Szkolenie: „Zarządzanie ryzykiem walutowym w kontraktach handlowych z firmami z Unii Europejskiej” 19-20 kwietnia 2018 r., Toruński Park Technologiczny, ul. Włocławska 167, Toruń

e-mail: j.maliszewski@dmk-alpha.eu ZARZĄDZANIE RYZYKIEM WALUTOWYM W TRANSAKCJACH MIĘDZYNARODOWYCH TORUŃ 2018 - Kwiecień – 19-20 Jacek Maliszewski – Główny Ekonomista DMK Łukasz Leszczyński – Zarządzający Ryzykiem Finansowym DMK WWW.DMK24.PL Tel: 793-778-100 e-mail: j.maliszewski@dmk-alpha.eu

PROWADZĄCY Szef zespołu doradztwa walutowego dla przedsiębiorstw (import/eksport) w DMK. Autor książki „Zarządzanie ryzykiem walutowym w przedsiębiorstwie – poradnik praktyczny”. 20 letnie doświadczenie zawodowe na rynku walutowym. W 2010 roku powołany przez Najwyższą Izbę Kontroli na biegłego w zakresie walutowych instrumentów pochodnych – przy kontroli spółek Skarbu Państwa zarażonych „toksycznymi opcjami”.

O MNIE

FILMY na Youtube https://www.youtube.com/watch?v=ePeCULYIT6A

CZĘŚĆ 1 – POCZĄTKUJĄCY 1) Przegląd prognoz walutowych. Co to jest „otwarta/zamknięta pozycja walutowa”? 3) Co to jest forward walutowy i jak z niego korzystać? 4) Co to jest opcja walutowa? Kto jest nabywcą opcji, a kto wystawcą? 6

CZĘŚĆ 1 – POCZĄTKUJĄCY Zabezpieczenie krótkoterminowego ryzyka kursowego z użyciem forwardu. Ubezpieczenie ryzyka średnioterminowego oraz długoterminowego z użyciem opcji walutowej. Ryzyko księgowe, a ryzyko kasowe - różne podejścia do zarządzania ryzykiem kursowym. Praktyczne przykłady z życia polskich importerów i eksporterów wzięte. Najczęstsze błędy jakie są popełniane w tych procesach. Lokaty dwuwalutowe - optymalne zarządzanie płynnością gotówkową. 7

MOTTO „Najbardziej jaskrawym przykładem SPEKULANTA jest przedsiębiorstwo, które nie robi nic w zakresie zarządzania ryzykiem – ponieważ wystawia się na ryzyka wszelkiego rodzaju”. Gregory Millman „Czas spekulacji” 8

PROGNOZY Każda prognoza jest pokusą do SPEKULACJI !!! Jeśli przedsiębiorca zaczyna więcej czasu poświęcać SPEKULACJOM (prognozom), a mniej na ubezpieczeniu się przed ryzykiem kursowym – tym większa będzie katastrofa dla danego przedsiębiorcy, gdy prognozy okażą się nietrafione. 9

Sygnały z rynku stóp procentowych 10

PROGNOZY DŁUGOTERMINOWE EUR/USD

PROGNOZY DŁUGOTERMINOWE EUR/PLN 12

PROGNOZY DŁUGOTERMINOWE USD/PLN

Roczny cykl kursu EUR/PLN - SCHEMAT 14

Roczny cykl kursu EUR/PLN Końcówka roku – tak zwany „efekt grudnia”. Przełom roku – apogeum siły Złotego, dołek EUR/PLN. Początek nowego roku – odreagowanie i lekki wzrost kursu EUR/PLN. Końcówka zimy i początek wiosny – silny Złoty. Druga połowa wiosny i początek lata – rozpoczęcie „korekty dywidendowej”. Letni okres umocnienia Złotego. Jesień – zwykle słaby Złoty – okazje dla eksporterów. Końcówka roku – „efekt grudnia”. 15

7-8-letni cykl kursu EUR/PLN 16

Zarządzanie ryzykiem polega na: ZARZĄDZAJ RYZYKIEM ! Zarządzanie ryzykiem polega na: Ustaleniu kierunku i nominału OTWARTEJ POZYCJI WALUTOWEJ. Ustaleniu scenariuszy zdarzeń, które mogą spowodować straty finansowe. Ustaleniu dopuszczalnego poziomu straty, jaką można ponieść. Wytypowaniu odpowiedniej metody i strategii, dzięki której można zapobiec przekroczeniu dopuszczalnej straty. 17

Bez zarządzania ryzykiem kursu walutowego firma naraża się na: Ryzyko kursu walutowego - czym się objawia w firmie, jakie zagrożenia niesie? Bez zarządzania ryzykiem kursu walutowego firma naraża się na: Pogorszenie wyniku finansowego spowodowanego: zmniejszonymi przychodami eksportowymi (spadek kursu waluty) zwiększonymi kosztami importu (wzrost kursu waluty) 2. Spadek konkurencyjności. Firmy które zarządzają ryzykiem kursowym mogą oferować lepsze ceny swoim kontrahentom, klientom. 3. Brak realizacji planów finansowych (krytyka ze strony udziałowców i akcjonariuszy). 18

Ryzyko kursu walutowego - czym się objawia w firmie, jakie zagrożenia niesie? W skrajnych przypadkach brak zarządzania ryzykiem kursowym może doprowadzić do bankructwa. Takie sytuacje miały miejsce nie tylko w okresie 2008-2009. 19

