Uczeń słabo słyszący, słabo widzący i upośledzony umysłowo w stopniu lekkim 1

Uczeń słabo słyszący, słabo widzący i upośledzony umysłowo w stopniu lekkim realizuje podstawę programową kształcenia ogólnego dla uczniów szkoły podstawowej. Ale proces edukacyjny wymaga odpowiedniego dostosowania warunków kształcenia do jego możliwości percepcyjnych , tempa uczenia się, poziomu sprawności intelektualnej. Oznacza to, że do zrealizowania standardów często potrzeba mu znacznie więcej czasu niż sprawnym rówieśnikom, a także zapewnienia odpowiednich metod i form pracy oraz specjalistycznych pomocy dydaktycznych. 2

Formułując cele i zadania pomocy uczniowi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w każdym przypadku, należy wskazać szczegółowo zakres adaptacji, która może polegać w szczególności na: - wydłużeniu czasu na realizację określonych treści ( na osiągnięcie określonego celu ) - stosowaniu metod nauczania innych niż standardowo określone - zmianie form nauczania - stosowaniu indywidualnie zróżnicowanych środków dydaktycznych. Należy pamiętać o bezwzględnym wymogu realizacji podstawy programowej. 3

Dostosowując warunki kształcenia ucznia nauczyciel może zaproponować program opracowany samodzielnie lub we współpracy z innymi nauczycielami. Nauczyciel może również zaproponować program opracowany przez innego autora ( autorów ) lub program opracowany przez innego autora ( autorów ) wraz z dokonanymi zmianami, modyfikacjami pod względem treści, metod czy form pracy. 4

UCZEŃ SŁABO SŁYSZĄCY

Charakterystyka trudności, na jakie może napotkać dziecko, z jednostronną ( lewostronną ) głuchotą: - trudności z kontrolowaniem emocji - niezrównoważenie emocjonalne, skłonność do załamań, nerwowość, drażliwość, brak pewności siebie w kontaktach z innymi, płaczliwość - trudności w zakresie nauki przedmiotów humanistycznych - preferencja przedmiotów ścisłych - trudności z percepcją muzyki ( brak poczucia rytmu, trudności z odtwarzaniem piosenek, problem z nauką gry na instrumentach ). 6

Uczeń słabo słyszący może mieć problemy w językowym przetwarzaniu informacji, czyli mogą wystąpić trudności podczas rozwiązywania różnorodnych zadań ( nie tylko matematycznych ), do analizy których niezbędne jest posługiwanie się systemem pojęć abstrakcyjnych. 7

ZASADY PRACY WSPOMAGAJĄCE PROCES EDUKACYJNY TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE Z USZKODZENIA SŁUCHU ZASADY PRACY WSPOMAGAJĄCE PROCES EDUKACYJNY Trudności w przyswajaniu pojęć, umiejętności ich definiowania i budowania systemu pojęć podczas omawiania nowego tematu można wypisać na tablicy słowa kluczowe i jak najczęściej używać pomocy wizualnych ( tablic, wykresów, rysunków ) wyjaśnianie pojęć nieznanych, abstrakcyjnych stopniowanie trudności pomoc w analizie treści tekstów- ukierunkowana praca z tekstem ( zwrócenie uwagi na związki przyczynowo- skutkowe i czasowo- przestrzenne ). 8

Trudności w językowej organizacji tekstu w zakresie formułowania opinii, sądów, argumentowania, wartościowania itp.. pomoc dokonywaniu interpretacji treści pomoc w formułowaniu odpowiedzi; przygotowanie planu wypowiedzi ułożonego w formie pytań. Trudności w formułowaniu wypowiedzi ( ubogi zasób słownictwa, błędy składniowe, błędy stylistyczne ) zadawanie pytań pomocniczych ułatwiających przeprowadzenie spójnej, logicznej linii narracyjnej zwrócenie uwagi na trójdzielną kompozycję tekstów pisanych ćwiczenia doskonalące sprawność językową w pracach pisemnych ( poprawność stylistyczna, gramatyczna, interpunkcyjna ). 9

Trudności w selekcjonowaniu informacji pomoc w dokonywaniu selekcji materiału- wskazanie informacji istotnych z punktu widzenia zrozumienia i opanowania materiału przygotowanie przez nauczyciela notatki zawierającej najistotniejsze informacje. Trudności w trwałym zapamiętywaniu treści częste powtarzanie i systematyczne utrwalanie istotnych treści, odwoływanie się do wcześniej omówionych treści sprawdzanie wiadomości częściej z mniejszych partii materiału powtarzanie kluczowych informacji z lekcji w części podsumowującej zajęcia lekcyjne. 10

