dziecko literackie w przedszkolu JOLANTA SZUBART MARTA KAAS dziecko literackie w przedszkolu program autorski z zakresu wychowania przedszkolnego Rzeszów, 2007r.

Wstęp Program „Dziecko literackie w przedszkolu” ukierunkowuje rozwój przedszkolaka jako „dziecka literackiego”. „Dziecko literackie” cechuje „poetyckiego widzenia świata” tj. „obrazowo - fabularne postrzeganie rzeczywistości”. „Dziecko literackie” postrzega otaczający świat jako „barwny poetycki obraz”, przy czym takie postrzeganie świata nie ogranicza się li tylko wyłącznie do odbioru. Postrzeganie „dziecka literackiego” to zarazem patrzenie na świat oczyma „dziecka twórcy”.

„Dziecko literackie” utożsamia widziany w ten sposób świat zewnętrzny ze swoim własnym światem, który może obserwować, i współtworzyć – indywidualnie i nie bez udziału angażowanych własnych emocji. „Dziecko literackie” opowiada o nim z entuzjazmem, rysuje go, przedstawia gestem i tańcem – przeżywa go, angażując swoje emocje oraz uczucia. W odbiorze „dziecka literackiego” chmurka okazuje się być „różową świnką”, a hodowana w akwarium dżdżownica – zaklętą przez podstępną czarownicę „księżniczką”. Świat „dziecka literackiego” to świat obrazów, dźwięków i smaków – niewidzialny dla osoby „nieliterackiej”.

Autorki programu zdecydowały o wsparciu „dziecka literackiego” poprzez zachęcenie go do fantazjowania i tworzenia, zaakceptowanie jego „osobliwego widzenia rzeczy”. ale również dostarczeniu odpowiednich środków wyrazu, pozwalających takiemu dziecku na pełniejsze wyrażenie swojego swoistego „literackiego postrzegania rzeczy”.

Cele programu kształtowanie harmonijnego rozwoju umysłowego dziecka ze szczególnym uwzględnieniem jego zdolności do „poetyckiego widzenia świata” rozwijanie jego kreatywności oraz umiejętności posługiwania się literackimi środkami wyrazu dla wyrażania swojego indywidualnego odbioru i tworzenia „świata wyobrażanego” rozwijanie jego emocjonalnego stosunku do literatury oraz zainteresowań i wrażliwości

Zadania programu zapewnienie dziecku warunków do wszechstronnego rozwoju, a w szczególności jego twórczej literackiej osobowości stworzenie dziecku warunków do rozwoju jego aktywności twórczej stworzenie dziecku warunków do rozwoju jego zainteresowań literackich

Uwagi metodyczne i organizacyjne proponowane formy rozwoju „dziecka literackiego” powinny: pomóc przedszkolakowi odkryć siebie jako osobę patrzącą na świat „oczyma poety” akcentować prawo dziecka do „poetyckiego widzenia i przedstawiania świata” zapoznać dziecko z cechami języka poetyckiego – między innymi takimi jak metafory, porównania i onomatopeje stworzyć dziecku okazję i możliwości do osobistego udziału w poetyckich zabawach słowotwórczych umożliwiać dziecku kontakt z literaturą kształtować jego twórczą wrażliwość prezentować efekty jego działań

nie bez znaczenia będzie tu dyskretna, a zarazem pobudzająca kreatywność dziecka pomoc nauczyciela: dostarczenie dziecku środków wyrazu istotnych dla „literackiego” przedstawiania świata: - metody projektowe, atelier metody zabawowo - zadaniowe wzmocnienie jego poczucia wartości jako „poety” i twórcy: - zachęta i inspiracja: tematyczna, poetycka, literacka - prezentacja twórczości dziecka

Działania rozwijające osobowość literacką dziecka dziecko – jako odbiorca „literackiego świata przedstawionego”: - opiekun literacki opracowuje wybór przykładów literackich: bajek, poezji, piosenek, opowiadań – z zamiarem przedstawienia ich dziecku - opiekun literacki uwzględnia w swoim wyborze zainteresowania i preferencje tematyczne dzieci, uwzględnia tytuły zaproponowane przez dziecko (pozycje przyniesione przez dziecko)

- opiekun literacki planuje czas, miejsce i metodę prezentacji literackiej (uwzględniając również zaproszenie rodziców dzieci i innych osób do czytania dzieciom w przedszkolu) - opiekun literacki przedstawia (czyta, opowiada) dzieciom wybrane pozycje literackie (uwzględniając aktywną rolę – przewidując aktywny odbiór przedstawianych dziecku treści) – pełni rolę „pośrednika lektury” - opiekun literacki stwarza dziecku okazję – zachęca i inspiruje do odgrywania ról, do interpretacji prezentowanych treści bezpośrednio w trakcie prezentacji

dziecko – jako świadomy odbiorca specyficznych literackich środków wyrazu wykorzystywanych przez autora bajki, poezji, piosenki, opowiadania: - opiekun literacki kieruje uwagę dziecka – odbiorcy utworu literackiego na specyficzne środki wyrazu wykorzystywane przez autora prezentowanego dziecku utworu: uosobienia ucechowienia metafory porównania onomatopeje rymy

- opiekun literacki zachęca dziecko do udziału w zabawach o charakterze słowotwórczym i poetyckim podczas słuchania utworu - opiekun literacki zachęca dziecko do wykorzystywania poznanych środków wyrazu w odgrywanych przez dziecko rolach w zabawie i samodzielnym opowiadaniu treści poznanego utworu

dziecko – jako autor - twórca i interpretator literacki: - opiekun literacki tworzy warunki i zachęca dziecko do „projektowania” zabaw w role, inspirując je tematycznie i literacko, wspomagając w wyborze tematów, budowaniu dialogów, opowiadaniu fabuły - opiekun literacki tworzy warunki i zachęca dziecko do udziału w zabawach w role, do tworzenia i odgrywania ról - opiekun literacki tworzy warunki i zachęca dziecko do tworzenia: imion ludzi i rzeczy, metafor, przenośni, onomatopej i rymów, określeń i przysłów, wierszyków, piosenek, opowiadań i bajek