PRZYDATNE DEFINICJE Eksport CZYSTY i DENOMINOWANY Ma miejsce wtedy gdy ceny podawane są w walucie zagranicznej. Eksport czysty – to taki w którym przedsiębiorca uzyskuje zapłatę za wyroby, usługi w zagranicznej walucie, którą następnie zamienia na Złote. Zamiana waluty na Złote następuje w chwili sprzedaży waluty. Eksport denominowany – to taki w którym przedsiębiorca uzyskuje zapłatę za wyroby i usługi w złotych. Lecz kwota Złotych jest matematycznie uzależniona od kursu waluty. Zamiana waluty na Złote następuje w chwili wystawienia faktury. 20

IMPORT CZYSTY I DENOMINOWAY Import CZYSTY i DENOMINOWANY Ma miejsce wtedy gdy ceny podawane są w walucie zagranicznej. Import czysty – to taki w którym przedsiębiorca realizuje zapłatę za wyroby, usługi w zagranicznej walucie, którą musi zakupić. Zamiana Złotych na walutę następuje w chwili zakupu waluty. Import denominowany – to taki w którym przedsiębiorca ponosi koszty za wyroby i usługi w złotych. Lecz kwota Złotych jest matematycznie uzależniona od kursu waluty. Zamiana Złotych na walutę następuje w chwili wystawienia faktury. 21

POZYCJA WALUTOWA NETTO I BRUTTO Jak ustalić czy firma jest eksporterem czy importerem netto? 1. Sumujemy przychody walutowe czyste i denominowane 2. Podobnie sumujemy koszty walutowe czyste i denominowane. Jeśli tak zsumowane przychody są wyższe niż koszty – to jest to eksporter netto. Jeśli zaś tak zsumowane koszty są większe od przychodów – to jest to importer netto. 22

POZYCJA WALUTOWA NETTO I BRUTTO Przykłady pozycji NETTO: 1. Import = 200 tys. EURO; Eksport = 150 tys. EURO Pozycja NETTO = IMPORT 50 tys. EURO. 2. Import = 200 tys. EURO; Sprzedaż denominowana w PLN = 250 tys. EURO Pozycja NETTO = EKSPORT 50 tys. EURO. 23

POZYCJA WALUTOWA NETTO I BRUTTO SUMA wartości bezwzględnej IMPORT + EKSPORT = POZYCJA WALUTOWA BRUTTO Przykłady pozycji BRUTTO: Import = 200 tys. EURO; Eksport = 150 ty. EURO Pozycja BRUTTO = 350 tys. EURO. 24

CO TO JEST OTWARTA POZYCJA WALUTOWA? Wyróżniamy trzy rodzaje pozycji walutowej: Neutralna (zamknięta pozycja walutowa). Długa pozycja walutowa. Krótka pozycja walutowa. 25

CO TO JEST OTWARTA POZYCJA WALUTOWA? Mając długą pozycję walutową. Zarabiamy, gdy kurs waluty rośnie. (na przykład EUR/PLN rośnie z 4,20 do 4,30). Tracimy, gdy kurs waluty spada. (na przykład spadek kursu EUR/PLN z 4,20 do 4,10). 26

CO TO JEST OTWARTA POZYCJA WALUTOWA? Długa pozycja walutowa objawia się: W przypadku inwestora – depozyt walutowy. W przypadku eksportera – zakontraktowane przychody z eksportu, wystawione faktury eksportowe, przetrzymywana waluta na rachunku. 27

CO TO JEST OTWARTA POZYCJA WALUTOWA? Mając krótką pozycję walutową. Zarabiamy, gdy kurs waluty spada. (na przykład EUR/PLN spada z 4,20 do 4,10). Tracimy, gdy kurs waluty rośnie. (na przykład wzrost kursu EUR/PLN z 4,20 do 4,30). 28

CO TO JEST OTWARTA POZYCJA WALUTOWA? Krótka pozycja walutowa objawia się: W przypadku inwestora – kredyt walutowy (na przykład kredyt hipoteczny w CHF). W przypadku importera – zakontraktowane zamówienia importowe, niezapłacone faktury importowe, factoring odwrotny, kredyt walutowy w rachunku bieżącym. 29

CO TO JEST OTWARTA POZYCJA WALUTOWA? WNIOSKI: Eksporter ma długą pozycję walutową. Zarabia, gdy kurs waluty zagranicznej rośnie. Traci gdy kurs waluty zagranicznej spada. 2. Importer ma krótką pozycję walutową. Zarabia, gdy kurs waluty zagranicznej spada. Traci gdy kurs waluty zagranicznej rośnie. 30

CO TO JEST OTWARTA POZYCJA WALUTOWA? ABY NIE TRACIĆ NA POZYCJI WALUTOWEJ, NALEŻY JĄ ZAMKNĄĆ! W jaki sposób możemy zamknąć pozycję walutową? Inwestor, który kupił USD/PLN, musi sprzedać USD (zamknie długą pozycję). Gospodarstwo domowe, które zaciągnęło kredyt hipoteczny w CHF, musi spłacić ten kredyt, lub przewalutować kredyt na PLN (zamknie krótką pozycję walutową). 31

CO TO JEST OTWARTA POZYCJA WALUTOWA? ABY NIE TRACIĆ NA POZYCJI WALUTOWEJ, NALEŻY JĄ ZAMKNĄĆ! 3. Eksporter, który złożył ofertę zagranicznemu odbiorcy (podając cenę w EUR), musi sprzedać EUR/PLN – zamknie długą pozycję. 4. Importer, który zamówił surowiec od zagranicznego dostawcy (otrzymał cenę w USD), musi kupić USD/PLN – zamknie krótką pozycję walutową. 32

