Kształtowanie i badanie opinii publicznej dr Olga Kurek-Ochmańska e-mail: okurek@wsiz.rzeszow.pl konsultacje: piątek 13:00-15:00 p. RA 6

Tematyka zajęć 1. Pojęcie opinii publicznej. Rola opinii publicznej w życiu społecznym. 2. Etapy procesu badawczego. 3. Sondaż jako podstawowa metoda badania opinii publicznej. 4. Manipulowanie wynikami sondaży. 5. Spirala milczenia i ustanawianie agendy.

Literatura E. Noelle-Neumann, Spirala Milczenia, Poznań 2004. A. Pratkans, E. Aronson, Wiek propagandy, Warszawa 2003. R. Dyoniziak, Sondaże a manipulowanie społeczeństwem, Kraków 1997. Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych, Poznań 2001 M. Szreder, Metody i techniki sondażowych badań opinii, Warszawa 2004.

Warunki zaliczenia ćwiczeń W skład oceny końcowej wchodzą następujące kryteria: Aktywność – 30p. Projekt ankiety– 20p. Kolokwium zaliczeniowe – 50p.   Ocena końcowa wynika z następujących przedziałów punktowych: 91 p. -100 p. – bdb (5,0) 81 p. – 90 p. - +db (4,5) 71 p. - 80 p. – db (4,0) 61 p. – 70 p. - +dst (3,5) 51 p. – 60 p. – dst (3,0) 0 p. – 50 p. – ndst (2,0)

Projekt ankiety – 20p. Problem badawczy: Opinie mieszkańców Rzeszowa na temat rozbudowy ścieżek rowerowych w mieście. Ankieta powinna zawierać m.in. 15 pytań zróżnicowanych pod względem formy i typu pytania kwestionariuszowego. W ankiecie powinna znaleźć się metryczka, adekwatna do problemu badawczego. Ankieta powinna być podzielona na część wstępną, właściwą, pytania metryczkowe oraz podziękowania za wzięcie udziału w badaniu. Termin oddania: 14 dni od zajęć na temat badań sondażowych. Forma oddania: wersja elektroniczna wysłana na adres okurek@wsiz.rzeszow.pl

Warunki zaliczenia kursu DL 5 pytań testowych jednokrotnego wyboru z treści zawartych w kursie DL na kolokwium zaliczeniowym; 3 posty na AFD z analizą trzech wybranych sondaży (w tym: temat sondażu, instytucja przeprowadzająca, użyte techniki sondażowe, próba badawcza, czas i miejsce realizacji sondażu, główne wnioski, link do źródła); do 15 grudnia 2014 udział w 1 godzinie CZATU akademickiego.

I) Pojęcie opinii publicznej. Rola opinii publicznej w życiu społecznym.

Kiedy myślę „opinia publiczna” to widzę…?

„Opinia publiczna jest niewidzialną i tajemniczą potęgą, której nic nie jest w stanie się oprzeć, nic nie jest od niej bardziej zmienne, bardziej nieokreślone i silniejsze. A przy tym, przy wszystkich swych kaprysach, jest ona znacznie częściej, niż się wydaje, prawdziwa, rozsądna, sprawiedliwa” Napoleon Bonaparte

„Chcę, żeby zrobiono to, czego ludzie sobie życzą, moje zadanie polega na tym, by ustalić, czego chcą” Abraham Lincoln

DEFINICJA OGÓLNA Opinia publiczna danej społeczności to zbiór dominujących w niej opinii w kwestiach publicznych ważnych dla tej społeczności w danym czasie. Opinia publiczna wyraża aprobatę bądź dezaprobatę społeczeństwa względem kwestii istotnych z punktu widzenia ogółu.

Historia pojęcia Instytucja ditta di borsa (opinia giełdy) w starożytnym Rzymie. Termin wprowadził Jacques Necker, minister finansów Ludwika XVI, który dostrzegł jej zastosowanie we wszelkich przedsięwzięciach politycznych. W XIX w. termin ten stał się problemem refleksji filozofów i teoretyków polityki, którzy rozważali w jaki sposób indywidualne przejawy woli zamienić na wolę państwa.