Uczenie się na pamięć, bez zrozumienia Ograniczone możliwości długiej koncentracji na treściach odbieranych drogą słuchową - podczas zapoznawania ucznia z nowym materiałem należy stosować pomoce pozwalające na odbiór treści jak największą liczbą kanałów percepcyjnych ( wzrokowy, słuchowy, kinestetyczny, kinetyczny ). Uczenie się na pamięć, bez zrozumienia - stosowanie pomocy w formie pytań naprowadzających 11

Oprócz wymienionych wcześniej zasad, stosowanych w zapobieganiu konkretnych trudności, należy stosować zasady ogólne: - indywidualizacji - poglądowości - kompensacji zaburzeń - systematyczności - utrwalania. 12

Organizacja pracy z uczniem słabo słyszącym: - odpowiednie miejsce w klasie zapewniające uczniowi optymalny odbiór treści przekazywanych przez nauczyciela - zapewnienie optymalnych warunków akustycznych - upewnienie się czy uczeń rozumie przekazywane przez nauczyciela treści - dostosowanie form przekazu do możliwości percepcyjnych ucznia - zastosowanie metod wspomagających odczytywanie mowy z ust ( fonogesty ) - dostosowanie tempa pracy do możliwości percepcyjnych ucznia. 13

Wybór określonych metod, form i środków usprawniających proces komunikowania się z uczniem słabo słyszącym zależy od: - stopnia uszkodzenia słuchu - czasu uszkodzenia słuchu - rodzaju uszkodzenia słuchu - gotowości ucznia do nawiązania interakcji komunikacyjnych - preferowanego, na określonym etapie rozwojowym, sposobu porozumiewania się - stopnia rozwoju systemu językowego - indywidualnych predyspozycji do opanowania systemu językowego. 14

UCZEŃ SŁABO WIDZĄCY

Uczeń słabo widzący, mimo bardzo osłabionego wzroku, może przy jego pomocy poznawać otaczający świat, czytać i pisać. Poza zaburzeniami w ograniczeniu pola widzenia i ostrości wzroku czy rozpoznawaniu barw, mogą wystąpić jeszcze inne dysfunkcje utrudniające naukę: brak lub znaczne osłabienie akomodacji, oczopląs, światłowstręt, zaburzenia adaptacyjne, a także choroby organiczne ( zaćma, jaskra ). Możliwości widzenia takiego ucznia będą więc zależały od zakresu uszkodzenia czynności wzrokowych. Będzie on miał z reguły trudności w spostrzeganiu: - małych przedmiotów - szczegółów większych przedmiotów - małych liter, cyfr i innych znaków graficznych. 16

Trudności i ograniczenia ucznia słabo widzącego można w znacznym stopniu złagodzić lub usunąć przez dostosowanie otoczenia i następującą pomoc: - zaopatrzenie w odpowiednie pomoce optyczne i nieoptyczne - wyposażenie sal lekcyjnych w nowoczesny sprzęt elektroniczny ( drukarka laserowa, powiększalnik telewizyjny, komputerowy powiększalnik elektroniczny ) - zastosowanie właściwego oświetlenia ogólnego i dodatkowego oświetlenia na stanowisku pracy, żaluzje, rolety, zasłony - zapewnienie kontrastów barwnych na stanowisku pracy ucznia i w otoczeniu ( różne kolory kart pracy, wyraźny kolor blatu stolika lub kontrastowa listwa, taśma na brzegach stolika, drzwi i ściany w kontrastujących ze sobą barwach, kolorowe elementy urządzeń, np. włączników ) -wprowadzenie oznaczeń na ciągach komunikacyjnych ( żółty pasek na schodach, inna faktura podłoża, większe elementy graficzne, np.. Numery i napisy na drzwiach i na wysokości wzroku ) - zachowanie stałego porządku w otoczeniu ucznia. 17

Zaburzenie wzroku w szczególny sposób utrudnia, a niekiedy uniemożliwia dostęp i wykorzystanie informacji, zwłaszcza przekazywanych w formie słowa pisanego, graficznych prezentacji i symboli. Dlatego tez konieczne jest dokonywanie odpowiednich adaptacji informacji zawartych w przekazie pisemnym z wykorzystaniem alternatywnych materiałów czytelniczych i stosowanie i stosowanie specjalistycznych pomocy informatycznych. 18

Nauczyciel pracujący z uczniem słabo widzącym musi także liczyć się z możliwością występowania u ucznia zachowań takich, jak: - niechęć do pracy wzrokowej - drażliwość - skrócenie czasu koncentracji - zwiększona męczliwość - zmniejszona ruchliwość - trudności z wykonywaniem czynności życia codziennego. 19