CO TO JEST OTWARTA POZYCJA WALUTOWA? ABY NIE TRACIĆ NA POZYCJI WALUTOWEJ, NALEŻY JĄ ZAMKNĄĆ! W chwili gdy eksporter zamknie długą pozycję walutową (sprzeda EUR/PLN), nie będzie ponosić żadnego ryzyka. Ani nic extra nie zarobi, ale też nic nie straci. W chwili gdy importer zamknie krótką pozycję walutową (kupi USD/PLN), nie będzie ponosić żadnego ryzyka. Ani nic extra nie zarobi, ale też nic nie straci. 33

CO TO JEST OTWARTA POZYCJA WALUTOWA? ABY NIE TRACIĆ NA POZYCJI WALUTOWEJ, NALEŻY JĄ ZAMKNĄĆ! Dopóki eksporter i importer nie zamkną swoich pozycji walutowych, dopóty narażeni są na ryzyko kursowe. Importer i eksporter mogą zamknąć swoje pozycje walutowe już w chwili składania oferty handlowej wyrażonej w walucie zagranicznej. W takiej sytuacji ani przez chwilę nie mają otwartej pozycji walutowej. 34

CO TO JEST OTWARTA POZYCJA WALUTOWA? ABY NIE TRACIĆ NA POZYCJI WALUTOWEJ, NALEŻY JĄ ZAMKNĄĆ! Jeśli eksporter i importer czekają z zamknięciem pozycji walutowej do czasu aż zostaną wystawione faktury, są narażeni na ryzyko kursowe od chwili złożenia/przyjęcia oferty wyrażonej w walucie obcej, do chwili wystawienia faktur (importowych lub eksportowych). 35

CO TO JEST OTWARTA POZYCJA WALUTOWA? ABY NIE TRACIĆ NA POZYCJI WALUTOWEJ, NALEŻY JĄ ZAMKNĄĆ! Co ciekawe – moment wystawienia faktury nie ma ŻADNEGO wpływu na zysk/stratę z na otwartej pozycji walutowej w ujęciu kasowym. Wystawienie/przyjęcie faktury ma jedynie wpływ na różnice kursowe w ujęciu księgowym (memoriałowym). Zostanie to omówione w dalszej części prezentacji. 36

CO TO JEST OTWARTA POZYCJA WALUTOWA? ABY NIE TRACIĆ NA POZYCJI WALUTOWEJ, NALEŻY JĄ ZAMKNĄĆ! Warto wiedzieć, iż dzięki walutowym instrumentom terminowym: Eksporter może zamknąć długą pozycję walutową zanim zagraniczny kontrahent dokona zapłaty. Importer może zamknąć krótką pozycję walutową (nie zamrażając gotówki) już w chwili złożenia zamówienia do zagranicznego dostawcy. 37

CO TO JEST OTWARTA POZYCJA WALUTOWA? ABY NIE TRACIĆ NA POZYCJI WALUTOWEJ, NALEŻY JĄ ZAMKNĄĆ! W celu zamknięcia otwartej pozycji walutowej można: Sprzedać walutę (zamienić walutę na PLN) na rynku spot (eksport). Kupić walutę (zamienić PLN na walutę) na rynku spot (import) Użyć kontraktu FORWARD (terminowej wymiany waluty). Nabyć opcję walutową (PUT – eksport; CALL – import). 38

Niezwłocznie po powstaniu otwartej pozycji walutowej. METODY I STRATEGIE KAŻDĄ Z WYMIENIONYCH NA POPRZEDNIEJ STRONIE TRANSAKCJI WALUTOWYCH MOŻNA DOKONAĆ: Niezwłocznie po powstaniu otwartej pozycji walutowej. Na ostatnią chwilę. W dowolnej chwili losowo wybierając moment. W optymalnej chwili – wybierając odpowiedni moment (timing transakcji). 39

METODA ZAMKNIĘCIA POZYCJI WALUTOWEJ Jest wiele metod wyboru optymalnej chwili do zamknięcia pozycji walutowej. Ja preferuję metodę opartą o wskaźnik STOCHASTIC. Zasady stosowania wskaźnika STOCHASTIC - w dalszej części szkolenia. 40

RODZAJE TRANSAKCJI WALUTOWYCH Transakcje typu spot oraz transakcje natychmiastowej wymiany waluty (BIEŻĄCE) 2. Transakcje TERMINOWE typu FORWARD walutowy (BANK) oraz FUTURES walutowy (GIEŁDA-BROKER) 3. Transakcje TERMINOWE typu opcyjnego a) nabywca opcji - jego prawa (KUPUJĄCY–UBEZPIECZONY) b) wystawca opcji - jego obowiązki (SPRZEDAJĄCY-UBEZPIECZYCIEL) 4. Transakcje TERMINOWE złożone (STRATEGIE OPCYJNE, POŁĄCZENIE FORWARDA Z OPCJĄ) 5. Transakcje TERMINOWE tzw EGZOTYCZNE Zabezpieczenie (pkt.2) vs ubezpieczenie (pkt 3a.) 41

Transakcje typu spot oraz transakcje natychmiastowej wymiany waluty NATYCHMIASTOWA WYMIANA WALUTY Dwustronne kwotowanie kursu (BID / ASK) * Kurs EURPLN 4.2000 / 4.2050 b) Szerokość spreadu c) Marże banku vs nominał transakcji d) Wymiana waluty przez telefon u dealera vs platforma transakcyjna (stała szerokość widełek cenowych – UWAGA!) e) Szerokość spreadu, kwotowania na przykładzie PORTAL DMK (jako benchmark do oceny kwotowań bankowych, w czasie online)