Podstawowe założenia w każdym społeczeństwie istnieją kwestie publiczne, dotyczące każdej jednostki do niej należącej; poglądy publiczne można komunikować, poddawać analizie i krytyce; ważnymi kwestiami publicznymi są te problemy, które opinia dominująca uznaje za wymagające rozwiązania wspólnymi zasobami danej społeczności; problemy publiczne są ważne oraz dotyczą całego społeczeństwa, a nie tylko pojednynczych grup społecznych.

RODZAJE PUBLICZNOŚCI ogół społeczeństwa publiczność głosująca, elektorat publiczność świadoma, dobrze poinformowana osoby zaangażowane w sprawy publiczne elita, „aktorzy” i kreatorzy życia publicznego

Czy opinia publiczna dotyczy tylko spraw teraźniejszych i krajowych?

Opinia publiczna może dotyczyć spraw zarówno teraźniejszych jak i przeszłych; choć skupia się na sprawach krajowych, dotyczy również problemów o charakterze globalnym, czy spraw znajdujących się na styku spraw wewnętrznych i zagranicznych. Postawy Polaków względem wejścia do strefy Euro. Postawy Polaków względem stanu wojennego. Opinie Polaków o kryzysie gospodarczym w Grecji.

Czy opinia publiczna a opinia społeczna to tożsame pojęcia?

Często obok terminu opinia publiczna używa się określenia opinia społeczna, które jest pojęciem szerszym. Opinia społeczna dotyczy problemów nie wiążących się bezpośrednio z polityką, rządzeniem i władzą, takich jak wychowanie, transplantacja organów, aborcja, eutanazja, kara śmierci, system wartości materialnych i niematerialnych, satysfakcja z poziomu życia, itp.

Opinia publiczna a opinia społeczna

Kto ma wpływ na kształtowanie opinii publicznej?

KREATORZY OPINII PUBLICZNEJ media masowe dziennikarze naukowcy eksperci partie polityczne przywódcy polityczni opozycja związki zawodowe lobbyści celebryci

Jakie funkcje w demokratycznym społeczeństwie spełnia opinia publiczna?

FUNKCJE OPINII PUBLICZNEJ konstytuowanie tożsamości jednostek integracja społeczeństwa legitymizacja władzy kontrola społeczna wyznacznik społeczeństwa obywatelskiego

Jakie czynniki mają wpływ na tworzenie się procesu opiniotwórczego?

Postawa - definicja „Postawa to trwała ocena – pozytywna lub negatywna - ludzi, wydarzeń, zjawisk społecznych, obiektów i pojęć” komponent racjonalny komponent emocjonalny komponent behawioralny

Krótka historia badań opinii publicznej W USA w 1935 powstał pierwszy Instytut Opinii Publicznej w Princeton założony przez socjologa i statystyka George'a Horace Gallupa - przeprowadzano badania opinii publicznej o nazwie Gallup poll, dotyczące opinii publicznej, oddziaływania reklamy i czytelnictwa. Pierwsze badania opinii publicznej miały miejsce jeszcze przed Gallupem. W 1883 roku Charles H. Taylor, wydawca Boston Globe dla obliczenia wstępnych wyników głosowania posłużył się sondażem, by na tej podstawie przewidzieć ostateczny wynik wyborów.

Historia badań opinii publicznej w Polsce W PRL niewiele było badań opinii publicznej. W latach 1948-1956 władze zabraniały tego typu badań, później były one prowadzone tylko na pewne tematy i cenzurowane, część badań była utajniona, powstawały na zlecenie różnych organów władzy. W 1958 roku powstał OBOP (Ośrodek badania Opinii Publicznej), a po stanie wojennym w 1982 roku powstało CBOS (Centrum Badania Opinii Społecznej). Jednak dopiero po roku 1989 pojawiły się sondaże czy prognozy wyborcze dla partii i polityków, często publikowane w środkach przekazu.

