Zbigniew Kozański Psychologiczno-Pedagogiczna Poradnia dla Młodzieży Zajęcia pozalekcyjne w szkole. Stan obecny i możliwe kierunki rozwoju. Na podstawie badań ankietowych w łódzkich szkołach. Projekt „Ciekawa szkoła”. Łódź 2009 Zbigniew Kozański Psychologiczno-Pedagogiczna Poradnia dla Młodzieży

W badaniach wzięło udział: 10 szkół, w tym: Zajęcia pozalekcyjne w szkole. Stan obecny i możliwe kierunki rozwoju. (Dane o badaniach) W badaniach wzięło udział: 10 szkół, w tym: 4 gimnazja 3 licea ogólnokształcące 3 szkoły o profilu zawodowym 20 klas szkolnych: po dwie klasy z każdej szkoły 390 uczniów, w tym: 200 dziewcząt 190 chłopców Narzędzie badawcze – ankieta audytoryjna

Zajęcia pozalekcyjne w szkole. Stan obecny i możliwe kierunki rozwoju Zajęcia pozalekcyjne w szkole. Stan obecny i możliwe kierunki rozwoju. (Dane o badaniach) Zagadnienia  1. Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych – stan obecny 2. Ocena przez uczniów oferty zajęć pozalekcyjnych w szkole 3. Oczekiwania uczniów dotyczące zajęć pozalekcyjnych 4. Klimat społeczny szkoły  klimat społeczno-emocjonalny klimat dla rozwoju, kreatywności, partnerstwa 5. Interesujące i rozwijające zajęcia / lekcje / w szkole   rozumienie, przykłady czynniki zachęcające i zniechęcające do nauki 6. Ceniony nauczyciel czyli jakie cechy i zachowania ceni młodzież u nauczycieli

Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - Stan obecny Jaki odsetek uczniów uczestniczy w zajęciach? 45% badanych brało udział w zajęciach pozalekcyjnych   Szkoły: 72% uczniów gimnazjum 29% uczniów liceów ogólnokształcących 29% uczniów szkół o profilu zawodowym 50% dziewczęta 40% chłopcy

Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - Stan obecny Zajęcia i koła przedmiotowe - 23% badanych: zajęcia wyrównawcze (w gimnazjach) zajęcia przygotowujące do matury (w liceach ) Zajęcia i koła sportowe (SKS) - 20% badanych siatkówka , koszykówka, siłownia , basen  Koła i zajęcia artystyczne (głównie w gimnazjach) -15% badanych teatralne, taneczne, chór, muzyczne, rysunkowe  Inne koła zainteresowań turystyczne, fotograficzne, filmowe, kabaret, strzeleckie, origami  Zajęcia projektowe Zajęcia „Life Skills”- Umiejętności życiowe  

Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - Stan obecny Dlaczego uczniowie nie uczestniczą w zajęciach ?  Brak czasu – 61% Nieodpowiednie godziny, pora zajęć – 56% Po lekcjach chcę być z dala od szkoły – 35% Nie znajduję nic interesującego dla siebie – 32% Nie odpowiada mi tematyka zajęć – 25% Nie odpowiada mi osoba prowadząca zajęcia – 9% Inne powody – 7% Nie wiem nic o takich zajęciach – 22%

Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - Stan obecny Jaka jest gotowość i chęć udziału uczniów w zajęciach?    6,5% odpowiada, że bardzo duża 40,4% mówi, że dość duża 36,7% odpowiada - raczej niewielka 14,6% ma małą lub nie ma żadnej chęci udziału   Deklaracja chęci i gotowości udziału w zajęciach pozalekcyjnych: Uczniowie liceum – 60% Uczniowie gimnazjum – 49% Uczniowie szkół zawodowych – 31%

Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - OCENY i OPINIE Młodzieży Jakie korzyści odnoszą uczniowie uczestniczący w zajęciach? (na podstawie ocen i opinii uczniów) Wysokie oceny: Zajęcia były ciekawe i interesujące – 84% Zajęcia angażowały mnie , wyzwalały aktywność – 82% Zajęcia były miłym sposobem spędzenia czasu – 75% Zajęcia rozwijały moje zainteresowania – 71% Zajęcia poszerzały moją wiedzę i umiejętności – 60% Średnie oceny : Zajęcia były okazją do poznania nowych ludzi – 43% Zajęcia rozwijały moją kreatywność i uzdolnienia twórcze – 40% Zajęcia były okazją do wyżycia się, „odstresowania” – 35% Krytyczna ocena : Zajęcia pozwoliły mi na nadrobienie wiedzy i uzupełnienie braków – 39%

Jak oceniają uczniowie ofertę zajęć pozalekcyjnych? Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - OCENY i OPINIE Młodzieży Jak oceniają uczniowie ofertę zajęć pozalekcyjnych? Bardzo bogata, każdy może znaleźć coś dla siebie – 8% Dość ciekawa, osoby zainteresowane mogą znaleźć coś dla siebie – 41 % Dość skromna , jest mały wybór zajęć dodatkowych – 23% Jest uboga i nieciekawa, prawie jej nie ma – 7,5% 20% nie potrafi ocenić oferty, gdyż jej nie zna   Różnice pomiędzy szkołami: Gimnazja - 67 % ocen pozytywnych Licea - 50 % ocen pozytywnych Szkoły zawodowe - 29% ocen pozytywnych Niepokojące różnice: 70% dziewcząt gimnazjum pozytywnie ocenia ofertę i tylko 33% uczennic szkół o profilu zawodowym

15 % - jest bardzo dobre 51% - dość dobre 24% - zbyt skromne Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - OCENY i OPINIE Młodzieży Jak badani uczniowie oceniają wyposażenie szkoły w sale i sprzęt do prowadzenia zajęć pozalekcyjnych? Oceny te są wyższe niż ocena samej oferty : 15 % - jest bardzo dobre 51% - dość dobre 24% - zbyt skromne 8% - bardzo ubogie - najlepiej wyposażenie ocenili uczniowie Liceów - dziewczęta krytyczniej oceniły wyposażenie szkoły niż chłopcy, dotyczy to zwłaszcza uczennic szkół zawodowych - 40% z nich ocenia wyposażenie szkoły jako nie spełniające oczekiwań

Czego brakuje w wyposażeniu szkół? Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - OCENY i OPINIE Młodzieży Czego brakuje w wyposażeniu szkół?   Sprzęt sportowy, sala gimnastyczna, boisko Wyposażenie pracowni biologicznej, chemicznej, fizycznej – laboratoria, przyrządy, odczynniki Komputery – lepsze, nowsze, oprogramowanie, programy komputerowe Nowe specjalistyczne maszyny do nauki zawodu, Pomoce dydaktyczne – mapy, stojaki, tablice, plansze, dodatkowe Sprzęt – muzyczny, audiowizualny, kamery, projektory Nowe czyste ławki, krzesła za mało sal, zimno w szkole, brak pieniędzy, brak sprzętu do urozmaicenia zajęć, za mało doświadczeń, zaangażowania nauczycieli, brak stołówki.

Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - PODSUMOWANIE Uczniowie gimnazjum częściej uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych lepiej znają ofertę zajęć wyżej oceniają ofertę zajęć i korzyści wynikające z udziału w nich rzadziej deklarują chęć i gotowość udziału w zajęciach są bardziej wymagający jeśli idzie o wyposażenie materialne Uczniowie liceów ogólnokształcących  rzadziej uczestniczą w zajęciach dodatkowych (29%) słabiej niż gimnazjaliści znają ofertę szkoły więcej z nich deklaruje chęć i gotowość udziału w zajęciach (60%) niż w pozostałych rodzajach szkół umiarkowanie krytycznie oceniają ofertę (50% ocen pozytywnych) są najmniej krytyczni w ocenie wyposażenia materialnego szkoły (80 % daje oceny pozytywne) Uczniowie szkół o profilu zawodowym  rzadziej niż gimnazjaliści uczestniczą w zajęciach (29%) słabiej znają ofertę szkoły najbardziej krytycznie oceniają istniejącą ofertę (40% ocen negatywnych) wykazują najmniejszą gotowość i chęć udziału w zajęciach dodatkowych w szkole podają wiele różnorodnych propozycji zajęć pozalekcyjnych , które byłyby dla nich atrakcyjne