Transakcje typu spot oraz transakcje natychmiastowej wymiany waluty 2. WYMIANA WALUTY SPOT Termin (T+2 ) b) Wymiana SPOT vs wymiana NATYCHMIASTOWA c) Jako 2 dniowy - terminowy - FORWARD? d) Różnica w ostatecznej cenie na rachunek 3. Nieliniowość punktów SWAP i ich zmiana na skutek zmiany dysparytetu stóp procentowych pomiędzy walutą bazową a walutą kwotowaną

NARZĘDZIA DLA EKSPORTERA / CASE STUDY PRZYKŁAD 1. Eksporter spodziewa się za 2 miesiące wpływu 200 tys EUR na rachunek od zagranicznego kontrahenta z tytuły sprzedaży towaru zagranicę. Kurs bieżący SPOT w momencie sprzedaży towaru (wystawienia faktury) to 4,20. Założono, że Break Even Point (BEP) został skalkulowany na poziomie 4,18, tzn. cena wymiany EUR przy którym realizowana jest 10% marża operacyjna na sprzedaży towaru. W interesie przedsiębiorcy jest więc utrzymanie wartości EUR na dotychczasowym poziomie lub osłabienie krajowej waluty, wówczas odnotuje dodatkowe korzyści ze sprzedaży waluty. Scenariusz odwrotny, tj. umocnienie krajowej waluty i tym samym spadek kursu EURPLN stanowi ryzyko utraty marży handlowej, spadku rentowności przedsiębiorstwa (tego scenariusza należy się obawiać, przed tym zjawiskiem należy się chronić)

NARZĘDZIA DLA EKSPORTERA C.D. Paleta możliwych zachowań eksportera wobec spodziewanej należności EUR: A) Nie robię nic, zdaje się na łaskę/niełaskę losu (SPEKULACJA), nie mam na to wpływu. Filozofia „raz się uda, raz się nie uda”, ryzyko organiczne, postawa wait & see, narracja w rodzaju prognozy i przyszłość jest nie do przewidzenia (oddawanie swego losu w cudze ręce, na przysłowiowy dopust Boży) B) „PRZEZORNY” EKSPORTER (w określonym stopniu i dla określonej sytuacji w przyszłości) decyduje się ZABEZPIECZYĆ (FORWARD) przed spadkiem kursu EURPLN poniżej 4,18, poziomu przy którym skalkulował określony poziom marży (biorę los w swoje ręce, stając się kowalem swojego losu. Czy aby na pewno ma zawsze kontrolę nad sytuacją?) C) PRZEZORNY , ale i jednocześnie ROZTROPNY EKSPORTER decyduje się UBEZPIECZYĆ (OPCJA) przed spadkiem kursu EURPLN poniżej 4,18, poziomu przy którym skalkulował określony poziom marży (również biorę los w swoje ręce, stając się w pełni kowalem swojego losu)

NARZĘDZIA DLA EKSPORTERA C.D. A) Sytuacja po 2 miesiącach będąca skutkiem postawy biernej, „nicnierobienia”: Kurs rynkowy EURPLN szczęśliwie zaczekał na nas, spot 4.2000 Co się stało z marżą EKSPORTERA? 2. Kurs rynkowy EURPLN wzrósł szczęśliwie do 4.5000, dar losu, udało się „Miałem rację” 3. Kurs rynkowy EURPLN spadł złośliwie do 3.9000, los nie był łaskawy, nie udało się Na pocieszenie, przecież wszyscy eksporterzy tracą?

KONTRAKT TERMINOWY/ISTOTA FORWARD WALUTOWY – ZABEZPIECZENIE. Transakcja, w której strony ustalają kurs wymiany TERAZ, lecz fizycznie walutą wymienią się w przyszłości. Jest typowa umowa kontraktacji, ZABEZPIECZENIA na sztywno, z dokładnie określoną ceną w przyszłości. Jedną stroną transakcji jest kupujący walutę (importer/bank), drugą stroną transakcji jest sprzedający walutę (eksporter/bank). W istocie FORWARD oznacza prawo i obowiązek, gdzie moje prawo określa obowiązek drugiej strony i vice versa. Pomiędzy nimi znajduje się bank, broker, dom maklerski, który pośredniczy w transakcji.

KONTRAKT TERMINOWY FORWARD WALUTOWY – ZABEZPIECZENIE. Kurs terminowej wymiany jest wynikiem złożenia dwóch wielkości: Kursu bieżącego spot Wysokości pkt SWAP dla danej pary walutowej i dla danego terminu wymiany waluty w przyszłości Przykład 1 Kurs spot EUR/PLN = 4,2000/4,2020 Termin wymiany waluty – 2 miesiące Pkt SWAP dla 2 miesięcznego terminu wymiany = 140/150 Kurs forward = 4,2140/4,2170 Kurs forward = Spot + pkt SWAP

KONTRAKT TERMINOWY FORWARD WALUTOWY – ZABEZPIECZENIE. Wielkość pkt SWAP zależy tylko i wyłącznie od różnicy oprocentowania pomiędzy walutą bazową a walutą kwotowaną. Przykład Kurs EUR/PLN (waluta bazowa – EUR; waluta kwotowana PLN). Różnica oprocentowania w skali roku: EURIBOR 1Y= -0,12% WIBOR 1Y = 1,85% Różnica = 1,97% w skali roku Kurs spot EUR/PLN = 4,2000/4,2020 1,97% x 4,2010 (środek spot) = 0,0830 = 830 pkt SWAP Forward 1Y EUR/PLN = 4,3030 / 4,3050