Jakie znasz pracownie sondażowe badające opinię publiczną?

II) Prezentacja i interpretacja wyników badań opinii publicznej

Ćwiczenie Jakie niezbędne elementy powinna zawierać prezentacja wyników badania opinii publicznej w mediach? Jakie błędy i zaniedbania popełniają dziennikarze w prezentacji wyników badania opinii publicznej w mediach? Jakie są powody błędów i zaniedbań dziennikarzy w kwestii prezentacji wyników badania opinii publicznej w mediach?

ZADANIE: Stwórz katalog 10 dobrych praktyk prezentowania wyników badania opinii publicznej w mediach

Prezentując wyniki badań opinii publicznej w mediach, czytelnicy powinni znaleźć: Nazwę instytucji badawczej Określenie badanej populacji Liczebność zrealizowanej próby i metoda jej doboru Termin zebrania danych Metodę zbierania danych Dokładne sformułowanie pytania

Ćwiczenie Analizując przykłady należy odpowiedzieć na poniższe pytania: Jakie można zauważyć różnice i podobieństwa w prezentacji wyników badań opinii publicznej w przedstawionych przykładach? Jakie stałe elementy występują w każdym z tych przykładów? Która z prezentacji wyników badań opinii publicznej została przygotowana z zachowaniem podstawowych zasad informowania czytelników o rezultatach badań, a która nie i dlaczego?

Ćwiczenie Należy zapoznać się z wynikami badań opinii publicznej dotyczącymi poniższych trzech tematów: 1. „Stosunek Polaków do innych narodów” 2. „Polacy o rozwodach” 3. „Opinie na temat dopuszczalności tzw. uboju rytualnego” Należy odpowiedzieć na poniższe pytania: 1. Jakie elementy mają wpływ na taki właśnie kształt opinii publicznej? 2. Jaki wpływ na wyniki badań mają wartości o charakterze religijnym oraz edukacyjnym? 3. Czy ukazany stan opinii publicznej jest podatny na szybkie zmiany (czy wyniki obrazują opinię krótko czy długotrwałą)? 4. Czy wyrażona w badaniach opinia publiczna dostarcza wiedzy o ewentualnych potrzebach zmian?

III)Projektowanie procesu badawczego

TEORIA 1. PROBLEM BADAWCZY 2. PYTANIA,TEZY I HIPOTEZY BADAWCZE 7. UOGÓLNIANIE (GENERALIZOWANIE)+ RAPORT TEORIA 6. ANALIZA DANYCH 3. WYBÓR METODY BADAWCZEJ 5. ZBIERANIE DANYCH 4. DOBÓR PRÓBY BADAWCZEJ Z OKREŚLONEJ POPULACJI

Problem badawczy Bodziec intelektualny wywołujący reakcję w postaci badan naukowych. Problem musi być jasno i precyzyjnie sformułowany w postaci zdania twierdzącego. Problemy, których nie można empirycznie uzasadnić (nie można zidentyfikować na podst. obserwacji) lub takie, które dotyczą subiektywnych preferencji, wierzeń, wartości, czy upodobań nie poddają się badaniom.

Przykłady problemów badawczych Preferencje partyjne Polaków. Obawy Polaków w kontekście światowego kryzysu gospodarczego. Nastroje społeczne w 2013 roku. Stosunek Polaków do kary śmierci. Akceptacje względem stosowania metody in vitro.

Formułowanie pytań badawczych Preferencje partyjne Polaków. Które partie cieszą się przychylnością Polaków? Którzy polityce są godnie zaufania? Programy których partii są według Polaków najbardziej adekwatne do sytuacji gospodarczej kraju? Którzy politycy są ulubieńcami Polaków? Jakie cechy powinien posiadać przywódca partii politycznej?