PROPOZYCJE UCZNIÓW Czego oczekują uczniowie ? Co zachęca (zachęciłoby) uczniów do udziału w zajęciach pozalekcyjnych? Wskazywanie konkretnych tematów i form, metod zajęć informatyka, zajęcia sportowe, filmy, fotografia, wycieczki, praca w grupach więcej praktyki, zajęcia z wiązane z zawodem, wiedza w praktyce Interesujący dobrze prowadzący zajęcia nauczyciel , instruktor Ciekawa forma zajęć , dobra atmosfera zajęć Przygotowanie do matury, utrwalanie, uzupełnienie wiedzy poprawienie wiedzy i umiejętności szkolnych i pozaszkolnych, przygotowanie do olimpiady Dodatkowe oceny, punkty z przedmiotów i za sprawowanie, nagrody, ciepły posiłek   Odpowiednie terminy, zaraz po lekcjach, elastyczne terminy, dogodna pora

PROPOZYCJE UCZNIÓW Czego oczekują uczniowie ? Jakie tematy, rodzaje zajęć pozalekcyjnych zainteresowałyby Cię?   Zajęcia sportowe- SKS siatkówka , koszykówka , basen, siłownia , aerobik sporty walki, fitness, wspinaczka, żeglarstwo, windsurfing, cyrkowe, strzeleckie Kółka artystyczne  teatralne, taneczne, chór muzyczne, filmowe, fotograficzne, plastyczne , rysunkowe kabaret, modelowanie Koła przedmiotowe – związane z nauką szkolną wyrównywanie braków poszerzanie i uzupełnianie wiedzy, przygotowanie do matury związane z profilem szkoły lub profilem kształcenia w klasie  Inne koła i tematy – turystyczne , motoryzacja, naukowe, szachowe , charytatywne, prawnicze , filozoficzne, kulturoznawcze , o UE, psychologiczne, dziennikarskie

PROPOZYCJE UCZNIÓW Czego oczekują uczniowie ? Jaki sposób prowadzenia byłby dla Ciebie najbardziej atrakcyjny ? Metody i formy zajęć: nauka przez zabawę dyskusyjne aktywne metody praca w grupach, warsztaty, małe grupy indywidualne tempo i podejście, konsultacje z zastosowaniem multimediów   Praktyczne nastawienie zajęć: mało teorii, dużo praktyki, wiązanie teorii z praktyką wykłady plus materiały Zajęcia poza szkołą: w terenie, wycieczki, oglądanie filmów naukowych konkursy

Jak określiłbyś atmosferę panującą na lekcjach w Twojej szkole? Klimat Szkoły „Klimat szkoły dotyczy sposobu, w jaki członkowie społeczności szkolnej postrzegają to co się dzieje w szkole oraz stopnia, w jakim zaspokojone są ich potrzeby i uczucia, jakie to w nich wywołuje„  Kluczowym elementem klimatu szkoły są relacje pomiędzy nauczycielami i uczniami - wzajemne zaufanie, zrozumienie, oferowana pomoc, sprawiedliwe postępowanie, motywowanie do osiągnięć. Dobry klimat szkoły pozytywnie wpływa na efekty dydaktyczne i wychowawcze! Jak określiłbyś atmosferę panującą na lekcjach w Twojej szkole? Pozytywna 44% Ambiwalentna 37% Negatywna 19%

pogodna 60% ponura 10% ciepła 45% chłodna 20% swobodna 42% napięta 20% Klimat Szkoły - Jak określiłbyś atmosferę panującą na lekcjach w Twojej szkole? pogodna 60% ponura 10%  ciepła 45% chłodna 20% swobodna 42% napięta 20% wyrozumiała 35% surowa 25%