KONTRAKT TERMINOWY FORWARD WALUTOWY – ZABEZPIECZENIE. Przykład Kurs EUR/PLN (waluta bazowa – EUR; waluta kwotowana PLN). Różnica oprocentowania w skali roku: EURIBOR 3M= -0,33% WIBOR 3M = 1,73% Różnica = 2,06% w skali roku Kurs spot EUR/PLN = 4,2000/4,2020 2,06% x 4,2010 (środek spot) = 0,0870 = 870 pkt SWAP W skali 2 miesięcy pkt SWAP = 870 / 6 = 145 Forward 2M EUR/PLN = 4,2145 / 4,2165

KONTRAKT TERMINOWY FORWARD WALUTOWY – ZABEZPIECZENIE. Punkty SWAP są notowane na rynku dwustronnie: BID / ASK Wynika to z faktu, iż stopy procentowe też są notowane dwustronnie BID/ASK. Wobec tego wyliczenie kursu forward jest nieco bardziej skomplikowane. Ale uzyskany wynik jest bardzo zbliżony do wyniku uzyskanego z przeprowadzonych na poprzednich slajdach obliczeń.

KONTRAKT TERMINOWY – Dobre praktyki Jeden duży FORWARD dzielimy na kilka drobniejszych części Zasada działania ROLL BACK i ROLL OVER Wydłużenie terminu zapadalności FORWARDA (elastyczność) Rozpakowanie FORWARDA - Fakty i mity (objaśnienie w dalszej części slajdów) Szczególny przypadek korytarza Korytarz z ramionami o zerowej szerokości 5. Co w sytuacji częściowego lub braku zapłaty należności EUR? Instrument zabezpieczający przechodzi w narzędzie inwest.

+FUT IMPORTER

NARZĘDZIA DLA EKSPORTERA C.D. B) Sytuacja EKSPORTERA po 2 miesiącach, będąca skutkiem uprzednio dokonanego zabezpieczenia z użyciem FORWARDA (Eksporter przezorny) Kurs terminowy FORWARDA 4,2140 Kurs rynkowy EURPLN szczęśliwie się nie zmienił, spot 4.2000 Co się stało z marżą EKSPORTERA? 2. Kurs rynkowy EURPLN wzrósł szczęśliwie do 4.5000, dar losu. Czy aby na pewno eksporter ma prawo czuć się zadowolony? 3. Kurs rynkowy EURPLN spadł „złośliwie” do 3.9000, los nie był łaskawy, ale mamy na szczęście FORWARDA. Poczucie dumy, z siebie i zastosowanego narzędzia

Opcja walutowa ISTOTA OPCJA WALUTOWA - UBEZPIECZENIE Transakcja, w której jedna strona ma PRAWO dokonać wymiany waluty w przyszłości po kursie ustalonym TERAZ. Jest to NABYWCA opcji. Druga strona transakcji ma OBOWIĄZEK dokonać wymiany waluty na wezwanie drugiej strony. Jest to WYSTAWCA (SPRZEDAWCA) opcji. Nabywca opcji płaci premię opcyjną na rzecz wystawcy. Nabywca opcji ponosi koszt nabycia opcji (składka ubezpieczeniowa). Płatność jak za polisę ubezpieczeniową, jednorazowo. Zapłata z dołu lub z góry, jako koszt finansowy (AKTYWOWANIE KOSZTU) Wystawca opcji otrzymuje premię opcyjną od nabywcy. Wystawca ma przychód finansowy ze sprzedaży opcji.

+PUT EKSPORTER 4,00 za 0,07

Zasada działania opcji PUT Eksporter nabywając opcję PUT: Płaci składkę (premię opcyjną) Uzyskuje gwarancję, że w najgorszym razie zamieni EUR na PLN po kursie nie niższym niż: KEE = CENA WYKONANIA OPCJI – PREMIA Czyli: 4,00 – 0,07 = 3,93 PLN za każde Euro

Zasada działania opcji PUT Efektywny kurs wymiany Euro na Złote: Jeśli w dniu wymiany kurs EUR/PLN będzie równy 5,00 KEE = 5,00 – 0,07 = 4,93 2) Jeśli w dniu wymiany kurs EUR/PLN będzie równy 3,00 KEE = 4,00 – 0,07 = 3,93

Zasada działania opcji PUT Nabywać trzeba albo opcje głęboko w pieniądzu (DITM), albo opcje poza pieniądzem (OTM) lub daleko poza pieniądzem (FOTM) DITM – dla eksporterów mających małe marże handlowe (rynek wysoce konkurencyjny) FOTM – dla eksporterów mających wysokie marże handlowe (rynek mało konkurencyjny) Nie należy – co do zasady - nabywać opcji ATM (at-the-money). Takie opcje trzeba ODSPRZEDAWAĆ! Są jednak wyjątki (kwestia długości życia opcji)!

+CALL IMPORTER 4,00 za 0,07

Zasada działania opcji CALL Importer nabywając opcję CALL: Płaci składkę (premię opcyjną) Uzyskuje gwarancję, że w najgorszym razie zamieni PLN na EUR po kursie nie wyższym niż: KEI = CENA WYKONANIA OPCJI + PREMIA Czyli: 4,00 + 0,07 = 4,07 PLN za każde Euro

Zasada działania opcji CALL Efektywny kurs wymiany Złotych na Euro: Jeśli w dniu wymiany kurs EUR/PLN będzie równy 5,00 KEI = 4,00 + 0,07 = 4,07 2) Jeśli w dniu wymiany kurs EUR/PLN będzie równy 3,00 KEI = 3,00 + 0,07 = 3,07

Zasada działania opcji CALL Nabywać trzeba albo opcje głęboko w pieniądzu (DITM), albo opcje daleko poza pieniądzem (FOTM) DITM – importerzy mający małe marże handlowe (rynek wysoce konkurencyjny) FOTM – importerzy mający wysokie marże handlowe (rynek mało konkurencyjny) Nie należy nabywać opcji ATM (at-the-money). Takie opcje trzeba ODSPRZEDAWAĆ!