Cechy hipotez badawczych jasno sformułowane: należy zdefiniować pojęciowo tj. za pomocą innych pojęć = definicja operacyjna konkretne: badacz określa związki pomiędzy zmiennymi (zmienne zależne tj. wyjaśniane i niezależne tj. wyjaśniające) sprawdzalne za pomocą dostępnych metod nie są wartościujące, wartości wyznawane przez badacza, subiektywne preferencje nie powinny wpłynąć na proces badawczy

JAK STAWIAMY HIPOTEZĘ? Hipoteza badawcza musi być wyrażona w postaci związku pomiędzy zmienna zależną, a zmienna niezależną. zmienna niezależna „Osoby o wyższym wykształceniu, częściej głosują na partie centrowe niż osoby o wykształceniu niskim” zmienna zależna

Przykłady hipotez „Osoby o wyższym wykształceniu, częściej głosują na partie centrowe niż osoby o wykształceniu niskim” „Mieszkańcy dużych miast rzadziej deklarują udział w wyborach niż mieszkańcy wsi” „Kobiety cechują się wyższym wskaźnikiem religijności niż mężczyźni” „Rodziny z osobą stale bezrobotną znacznie częściej narażone są na patologizację życia społecznego niż rodziny w których wszyscy dorośli członkowie są aktywni zawodowo”

metoda technika METODA: badania terenowe TECHNIKA: sondaż narzędzie METODA: badania terenowe TECHNIKA: sondaż NARZĘDZIE: kwestionariusz ankiety

Populacja statystyczna (inaczej populacja generalna, zbiorowość generalna) to zbiór elementów podlegających badaniu statystycznemu. Elementy populacji są do siebie podobne pod względem badanej cechy, ale nie są identyczne. Przykładowe populacje: Mieszkańcy danego kraju Kobiety mieszkające w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców Studenci z województwa podkarpackiego

Dobór próby to ściśle określone postępowanie badawcze polegające na wyodrębnieniu z populacji ograniczonej liczby ich reprezentantów w celu oszacowania jakiś ich właściwości lub relacji, zachodzących między nimi. Jeśli badamy wszystkich członków populacji jest to próba pełna. Jest to jednak bardzo rzadka sytuacja, np. spisy powszechne.

Dobór próby – jednostki analizy Grupy Instytucje Społeczeństwa

Schemat badania exit poll TNS OBOP

Zalety badania exit pool 900 reprezentatywnie dobranych komisji wyborczych; około 100 000 respondentów; średni błąd pomiaru w badaniu około 1,5 pkt. proc.; wybrane osoby proszone są o samodzielne wypełnienie ankiety, która zawiera pytania o to jak respondent (wyborca) zagłosował w wyborach, o wybrane poprzednie zachowania wyborcze oraz o ogólną charakterystykę społeczno-demograficzną; wypełnione samodzielnie kwestionariusze respondenci wrzucają następnie do specjalnie oznakowanych urn; badania typu exit poll niosą ze sobą najmniejsze ryzyko błędu, bowiem nie ma w nich już miejsca na nieścisłości wynikające z ewentualnych zmian preferencji pomiędzy momentem udziału w badaniu, a oddaniem głosu.

IV) Badania sondażowe

Czym jest sondaż (pooling, survey)? Sondaż jest to badanie opinii publicznej, rodzaj badań statystycznych w celu określenia preferencji ludności. Sondaż nie daje pełnego obrazu, a jedynie przybliżony wynik. Stanowi jednak silny wyznacznik trendu. Stosowany jest w wielu dziedzinach, m.in. w handlu do badania preferencji konsumentów, jak i często w okresie poprzedzającym wybory (sondaż wyborczy). Sondaż prawidłowo przeprowadzony powinien uwzględniać różne grupy społeczne, wiekowe i zawodowe.