Klimat Szkoły - Czy szkoła jest interesująca (ciekawa)? „Atmosfera w szkole na lekcjach jest interesująca”- 35% gimnazja 42% szkoły zawodowe 39% licea ogólnokształcące 32% Badania ogólnopolskie : „Szkoła bez przemocy” Raport 2009 „Nudzę się na lekcjach” – 49% szkoły podstawowe – 31% gimnazja – 51% szkoły ponadgimnazjalne – 61% „Lekcje mnie interesują” – 28% szkoły podstawowe – 41% gimnazja – 27% szkoły ponadgimnazjalne – 20%

Klimat Szkoły - Kreatywność i rozwój W mojej szkole: „Mam możliwość rozwijania swoich pasji i zainteresowań”  Tak 32%   Gimnazja - 35% Szkoły zawodowe - 33% Licea ogólnokształcące - 28% „Nauczyciele potrafią zainteresować uczniów swoimi lekcjami„ Tak - 44%   Gimnazja - 51% Licea - 41 % Szkoły zawodowe - 38%   „Nauczyciele zachęcają nas do wysuwania własnych propozycji rozwiązań rożnych problemów, zadawania pytań „ Tak – 50%; Dziewczęta – 60%, Chłopcy – 40% „Nauczyciele to ludzie otwarci, z którymi można dyskutować na każdy temat” Tak – 40%; Dziewczęta – 50%, Chłopcy – 30%

Klimat Szkoły - Kreatywność i rozwój Partnerstwo i wpływ na życie szkoły    „W sprawach ważnych dla szkoły mój głos będzie wysłuchany”  Tak – 31% „W klasie dyskutujemy sprawy istotne dla szkoły„ Tak – 39% Kapitał społeczny – zaufanie „Nauczyciele zachęcają nas raczej do współpracy niż rywalizacji?” Tak – 62% „Mam zaufanie do większości moich kolegów”  Tak – 61% „Nauczyciele na ogół ufają mnie i moim kolegom„  Tak – 48%

Ciekawe i rozwijające zajęcia – opinia uczniów Nazwy konkretnych zajęć pozalekcyjnych warsztaty psychologiczne warsztaty z doradztwa zawodowego warsztaty dziennikarskie zajęcia „Life Skills” kółka pozalekcyjne –chór, teatralne, SKS zajęcia z Panią ze straży miejskiej, zajęcia „Ruch i muzyka” „Pan ciekawie mówi, daje dużo przykładów, anegdot, żartuje”  „ Nauczyciel dobrze wyjaśnia, tłumaczy prostym językiem na fizyce” „ Zajęcia dobrze zaplanowane, ciekawe i przemyślane ćwiczenia” „Lekcje religii są rozwijające, bo Pani potrafi nas wysłuchać”  „Dużo się dzieje, są urozmaicone, nie było monotonii”  „Uczę się grać, ale to też dobra zabawa„ o SKS   „Dyskusje. Młodzież zabiera głos, może wyrazić swoje zdanie”

Ciekawe i rozwijające zajęcia – opinie uczniów Formy i metody zajęć zajęcia warsztatowe praca w grupach dyskusje nauczyciel rozmawia z nami wycieczki edukacyjne filmy naukowe zajęcia poza szkołą wyjście na Uniwersytet lekcje multimedialne eksperymenty, doświadczenia powiązanie teorii z praktyką Zajęcia związane są z profilem zawodowym w laboratorium logistycznym w gazowni pokaz mody, o makijażu praca przy komputerach, systemy operacyjne   Zajęcia związane z profilem klasy  labolatoria, doświadczenia (biologia, chemia, fizyka) zajęcia przygotowujące do matury

Nudne i nie rozwijające zajęcia Niewłaściwe zachowania i postawy nauczycieli nauczyciel nie tłumaczy, nie potrafi tłumaczyć zadaje i zajmuje się sobą, nie interesuje się klasą, zajmowanie się tylko jednym uczniem lub częścią klasy zadaje, a potem nie sprawdza jak wykonaliśmy zadanie tylko mówi, monolog uczniowie nie mogą zabrać głosu nauczyciel tytko dyktuje, dużo pisania (przez 45 minut) nie widać zainteresowania nauczyciela przedmiotem, uczniami nauczyciel nie potrafi zmobilizować,nie angażuje się do pracy uczniów nauczyciel krzyczy, stresuje, terroryzuje nas niesprawiedliwe podejście nieuprzejmy nauczyciel nauczyciel nie daje rady chaotyczny sposób prowadzenia , monotonny głos