Zasada działania opcji CALL Nabywamy opcje z zapłatą premii z dołu. Niektóre banki, które pobierają opłatę za opcje dopiero w dniu wygasania opcji! Jest to korzystne! Zakup takiej opcji NIGDY nie spowoduje przekroczenia limitu skarbowego. W przypadku Forwardu, limity skarbowe mogą być przekroczone.

Zasada parytetu PUT/CALL/FORWARD Bardzo ważny wzór równoważący trzy instrumenty: PUT, CALL, FORWARD. +F = +CALL –PUT (STRIKE PUT i CALL jest taki sam) Na przykład + Forward 4,20 EUR/PLN = = +CALL 4,20 –PUT 4,20 Lub po przekształceniu: +CALL 4,20 = + Forward 4,20 +PUT 4,20, albo +CALL 4,00 = + Forward 4,20 +PUT 4,00

Zasada parytetu PUT/CALL/FORWARD Dzięki zastosowaniu tego parytetu możemy zamiennie stosować instrumenty finansowe tak, by ponosić jak najmniejsze koszty transakcyjne, zachować płynność gotówkową, itp.. Na przykład. Zamiast kupować opcję CALL 4,00 EUR/PLN KUPIĆ FORWARD EUR/PLN i dokupić PUT 4,00 EUR/PLN.

NOTOWANIA OPCJI z dnia 19.03.2018

NOTOWANIA OPCJI z dnia 19.02.2018

NARZĘDZIA DLA EKSPORTERA C.D. C) Sytuacja EKSPORTERA po 2 miesiącach, będąca skutkiem uprzednio dokonanego zabezpieczenia z użyciem zakupionej OPCJI PUT 4.20 (Eksporter przezorny i roztropny jednocześnie) Premia opcyjna – JAKO KOSZT NABYCIA UBEZPIECZENIA - to 2 grosze na każde EUR KEE = 4.20 - 0.02 = 4.1800 1. Kurs rynkowy EURPLN szczęśliwie się nie zmienił, spot 4.2000 Co się stało z marżą EKSPORTERA? 2. Kurs rynkowy EURPLN wzrósł szczęśliwie do 4.5000, dar losu. Czy aby na pewno? Ocena instrumentu na szczeblu finansowym i operacyjnym 3. Kurs rynkowy EURPLN spadł złośliwie do 3.9000, los nie był łaskawy, ale mamy na szczęście UBEZPIECZENIE. Wycena instrumentu vs rentowność sprzedaży?

CASE STUDY C.D. Porównanie i ocena narzędzi zabezpieczających i ubezpieczających, wielowarstwowo, pod kątem : Poziomu ochrony (kursu efektywnego) Ujemnej wyceny zabezpieczenia w trakcie jego życia (obciążenia limitu skarbowego i jego ewentualnego przekroczenia) Kosztu bilansowego i cashowego ujęcia (kiedy zabezpieczenie/ubezpieczenie zarabia na siebie, a kiedy traci? Odniesienie do działalności operacyjnej. Księgowanie i obraz księgowy) Partycypacji, w odniesieniu do późniejszej sytuacji rynkowej i możliwych scenariuszy Dla każdego instrumentu z osobna, tj: Zabezpieczenie FORWARD walutowy Zabezpieczenie warunkowe (dziurawe) - wystawiona opcja SHORT CALL 4.20 Ubezpieczenie w postaci zakupu opcji PUT 4.20 Ubezpieczenie w postaci zakupu opcji PUT DITM 4.30

Porównanie narzędzi zabezpieczających

STRESS TESTING portfela zabezpieczeń TEST WYKONUJEMY PRZED ZAWARCIEM TRANSAKCJI! Każdy instrument (forward, opcja, strategia opcyjna) testujemy pod kątem: Kursu efektywnego przy ekstremalnej zmianie kursu rynkowego (zmiana kursu o +/- 2 PLN) Wyceny bilansowej przy ekstremalnej zmianie kursu rynkowego (zmiana kursu o +/- 2 PLN) Konieczności uzupełniania depozytów w razie przekroczenia limitu skarbowego lub depozytu wstępnego przy ekstremalnej zmianie kursu rynkowego (zmiana kursu o +/- 2 PLN

STRESS TESTING portfela zabezpieczeń Kryteria doboru strategii zabezpieczającej: Spośród dostępnych instrumentów wybieramy tylko takie, które nie narażają na utratę płynności gotówkowej w razie konieczności uzupełniania depozytów. Spośród tak wyselekcjonowanych instrumentów wybieramy te, które w zakresie dopuszczalnej wielkości depozytu/limitu skarbowego dają najefektywniejszy kurs.