ZALETY WADY Używamy ich do badania problemów w realnych sytuacjach Złe sformułowanie lub niewłaściwe rozmieszczenie pytań w kwestionariuszu może wpłynąć na wyniki Niskie koszty w stosunku do ilości zebranych informacji Ankiety są w sztywne, pozostają na niezmienionym poziomie w całym etapie gromadzenia danych Ankiety są przydatne w opisie właściwości dużej populacji Uczestnicy badania mogą celowo kłamać, lub nie pamiętać kwestii o które pytamy Standaryzacja zapewnia, że podobne dane mogą być zbierane od różnych grup, a wyniki uogólniane na całą populację W przeciwieństwie do bezpośredniej obserwacji, sondaże nie skupiają się na kontekście zdarzeń Brak granic geograficznych Badają ilościowe ogóły

* Ciekawostka * Wpływ ankieterski (także efekt ankieterski) to wpływ jaki ankieter wywiera na respondenta podczas realizacji wywiadu. Wpływ ten nie wynika z celowych działań ankietera, lecz z jego mimowolnych sygnałów, którymi daje do zrozumienia która odpowiedź jest pożądana oraz sposobu interpretacji antycypacji jego cech społecznych przez respondenta. Jednym z takich czynników jest przede wszystkim płeć ankietera, ale także czasami jego światopogląd czy nawet poglądy polityczne, co rzutować może na sposób zadawania pytań respondentowi, a w konsekwencji na udzielane przez respondenta odpowiedzi.

TECHNIKI zbierania danych sondażowych Ankieta pocztowa Wywiad bezpośredni Wywiad telefoniczny Ankieta on-line Ankieta internetowa

Ankieta pocztowa ZALETY WADY niski koszt niski odsetek odpowiedzi 10 - 20% obniżenie błędu stronniczości brak możliwości sondowania większa anonimowość utrata kontroli nad tym, kto udziela odpowiedzi udzielanie przemyślanych odpowiedzi i możliwość konsultacji duża dostępność

Wywiad osobisty (ankiety audytoryjne i indywidualne) ZALETY WADY elastyczność wyższe koszty kontrolowanie sytuacji, w której prowadzony jest wywiad stronniczość osoby prowadzącej wywiad wyższy odsetek otrzymanych odpowiedzi brak anonimowości zbieranie dodatkowych informacji

Wywiad telefoniczny ZALETY WADY Przeciętne koszty Możliwość odmowy odpowiedzi na pytania Krótki czas, duża liczba respondentów „przerywanie” wywiadu Kontrola poprawności zadawania pytań i poprawność rejestrowania danych Mniej informacji Brak pewności z kim rozmawiamy

Porównanie metod sondażowych Źródło: C. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych

Co to jest kwestionariusz ankiety? Kwestionariusz, którym posługujemy się w czasie wywiadu to specjalnie przemyślany zestaw pytań, uwzględniający problematykę badawczą, pytania badawcze oraz tezy i hipotezy postawione na etapie konceptualizacji badań.

Zasady tworzenia kwestionariusza ankiety: układ pytań musi tworzyć logiczny ciąg (bloki tematyczne); przechodzimy od pytań ogólnych do szczegółowych; trudne pytania umieszczamy w środku kwestionariusza; te wymagające mniej zastanowienia na początku i na końcu; pytania nie mogą się powtarzać (za wyjątkiem tych, które są pytaniami kontrolnymi); pytania muszą wynikać z podjętej problematyki badawczej i zasad budowy kwestionariusza; pytania powinny być przystępne i zrozumiałe dla każdego respondenta; Zasady tworzenia kwestionariusza ankiety:

Zasady tworzenia kwestionariusza ankiety: znaczenie pytania musi być takie samo dla pytającego jak i respondenta; każde pytanie może się odnosić tylko do jednego zagadnienia; pytania muszą być neutralne – nie mogą sugerować odpowiedzi; pytania muszą być jednoznaczne; pytania muszą dawać możliwość udzielenia wyczerpującej odpowiedzi; nie możemy umieszczać pytań, które mogą stwarzać możliwość do udzielenia nieszczerych odpowiedzi; należy unikać pytań drażliwych i poruszających tematy osobiste; najważniejsze przy opracowaniu kwestionariusza jest umieszczenie dokładnej instrukcji udzielania odpowiedzi.