Problemem, jaki może wystąpić na każdym szczeblu realizacji podstawy programowej, jest tempo pracy ucznia słabo widzącego; jest ono zwykle wolniejsze, co jest najczęściej wynikiem wolniejszego procesu spostrzegania wzrokowego. 20

Dla ucznia słabo widzącego szczególnie trudne do osiągnięcia są pojęcia związane z orientacją przestrzenną, u podstaw której leży zaburzona orientacja w schemacie własnego ciała. Dziecko z dużym ograniczeniem w sprawności ruchowej często pozbawione jest doświadczeń i w konsekwencji ma trudności w rozumieniu i tworzeniu pojęć orientacji przestrzennej, a także innych pojęć matematycznych, w czytaniu map geograficznych, z rysunkami przestrzennymi. 21

Na zajęciach z fizyki, chemii, biologii, demonstrując różne czynności, należy zadbać o to, aby uczeń był blisko, i mógł sprawdzić to także dotykiem. Ćwiczenia na lekcji geografii i biologii- z wykorzystaniem ilustracji i innych materiałów graficznych- powinny być dostosowane do możliwości percepcyjnych ucznia. 22

UCZEŃ UPOŚLEDZONY UMYSŁOWO

Uczeń upośledzony umysłowo w stopniu lekkim jest charakteryzowany jako osoba z zaburzeniami o charakterze globalnym. U takiego ucznia wszystkie funkcje i procesy psychiczne odbiegają od normy, dlatego jego trudności w uczeniu się wynikają z zaburzeń: - spostrzegania ( niedokładne, wybiórcze, zaburzenia analizy i syntezy ) - uwagi ( krótkotrwała, łatwo ulega zakłóceniu, mało podzielna ) - pamięci ( dobra mechaniczna, słaba logiczna ) - myślenia ( zaburzone abstrakcyjne i słowno- pojęciowe,utrudnione wnioskowanie i przewidywanie ) - mowy ( opóźniona, słaba twórcza, lepsza odtwórcza ) - sprawności motorycznych ( niska sprawność fizyczna ogólna ) - procesów emocjonalnych ( impulsywność, agresja, brak krytycyzmu ) - procesów motywacyjnych ( mała samodzielność, niska samoocena ) - procesów adaptacji społecznej ( trudności w komunikacji interpersonalnej, podatność na wpływy otoczenia ). 24

Uczeń z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim realizuje tę samą podstawę programową, co jego rówieśnicy. Nauczyciele mają obowiązek dostosować wymagania do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia. Stosowane przez nauczycieli metody, formy i środki dydaktyczne muszą być także adekwatne do indywidualnych możliwości i potrzeb psychofizycznych ucznia. 25

U ucznia z lekkim upośledzeniem umysłowym istnieje konieczność szczególnego dostosowania procedur realizacji podstawy programowej szczególnie w dwóch obszarach: 1. edukacji przyrodniczej 2. edukacji matematycznej. Wiąże się to z trudnościami, jakie przejawia uczeń w zakresie złożonych strategii poznawczych, abstrakcyjnego myślenia, analizowania i wnioskowania. Pomocne mogą okazać się: - metody pracy: problemowa, zadawania pytań, praktycznego działania, oparte na przeżywaniu - środki dydaktyczne: modele, filmy, plansze, interaktywne wizualizacje - formy organizacyjne: praca w grupach. Istotną rolę spełniają tutaj eksperymenty i doświadczenia, które dają możliwość odkrywania związków między zjawiskami, kształtują postawę poszukującą, pozwalają rozwijać podstawowe procesy psychiczne, głównie myślenie logiczne. 26

Konstruując zajęcia dla ucznia słabo słyszącego, słabo widzącego, upośledzonego umysłowo w stopniu lekkim, nauczyciele powinni pamiętać, że pomocą, środkiem dydaktycznym może okazać się nawet najprostszy przedmiot, który przybliży dziecku poznawaną tematykę. Nie zawsze trzeba wszystko prezentować za pomocą technik multimedialnych. Nauczyciel, dobierając środki dydaktyczne, powinien kierować się: - celami, jakie chce osiągnąć - możliwościami ucznia - zainteresowaniami ucznia - zapleczem organizacyjno- ekonomicznym placówki - własnymi umiejętnościami. W związku z tym należy uznać, że środkiem dydaktycznym będzie wszystko to, co przybliży uczniowi otaczający świat, ułatwi poznanie i zrozumienie, a także określenie i odnalezienie swojego miejsca w społeczeństwie i otaczającej rzeczywistości. 27

i zadań z dzieckiem/uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Życzę powodzenia w realizacji celów i zadań z dzieckiem/uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Małgorzata Grzyb 28