ALTERNATYWNA METODA ZABEZPIECZANIA RYZYKA KRÓTKOTERMINOWEGO Zaleta stosowania opcji CALL głęboko w pieniądzu, zamiast nabytych forwardów: Z góry określona maksymalna ujemna wycena w razie spadku kursu waluty Możliwość określenia z góry maksymalnego wykorzystania limitu skarbowego lub depozytu zabezpieczającego Wobec powyższego – mniejsze potrzeby gotówkowe na depozyty zabezpieczające Mniejsze wykorzystanie limitów skarbowych Mniejsze obciążenie zdolności kredytowej

Zdarzenia gospodarcze generujące ryzyko kursu walutowego Przykładowe zdarzenia generujące ryzyko kursowe: Wystawienie/przyjęcie faktury zagranicznej. Złożenie zamówienia i przyjęcie zamówienia zagranicznego. Ustalenie cenników walutowych. Budżetowanie przychodów eksportowych i kosztów importowych. Złożenie oferty (w tym również oferty przetargowej) handlowej wyrażonej w walucie zagranicznej. Inne … 75

Zdarzenia gospodarcze generujące ryzyko kursu walutowego Czym się różni RYZYKO od SZKODY? Wiele przedsiębiorców nie odróżnia pojęcia RYZYKA od pojęcia SZKODA. Przykład 1. Piorun trafił w dom i dom uległ spaleniu. RYZYKO czy SZKODA?? Przykład 2. Piorun może trafić w dom. SZKODA czy może RYZYKO? 76

Zdarzenia gospodarcze generujące ryzyko kursu walutowego Czym się różni RYZYKO od SZKODY? Należy ubezpieczyć ryzyko w chwili gdy ono się ujawnia. Gdy ryzyko już się zrealizuje i zamieni w SZKODĘ, wtedy ubezpieczenie się będzie albo bezcelowe, albo bardzo drogie. 77

Jakie działy w firmie generują ryzyko kursu walutowego? Ryzyko kursu walutowego generują działy gospodarcze takie jak: Dział zamówień importowych oraz krajowych (gdy otrzymane faktury będą wyrażone w walucie obcej lub denominowane w walucie obcej). Dział sprzedaży eksportowej oraz krajowej (gdy wystawione faktury będą wyrażone w walucie obcej lub denominowane w walucie obcej). Inne działy generujące koszty i przychody walutowe. 78

Jakie działy w firmie neutralizują pojawiające się ryzyka kursu walutowego? Ryzyko kursu walutowego neutralizuje DZIAŁ FINANSOWY poprzez: Dopasowywanie terminów zapadalności oraz nominałów faktur przyjętych i wystawionych. Zawieranie transakcji zabezpieczających z wykorzystaniem instrumentów pochodnych (opcje i/lub kontrakty terminowe). Ważne by transakcje te niwelowały ryzyko niedopasowania. DZIAŁ FINANSOWY nie generuje ryzyka kursu walutowego poprzez zawieranie transakcji instrumentami pochodnymi. No chyba, że są to transakcje SPEKULACYJNE! DZIAŁ FINANSOWY generuje ryzyko kursu walutowego jeśli nie zabezpiecza kontraktów handlowych. 79

Obieg informacji pomiędzy działami Sprawny przepływ informacji pomiędzy działem sprzedaży, działem zamówień oraz działem ekonomicznym Dział zamówień zgłasza do działu ekonomicznego fakt planowanego złożenia zamówienia do dostawcy (zagranicznego lub krajowego) – ustalając kurs przyjęty do kalkulacji kosztowej. Dział ekonomiczny zabezpiecza ryzyko wzrostu kursu walutowego w chwili, gdy zamówienie do dostawcy zostanie formalnie złożone.

Obieg informacji pomiędzy działami Dział sprzedaży zgłasza do działu ekonomicznego fakt wpłynięcia zamówienia od odbiorcy (zagranicznego lub krajowego) – ustalając kurs przyjęty do kalkulacji przychodowej. Dział ekonomiczny zabezpiecza ryzyko spadku kursu walutowego w chwili, gdy zamówienie od odbiorcy zostanie formalnie zaakceptowane i przekazane do realizacji.

Obieg informacji pomiędzy działami Dział ekonomiczny wybiera optymalny sposób zabezpieczenia ryzyka w chwili, gdy to ryzyko formalnie zaczyna istnieć: Wybiera termin wygasania transakcji zabezpieczającej Wybiera rodzaj instrumentu zabezpieczającego Wybiera rodzaj strategii zabezpieczającej Dział ekonomiczny przekazuje do działów zamówień i sprzedaży informację zwrotną na temat podjętych działań zabezpieczających ryzyko kosztowe i ryzyko przychodowe walutowe (czyste i denominowane).

Skutki złej komunikacji pomiędzy działami w firmie Przykład. Dział zamówień zamówił od zagranicznego dostawcy podzespoły elektroniczne potrzebne do zbudowania urządzenia. Urządzenie zostanie sprzedane polskiemu kontrahentowi. Firma uzyska przychód w Złotych, zaś koszty w głównej mierze poniesie w USD. W biznes planie przyjęto założenie, że koszt zakupu USD wyniesie 3,10 x nominał kupionych USD.

Skutki złej komunikacji pomiędzy działami w firmie Przykład ciąg dalszy. Dział zamówień złożył zamówienie w chwili, gdy kurs USD/PLN wynosił 3,08, lecz zapomniał poinformować o tym fakcie działu finansowego. Miesiąc później do firmy docierają podzespoły elektroniczne wraz z fakturą. Kurs USD/PLN w tym dniu wynosi jednak 3,60. Dział finansowy nie jest w stanie kupić Dolarów po kursie przyjętym w biznesplanie. Firma albo poniesie stratę (koszty przewyższą przychody ze sprzedaży), albo zacznie spekulować na rynku walutowy.

Przykład dobrej komunikacji pomiędzy działami Dział zamówień złożył zamówienie w chwili, gdy kurs USD/PLN wynosił 3,08 i od razu poinformował o tym fakcie dział finansowy. Dział finansowy niezwłocznie po otrzymaniu informacji o formalnym złożeniu zamówienia (przez dział zamówień) zabezpieczył ryzyko kursowe odpowiednią transakcją terminową. Transakcja ta gwarantuje przedsiębiorstwu, iż w przyszłości będzie mogło kupić USD po ustalonym kursie 3,10. Mija miesiąc i do przedsiębiorstwa docierają podzespoły elektroniczne wraz z fakturą.