Co lub kto w Twojej szkole zniechęca cię do nauki ? Podsumowanie Co lub kto w Twojej szkole zniechęca cię do nauki ?  Nauczyciele, niektórzy - 105 określeń    Nudne, nieciekawe, niepotrzebne lekcje, tematy, niechęć do przedmiotu - 40 określeń Złe oceny, trudności w nauce, brak efektów nauki, ścisłe przedmioty, trudne przedmioty  Nadmiar nauki, za dużo lekcji, plan lekcji, zmęczenie, nadmiar materiału, za dużo pracy domowej, Częste klasówki , sprawdziany, ustna kontrola wiedzy, dziennik internetowy Koledzy , klasa, niektórzy koledzy (chłopcy) Nic mnie nie zniechęca - ok .10 % uczniów

Co lub kto w Twojej szkole zachęca cię do nauki? Podsumowanie Co lub kto w Twojej szkole zachęca cię do nauki?  Nauczyciele, niektórzy nauczyciele umiejący tłumaczyć, potrafiący zaciekawić, zmobilizować, pomocni, otwarci, z poczuciem humoru, sympatyczny , nauczyciel - pasjonat, ciekawy nauczyciel, uśmiech nauczyciela, jego osobowość- sposób uczenia i umiejętność tworzenia miłej atmosfery   Pozytywne oceny, dobre stopnie, nagrody, pochwały, sukcesy, chęć zdobycia dobrych ocen, nagrody a nie karanie, czerwony pasek Przyszłość, plany zawodowe, chęć dostania się na studia, dobre wyniki na maturze, motywacja do godnego życia, plany życiowe, perspektywy kształcenia się    Zagrożenia, zbliżający się koniec semestru, sprawdziany wiedzy, odpytywanie, gniew mamy, lęk przed karą, wstyd, boję się nauczyciela, przejście do następnej klasy, złe oceny Inne dobrana klasa, śmieszne sytuacje w klasie, afery ciekawe prace domowe dobrze podane notatki praktyki

Za co cenisz swoich nauczycieli ? Podsumowanie Za co cenisz swoich nauczycieli ? Cechy związane z osobowością i umiejętnością nawiązywania kontaktów, stosunek do ucznia wyrozumiali, mili, sympatyczni, weseli, pogodni, optymistyczni, swobodni, lubiący młodzież, ciepło, otwartość, z poczuciem humoru sprawiedliwi, uczciwi, wiarygodni (prawi), godni zaufania, mający autorytet związane z wiedzą i umiejętnościami dydaktycznymi interesująco prowadzą lekcje, potrafią zaciekawić, wytłumaczyć są kompetentni, mają wiedzę umieją dobrze uczyć, przekazują wiedzę, wyjaśniają, rzetelnie uczą, są przygotowani, poważnie traktują swoje obowiązki związane z motywacją, powołaniem nauczyciele z powołania, pasjonaci, lubiący uczyć, zmotywowani, poświęcają czas uczniowi, gotowi pomagać, zaangażowani

Wygórowane oczekiwania – brak cierpliwości Zbyt pewni siebie Podsumowanie Pokolenie Y Wygórowane oczekiwania – brak cierpliwości Zbyt pewni siebie Nie identyfikują się ze szkołą Wygórowane wymagania Instrumentalny stosunek do nauki Złaknieni informacji zwrotnych Zwolennicy życia zrównoważonego Pazerni na uznanie Autorytety (nie) kwestionowane Niska etyka pracy - nieodpowiedzialni   Zalety Biegłość w nowych technologiach – rodowici cyfrowcy Znają języki obce – przygotowani do różnorodności kulturowej Lepiej radzą sobie z pracą zespołową, też w sieci, wirtualnie Potrafią wykonywać wiele zadań w tym samym czasie