Kwestionariusz ankiety - elementy Kwestionariusz ankiety powinien składać się z następujących części: Części wstępnej Pytań skierowanych do respondentów Części końcowej – podziękowanie za udział w badaniach Metryczka

Przykład części wstępnej ANKIETA ANONIMOWA Szanowna Pani, Szanowny Panie! Chcąc poznać Pańską opinię na temat oceny funkcjonowania rządu, prosimy uprzejmie o wypełnienie poniższej ankiety. Zapewniamy, iż jest to ankieta całkowicie anonimowa, a jej wyniki posłużą do naukowego, zbiorczego, statystycznego opracowania problemu wizerunku polityków w naszym kraju, przez Ośrodek Badania Opinii Publicznej. Prosimy o uważne czytanie pytań oraz instrukcji jak udzielać odpowiedzi na poszczególne pytania.

Metryczka - przykład M 1. Płeć: 1.1) Kobieta 1.2) Mężczyzna   M 2. Wykształcenie: 2.1) podstawowe 2.2) zawodowe 2.3) średnie techniczne 2.4) średnie ogólnokształcące 2.5) wyższe M 3. Wiek: 3.1) do 25 roku życia 3.2) od 26 do 45 lat 3.3) od 46 do 60 lat 3.4) 4powyżej 60 lat M 4. Twoje stałe miejsce zamieszkania: 4.1) wieś 4.2) miasto do 50 tys. 4.3) miasto od 50. tys. do 150 tys. 4.4) miasto od 150 tys. do 500 tys. 4.5) miasto powyżej 500 tys.  M 5. Dochód na osobę w Twojej rodzinie (netto czyli „na rękę”, po potrąceniu podatku) wynosi: 6.1) do 300 zł 6.2) od 301 zł do 600 zł 6.3) od 601 zł do 800 zł 6.4) od 801 zł do 1000 zł 6.5) od 1001 zł do 1500 zł 6.6) powyżej 1501zł

Typy pytań kwestionariuszowych Pytania wprowadzające – przygotowują one respondenta do zagadnień poruszanych w całym kwestionariuszu np. Co wg Pani/Pana oznacza słowo patriotyzm? Pytania o opinię – odnoszą się do sposobu postrzegania przez respondenta pewnych faktów, procesów czy zjawisk oraz do ich oceniania np. Jakie znaczenie mają Pani/Pana zdaniem media w wychowaniu młodzieży? Pytania o fakty – dotyczą uzyskania informacji o pewnych zjawiskach lub faktach a nie opinii o nich czy postaw wobec nich np. Czy Bronisław Komorowski jest politykiem wywodzącym się z PRL?

Typy pytań kwestionariuszowych Pytania o źródła informacji np. Skąd Pani/Pan czerpie informacje o politycznych problemach swojego regionu? Pytania o motywy np. Jakie powody skłaniają Panią/Pana do udziału w wyborach parlamentarnych? Pytania o sugestie np. Jakie formy działania powinien Pani/Pana zdaniem podjąć ruch na rzecz równości praw kobiet i mężczyzn?

Forma pytania zamknięte (z góry określone) Np. Jak oceniasz prestiż zawodu polityka?: 1.1) bardzo wysoko; 1.2) wysoko; 1.3) ani wysoko, ani nisko; 1.4) nisko; 1.5) bardzo nisko.

Forma pytania otwarte (nie ma z góry narzuconych odpowiedzi) Np. Jakie znasz partie polityczne stojące po lewej stronie sceny politycznej?

Forma pytania półotwarte (z góry określone plus inne) Np. Jakie kroki powinien podjąć rząd aby zapobiec bezrobociu wśród osób młodych? zwiększyć zapomogi proponować kursy i szkolenia podwyższające kwalifikacje zawodowe inne, jakie? ………………………………………….