- opiekun literacki tworzy warunki i zachęca dziecko do interpretowania „świata wymyślonego” przez dziecięcego autora: opisywania, opowiadania, ilustrowania ruchem, kolorem i dźwiękiem - opiekun literacki tworzy warunki i zachęca dziecko do prezentowania „poetyckich” wytworów jego wyobraźni na przykład poprzez tworzenie: księgi dziecięcej poezji, opowiadań i bajek, układanie rysunkowo – słownych komiksów, układanie i nagrywanie dziecięcych piosenek, tworzenie i czynny udział w planowanych spektaklach teatralnych, muzycznych, wieczorach poetyckich itp. - opiekun literacki tworzy warunki i zachęca dziecko do poznania ludzi literatury: poetów, twórców komiksu

Metoda projektu i atelier literackie w przedszkolu projekty badawcze i tematyczne: - opiekun literacki tworzy warunki i zachęca dziecko do realizowania projektów literackich na przykład: czytelniczych – poznawczych, związanych z twórczością o określonej tematyce, określonego autora, twórczych polegających na projektowaniu i tworzeniu wierszy, opowiadań, opisów, komiksów, bajek itp. - opiekun literacki tworzy warunki i zachęca dziecko do realizowania projektów teatralnych i muzyczno – teatralnych na przykład układania scenariuszy, dialogów i scenografii spektakli, odgrywania ról, recytowania i śpiewania

atelier literackie i literacko – teatralne – jako przedszkolne centra zainteresowań literackich: - opiekun literacki tworzy wraz z dziećmi atelier sprzyjające rozwijaniu osobowości literackiej dziecka, jego zainteresowań i uzdolnień literackich, wyposażając je we wszystko, co wesprze dziecko w jego ukierunkowanym literacko rozwoju na przykład: bibliotekę, rekwizyty teatralne, dyktafon, magnetofon, artykuły piśmiennicze, rekwizyty inspirujące wyobraźnię „dziecka literackiego” i inne

Literatura Alicja Baluch, Ceremonie literackie, a więc obrazy, zabawy i wzorce w utworach dla dzieci, Kraków 1996 Alicja Baluch, Czyta, nie czyta… (o dziecku literackim), Kraków 1998 Alicja Baluch, Dziecko i świat przedstawiony, czyli tajemnice dziecięcej lektury, Warszawa 1987 Alicja Baluch, Właściwe rozpoznanie, czyli o podstawowych problemach literatury dla dzieci, w Edukacja humanistyczna, aksjologiczna i estetyczna…,pod redakcją J.Kidy, Rzeszów 2003 Jerzy Cieślikowski, Wielka zabawa, Wrocław 1985 Pascal Kaas, Od piosenki do literatury, w Edukacja humanistyczna, aksjologiczna i estetyczna…,pod redakcją J.Kidy, Rzeszów 2003 Alicja Ungeheuer-Gołąb, O zrozumiałych dla dziecka cechach artystycznych tekstu poetyckiego (wiersze i ekspresja), w Edukacja humanistyczna, aksjologiczna i estetyczna…,pod redakcją J.Kidy, Rzeszów 2003 Alicja Ungeheuer-Gołab, Poezja dzieciństwa czyli droga ku wrażliwości, Rzeszów 1999

Informacja o autorach programu Jolanta Szubart – nauczycielka Muzycznego Przedszkola Publicznego Nr 14 w Rzeszowie, wykształcenie wyższe zawodowe w zakresie wychowania przedszkolnego i nauczania zintegrowanego, awans zawodowy – nauczyciel mianowany, 21 lat pracy pedagogicznej, zainteresowania zawodowe: nauczyciel przedszkola jako pośrednik lektury dziecięcej Marta Kaas - nauczycielka Muzycznego Przedszkola Publicznego Nr 14 w Rzeszowie, wykształcenie wyższe zawodowe w zakresie wychowania przedszkolnego i nauczania zintegrowanego, awans zawodowy – nauczyciel mianowany, 27 lat pracy pedagogicznej, zainteresowania zawodowe: nauczyciel przedszkola jako opiekun rozwoju literackiego dziecka

OPINIA O PROGRAMIE Opracowanie programu wychowania przedszkolnego „Dziecko literackie w przedszkolu” wspiera, jak zaznaczają we wstępie do programu jego autorki, „dziecko literackie” . Autorki nakreślają obraz tzw. „dziecka literackiego” proponując takiemu dziecku lub, jak się domyślam „kandydatowi” do takiego miana zestaw form rozwijających specyficzne „poetyckie postrzeganie świata”. W rozdziale „Działania rozwijające osobowość literacką dziecka” podpowiadają nauczycielowi przedszkola – „pośrednikowi lektury” działania wspierające przedszkolaka jako odbiorcę literackiego świata przedstawionego, jako świadomego odbiorcę, stanowiących o poetyce utworu, specyficznych środków wyrazu, wreszcie jako dziecięcego autora – twórcę i interpretatora. W kolejnym – podpowiadają metody wspierające twórczą osobowość dziecka i jego nauczyciela również. Zalecam niniejszy program do realizacji w przedszkolu, uznając jego istotność dla realizacji zadań twórczego przedszkola. Pascal Kaas – nauczyciel dyplomowany Muzycznego Przedszkola Publicznego Nr 14 w Rzeszowie