Podejmowania trafnych decyzji zawodowych - 90% Podsumowanie Jakie umiejętności chciałaby rozwijać młodzież na zajęciach z pracownikami Poradni dla Młodzieży ? Podejmowania trafnych decyzji zawodowych - 90% Uczenia się i motywowania do nauki - 82% Lepszego porozumiewania się z ludźmi - 79% Radzenia sobie ze stresem - 78% Poznanie dróg kształcenia się po szkole średniej - 74% Jak chronić się przed manipulacją i przemocą - 61% Problematykę dojrzewania seksualnego - 50% Jak uniknąć rożnego rodzaju uzależnień - 37%

Znaczny odsetek młodzieży uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych (45%) Podsumowanie Zjawiska pozytywne   Znaczny odsetek młodzieży uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych (45%)   Młodzież odnosi wiele korzyści z udziału w zajęciach, jest z nich zadowolona Repertuar zajęć jest dość schematyczny, najczęściej młodzież uczestniczy w 4 rodzajach zajęć : zajęcia sportowe kółka artystyczne kółka i zajęcia przedmiotowe zajęcia typu projektowego

Najlepsze wskaźniki uczestnictwa i oceny występują w gimnazjach Podsumowanie Zjawiska pozytywne   Ogólna ocena ofert zajęć pozalekcyjnych w szkole i zaplecza materialnego jest umiarkowanie pozytywna – ocena 3+ Najlepsze wskaźniki uczestnictwa i oceny występują w gimnazjach Istnieje znaczny potencjał uczestnictwa ze strony uczniów , np. 60% uczniów l-o deklaruje chęć i gotowość udziału w zajęciach Uczniowie mają wiele rożnych pomysłów i propozycji na zajęcia Społeczny klimat szkoły jest dość pozytywnie oceniany przez młodzież Nauczyciele coraz częściej stosują metody aktywizujące Nauczyciele są potencjalnie najważniejszym czynnikiem motywującym uczniów do nauki

Zjawiska wymagające poprawy i rozwoju Podsumowanie Zjawiska wymagające poprawy i rozwoju Oferta zajęć pozalekcyjnych nie jest zbyt bogata, szczególnie dotyczy to szkół ponadgimnazjalnych Co piąty uczeń nie zna oferty zajęć pozalekcyjnych Ponad połowa badanych uczniów nie wyraża chęci i gotowości udziału w zajęciach pozalekcyjnych Ponad połowa uczniów (57%)podaje jako powód braku udziału w zajęciach niedopasowanie do zainteresowań oraz, że nie znajdują w zajęciach nic interesującego dla siebie Niepokoić może sytuacja w szkołach ponadgimnazjalnych Występują istotne braki w wyposażeniu w sale i sprzęt do zajęć Szczególnie znaczących inwestycji wymagają szkoły zawodowe Unowocześnianie i odnawiania wymaga też baza sportowa i dydaktyczna szkół

Zjawiska wymagające poprawy i rozwoju Podsumowanie Zjawiska wymagające poprawy i rozwoju Zbyt niskie są wskaźniki zainteresowania uczniów lekcjami Szkoła w zbyt małym stopniu rozwija i nawiązuje do tych zainteresowań i uzdolnień uczniów w procesie dydaktycznym. Klimat szkoły jest umiarkowanie pozytywny, nie najlepiej udaje się rozwijać kreatywność uczniów i włączać ich w rozwiązywanie problemów szkoły- klasy Należy w znacznie większym stopniu korzystać z metod rozwijających umiejętności i kształcących postawy uczniów Nie do przecenienia jest rola nauczyciela i znaczenia pozytywnego klimatu dla kształcenia i wychowania uczniów, jaki w szkole może być stworzony.

Zbigniew Kozański Psychologiczno-Pedagogiczna Poradnia dla Młodzieży DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Zbigniew Kozański Psychologiczno-Pedagogiczna Poradnia dla Młodzieży www.pppdm.edu.lodz.pl e-mail: poradniadlamlodziezy@op.pl