Błędy w pytaniach Pytania z ukrytą przesłanką Np. „Czy wciąż jest Pan praktykującym katolikiem?” Pytania sugerujące Np. „Czy podobnie jak większość Polaków będzie Pan głosował na partię X?” Pytania z nierozłączną kafeterią Np. „Od ilu lat ma Pan prawa wyborcze?” Mniej niż 1 rok 1-5 lat 5-10 lat 10-15 lat 15 i więcej

Błędy w pytaniach Błąd multiplikacji – w jednym pytaniu pytamy o dwie lub więcej kwestii Np. Jaki jest Twój stosunek wobec ataków terrorystycznych oraz walki Tybetu o autonomię Popieram Nie popieram Brak zdania Brak pytań filtrujących (przesiewowych) Np. Czy popierasz wejście Polski w strefę Euro? Jeżeli zaznaczysz odpowiedź „NIE” przejdź do pytania nr 4: TAK NIE NIE WIEM

Skala Likerta - przykłady Czy zgadzasz się z poniższym stwierdzeniem: wszystkie osoby o preferencjach homoseksualnych powinno się leczyć?: 1) zdecydowanie się zgadzam 2) zgadzam się 3) ani się zgadzam, ani się nie zgadzam 4) nie zgadzam się 5) zdecydowanie się nie zgadzam

Skala Likerta - przykłady Kto Twoim zdaniem głosuje na partie populistyczne?: 1) ludzie biedni 2) ludzie raczej biedni 3) ludzie o przeciętnym statusie majątkowym 4) ludzie raczej bogaci 5) ludzie bogaci

Projekt ankiety – 25p. Problem badawczy: Opinie mieszkańców Rzeszowa na temat funkcjonowania publicznego transportu w mieście. Ankieta powinna zawierać m.in. 15 pytań zróżnicowanych pod względem formy i typu pytania kwestionariuszowego. W ankiecie powinna znaleźć się metryczka, adekwatna do problemu badawczego. Ankieta powinna być podzielona na część wstępną, właściwą, pytania metryczkowe oraz podziękowania za wzięcie udziału w badaniu. Termin oddania: 14 dni od dzisiejszych zajęć. Forma oddania: wersja elektroniczna wysłana na adres okurek@wsiz.rzeszow.pl

V) Sondaże a wyniki wyborów

Ćwiczenie: Jakie czynniki mają wpływ na to, jak ludzie głosują w wyborach? Jak sondaże mogą wpływać na wyniki wyborów? Dlaczego często obserwujemy rozbieżności pomiędzy sondażami a realnymi wynikami wyborów?

Konformizm i nonkonformizm jako główne powody niesprawdzalności sondażowych prognoz

Eksperyment Solomona Asha X A B C

Eksperyment Milgrama

Eksperyment więzienny (stanfordzki)

KONFORMIZM - DEFINICJA zmiana zachowania lub opinii danej osoby spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy osób.

3 poziomy głębokości konformizmu Uleganie - gdy istnieje wyraźny konflikt między przekonaniem jednostki a presją grupy, w wyniku którego jednostka podporządkowuje się grupie. Nie kradnę, bo mnie złapią lub uznają za złodzieja. Identyfikacja - gdy jednostce zależy, aby być podobnym do jakiejś grupy lub jakiejś osoby (jednostka identyfikuje się z tą grupą), to jej zachowania dopasowują się do wyobrażeń o tej jednostce. Nie kradnę, bo inteligentne osoby nie kradną. Internalizacja to najgłębsza forma konformizmu, polega na uznaniu pewnych norm i wartości za własne. Nie kradnę, bo to jest złe.

Z jakich powodów ludzie postępują konformistycznie?

Pragnienie posiadania racji KONFORMIZM - POWODY Lęk przed odrzuceniem Obawa przed sankcjami Pragnienie posiadania racji

Jakie czynniki zewnętrzne potęgują zachowania konformistyczne?

Czynniki powodujące nasilenie lub osłabienie konformizmu jednomyślność grupy wpływ autorytetu = lidera opinii osobowość jednostki skład grupy liczebność grupy poczucie bezpieczeństwa jednostki niska samoocena płeć

Czym jest NONKOFORMIZM i ANTYKONFORMIZM?

