobi jutro samodzielnie. Strefa najbliższego rozwoju pomaga więc określić jutro rozwoju dziecka, dynamiczny stan jego rozwoju, który uwzględnia nie tylko to, co dziecko w tym procesie osiągnęło, lecz również to, co w nim dopiero dojrzewa” (Wygotski 1971, s. 542).

Zasady postępowania terapeutycznego z dziećmi z dyskalkulią według L. Košča (1982)

1. Budowanie wiary we własne możliwości, wzbudzanie motywacji, kształtowanie odporności na sytuacje trudne. 2. Zindywidualizowanie i twórcze podejście. 3. Stopniowa adaptacja do wymagań stawianych przez szkołę, z jednoczesnym zwiększaniem możliwości i pomniejszaniem ograniczeń. 4. Celem jest osiągnięcie takiego stopnia samodzielności, który pozwoli na względnie sprawne funkcjonowanie bez pomocy.

Program trzech kroków dla dzieci, które odczuwają lęk przed matematyką według B. Butterwortha (2002)

Pierwszy krok – próba zatrzymania się Drugi krok – próba optymalnego wykorzystania posiadanej wiedzy, choćby ograniczonej Trzeci krok – próba spojrzenia na zadania z innej perspektywy, „do góry nogami”

SCHEMAT JEDNOSTKI ZAJĘĆ KOREKCYJNO – KOMPENSACYJNYCH NA MATERIALE MATEMATYCZNYM

1. ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE FUNKCJE PERCEPCYJNO – MOTORYCZNE NA MATERIALE NIEMATEMATYCZNYM Stymulacja zaburzonych funkcji na materiale niekojarzonym przez ucznia bezpośrednio z matematyką. Zapewnia to poczucie sukcesu (udało mi się) oraz większą inicjatywę do podejmowania kolejnych działań.

ZNAJDŹ I POKOLORUJ IDENTYCZNE FRAGMENTY DYWANU.

2. ĆWICZENIA SPRAWDZAJĄCE STOPIEŃ OPANOWANIA UPRZEDNIO ĆWICZONEGO MATERIAŁU MATEMATYCZNEGO Aby działania miały charakter ćwiczeń „krok po kroku”, warto odwołać się do umiejętności w naszym założeniu opanowanych. Zyskujemy tym samym informację czy ewentualnie muszą pojawić się dodatkowe ćwiczenia, czy może występują fragmentaryczne braki. Nawiązanie do posiadanych informacji stanowi dla nas punkt wyjścia do wprowadzania nowych treści.

3. ĆWICZENIA NA MATERIALE NIELICZBOWYM SŁUŻĄCE REALIZACJI CELOW KOREKCYJNYCH, RELAKSACYJNYCH, STYMULUJĄCYCH Czas ten należy przeznaczyć na ćwiczenia relaksacyjne w zależności od potrzeb (zgodnie z naszą obserwacją), na przykład stymulację ręki piszącej (ćwiczenia na palcach, z piłką–„jeżem”), ćwiczenia relaksacyjne oczu (rozgrzewanie dłońmi, patrzenie w dal, kreślenie „leniwej ósemki” w przestrzeni), ćwiczenia w ruchu, układanie historyjek obrazkowych, układanie kompozycji przestrzennych według wzoru.

NA KAŻDEJ ŚCIANIE KOSTKI MAJĄ BYĆ TE SAME ZNAKI NA KAŻDEJ ŚCIANIE KOSTKI MAJĄ BYĆ TE SAME ZNAKI. DORYSUJ TE, KTÓRYCH BRAKUJE.

4. ĆWICZENIA TERAPEUTYCZNE NA MATERIALE MATEMATYCZNYM Z WPROWADZENIEM NOWEGO MATERIAŁU LUB DOSKONALENIE POZNANYCH UMIEJĘTNOŚCI MATEMATYCZNYCH Wdrażając nowy materiał, pamiętać należy o wzmocnieniu pozytywnym dziecka, zapewnieniu o bezpośredniej pomocy oraz gotowości do prezentowania nowych treści z odwołaniem do konkretu czy sytuacji z życia codziennego.

OBLICZ DZIAŁANIA ZAPISANE NA KOSTKACH DOMINA OBLICZ DZIAŁANIA ZAPISANE NA KOSTKACH DOMINA. POŁĄCZ DZIAŁANIA Z WYNIKAMI. LITERY WPISANE KOLEJNO W DIAGRAM UTWORZĄ HASŁO BĘDĄCE NAZWĄ LICZBY, OD KTÓREJ ODEJMUJEMY.

5. ĆWICZENIA O CHARAKTERZE PODSUMOWUJĄCYM, SPRAWDZAJĄCYM NABYTE UMIEJETNOŚCI. Ćwiczenia na materiale matematycznym, za pomocą których możemy sprawdzić nabyte umiejętności oraz pozyskać informacje, w jakim stopniu uczeń opanował daną umiejętność. Możemy również stymulować posługiwanie się językiem matematycznym. Możemy nawiązać rozmowę na temat wykonywanych wcześniej czynności, na przykład Przypomnij mi, co dzisiaj robiliśmy? Co podobało ci się najbardziej? Chciałabym, abyś zadał mi podobne zadanie.

PORUSZAJ SIĘ PO PLANSZY ZGODNIE Z KIERUNKIEM, JAKI WSKAZUJĄ KOLEJNE STRZAŁKI.

WYKONAJ OBLICZENIA. WPISZ JE W DIAGRAM KRZYŻÓWKI, UMIESZCZONEJ NA TLE NAJBARDZIEJ DŁUGOWIECZNEGO DRZEWA ŚWIATA – BAOBABU.

6. ĆWICZENIA ODPRĘŻAJĄCE, RELAKSACYJNE. Powinny to być ćwiczenia na materiale nieliczbowym. To dziecko powinno wybrać zabawę kończącą zajęcia. W Sali warto mieć specjalne miejsce z grami (loteryjkami, zagadkami, dominem, kartami, układankami). Możemy zaobserwować, jakie zabawy uczeń wybiera najczęściej, jakie są dla niego atrakcyjne, co stanowi punkt wyjścia do przygotowania ćwiczeń i prowadzenia nauki przez zabawę. Ciekawe zakończenie lekcji zachęca do kolejnego spotkania. Ładunek emocjonalny, tak istotny w matematyce, sprzyja koncentracji i zaangażowaniu, pozostawia dziecko w poczuciu odniesionych sukcesów.

Nie każdy ma możliwość prowadzenia zajęć terapii pedagogicznej, mimo to warto elementy z zajęć korekcyjno-kompensacyjnych wykorzystać na lekcjach matematyki. Wpłyną one na uatrakcyjnienie lekcji, a jednocześnie usprawnią zaburzone funkcje.

BIBLIOGRAFIA: U. Oszwa, Zaburzenia rozwoju umiejętności arytmetycznych, Kraków 2006. C. Tuszyńska-Skubiszewska, A. Walerzak-Więckowska, Ortograffiti. Przewodnik dla nauczyciela klas IV–VI szkoły podstawowej (Matematyka bez trudności), Gdynia 2009. C. Tuszyńska-Skubiszewska, A. Walerzak-Więckowska, ORTOGRAFFITI. Matematyka bez trudności. Myślę, rozumiem, liczę, Część druga, Gdynia 2010.