Nonkonformizm – postawa krytyczna wobec zasad, zachowań i norm społecznych, grupowych, przeciwstawiająca im własny system wartości. Antykonformizm - postawa społeczna, która nakazuje kwestionować ogólnie przyjęte reguły i wzory postępowania. Stoi w opozycji do konformizmu, jest radykalną formą nonkonformizmu.

KONFORMIZM, ANTYKONFORMIZM, NONKONFORMIZM…

Hipoteza spirali milczenia świadomość posiadania poparcia opinii publicznej dla własnych sądów sprzyja wypowiadaniu zgodnych z nią poglądów, a w przypadku przeciwnym, ludzie zachowują milczenie; następuje spiralny proces wyciszania jednych (być może dominujących) i wzmacniania innych opinii (być może mniejszościowych); zatem opinie częściej głoszone publicznie (np. w mediach) mogą mieć siłę przecenianą; teoria ta wskazuje na wartość milczenia jako sposobu wyrażania opinii, może również tłumaczyć rozbieżności między sondażami opinii publicznej a wynikami wyborów.

Efekt społecznych oczekiwań Opis: zafałszowanie odpowiedzi udzielanych przez respondenta w trakcie sondażu; polega na tym, że respondent, niezależnie od swoich rzeczywistych przekonań i opinii, udziela tylko takich odpowiedzi, o których sądzi, że będą społecznie poprawne i akceptowane; Powód: konformizm, obawa przed ostracyzmem społecznym.

Bandwagon effect zachowanie części wyborców polegające na preferowaniu i przenoszeniu głosów na kandydata lub partię, dla których wzrasta poparcie w sondażach i mają największe szanse na wygraną; motywem takiego zachowania jest zwykle chęć przyłączenia się do obozu zwycięskiego kandydata; efekt ten może również dotyczyć osób, które obawiają się „zmarnowania głosu”.

Underdog effect zachowanie części wyborców polegające na oddaniu głosu w wyborach na tego kandydata, dla którego poparcie w sondażach jest niższe i ma on zdecydowanie mniejsze szanse na sukces wyborczy. Motywy takiego zachowania mogą być rozmaite: nonkonformizm społeczny, solidaryzowanie się ze słabszym kandydatem, irytacja i niechęć do obozu zwolenników przewidywanego zwycięzcy itp.

Overclaiming Określenie zachowania części respondentów biorących udział w badaniach opinii, polegającego na udzielaniu przez nich nieprawdziwych odpowiedzi na temat własnych przekonań, poglądów politycznych, uczestnictwa w życiu społecznym, wyznawanych norm i wartości, statusu społecznego itp. Częstą przyczyną jest np. skłonność respondentów do przedstawiania siebie w taki sposób, aby odpowiadało to przyjętym normom i obyczajom społecznym. Fenomenem regularnie obserwowanym w sondażach realizowanych już po zakończonych wyborach, jest to, że do głosowania na zwycięskiego kandydata lub partię przyznaje się więcej respondentów, niż wynikałoby to z faktycznego rozkładu głosów oddanych w wyborach - respondenci pragną identyfikować się z elektoratem zwycięskiego kandydata lub partii, nawet jeżeli w rzeczywistości w wyborach poparli kogoś innego lub w ogóle nie wzięli w nich udziału.

Last minute swing Zachowanie części wyborców polegające na nieoczekiwanej zmianie decyzji i oddaniu głosu w wyborach na innego kandydata lub partię, niż było to ich pierwotnym zamiarem. Motywem takiego postępowania mogą być wyniki ostatnich sondaży wyborczych publikowanych przed dniem wyborów lub tzw. ciszą wyborczą. Efekt „last minute swing” zauważany jest post factum, już po przeprowadzonych wyborach, kiedy okazuje się, że ich wyniki różnią się istotnie od wcześniejszych prognoz.