Przykład dobrej komunikacji pomiędzy działami W dniu tym kurs USD/PLN wynosi 3,60. Dział finansowy wykonuje posiadane ubezpieczenie ryzyka kursowego i dokonuje zakupu waluty po ustalonym kursie 3,10. Następnie płaci za fakturę wystawioną przez dostawcę podzespołów. Przedsiębiorstwo poniosło zgodny z przyjętym założeniem koszt zakupu waluty (określony w chwili, gdy przedsiębiorstwo składało zamówienie do dostawcy zagranicznego). Dzięki temu przedsiębiorstwo zrealizowało zaplanowaną marżę handlową.

Spekulacja a zarządzanie ryzykiem Zarządzanie ryzykiem nie jest spekulacją! Spekulacją jest brak zarządzania ryzykiem. Zarządzając ryzykiem firmy ZAMYKAJĄ lub NEUTRALIZUJĄ otwartą pozycję walutową - szczegóły w dalszej części prezentacji. Spekulacja może być świadoma, lub nieświadoma. Nieświadoma spekulacja jest bardziej niebezpieczna niż spekulacja świadoma.

Wybór bezpiecznych instrumentów finansowych Należy stosować BEZPIECZNE instrumenty służące do ubezpieczania ryzyka kursowego! Należy umieć odróżnić instrumenty bezpieczne od toksycznych! UWAGA! Forward walutowy może okazać się równie toksyczny, jeśli zostanie użyty w niewłaściwy sposób! Należy umieć odróżnić pojęcie PRAWO (kupiona polisa ubezpieczeniowa) od pojęcia ZOBOWIĄZANIE (wystawiona polisa ubezpieczeniowa). 88

Wybór bezpiecznych instrumentów finansowych Przedsiębiorca powinien NABYWAĆ polisy ubezpieczeniowe! Banki oraz inne instytucje finansowe do tego stworzone powinny natomiast WYSTAWIAĆ tego typu ubezpieczenia! Nie na odwrót!! Niestety w 2008 roku było dokładnie na odwrót. Banki kupowały polisy ubezpieczeniowe od eksporterów. Gdy Złoty gwałtownie się osłabił, banki zażądały olbrzymich kwot pieniężnych z tytułu posiadanych przez nich ubezpieczeń. 89

Co zrobić, aby historia toksycznych opcji się nie powtórzyła? Ustalić POLITYKĘ ZARZĄDZANIA RYZYKIEM. Ustalić PROCEDURY. Szkolić pracowników oraz managerów. Ustalić listę zakazanych transakcji finansowych (czarna lista). Planować, zabezpieczać, realizować kontrakty handlowe. Zawierać prawidłowe transakcje zabezpieczające ryzyko. Prawidłowo korzystać z zawartych transakcji zabezpieczających.

Dokumentacja uzupełniająca proces zarządzania ryzykiem kursu walutowego Audyt w zakresie zarządzania ryzykiem walutowym - jako diagnoza stanu przedsiębiorstwa pod kątem ryzyka kursowego - będący podstawą do stworzenia prawidłowej POLITYKI i PROCEDUR. POLITYKA zarządzania ryzykiem - najważniejsze zapisy w tego typu dokumencie. PROCEDURY wykonawcze do POLITYKI. Rachunkowość zabezpieczeń.

RYZYKO EKSPORTERA NA OSI CZASU Kurs spot EUR/PLN Faktura denominowana 1. Ustalenie planu sprzedaży 2. Przyjęcie zamówienia 3. Wystawienie faktury VAT 4. Wpływ waluty na rachunek 5. Przewalutowanie 4,00 3,96 3,88 3,86 3,82 Czas Faktura czysta i denominowana Faktura czysta

RYZYKO EKSPORTERA NA OSI CZASU

RYZYKO IMPORTERA NA OSI CZASU Kurs spot EUR/PLN 5. Kupno waluty 3. Wystawienie faktury VAT przez kontrahenta 4. Otrzymanie faktury VAT 2. Złożenie zamówienia zagranicą 1. Przyjęcie półrocznego planu zakupowego 4,24 4,16 4,18 4,04 4,00 Czas Faktura czysta i denominowana Faktura czysta

RYZYKO IMPORTERA NA OSI CZASU

RODZAJE RYZYK I METODY ICH ZABEZPIECZANIA

Przegląd instrumentów służących do ZARZĄDZANIA ryzykiem kursowym Narzędzia spotowe PCR (po cenie rynkowej) LIMIT (pot. „order”) STOP-LOSS (ucinanie strat) TRAILING STOP (podążanie za trendem) OCO (one cancel the other – para zleceń limit i stop) CONDITIONAL (warunkowe) DDD (do dyspozycji dealera)

Przegląd instrumentów służących do zabezpieczania ryzyka kursowego Narzędzia krótkoterminowe FORWARD Kredyt walutowy w rachunku bieżącym

Przegląd instrumentów służących do Ubezpieczania ryzyka kursowego Narzędzia średnioterminowe Opcja głęboko w pieniądzu Forward ubezpieczony opcją

Przegląd instrumentów służących do Ubezpieczania ryzyka kursowego Narzędzia długoterminowe Korytarz opcyjny Opcje na opcje

FAKTURA CZYSTA I DENOMINOWANA - PORÓWNANIE

RYZYKO SPOTOWE Przetrzymywana waluta na rachunku eksportera, lub przetrzymywana gotówka złotówkowa na rachunku importera. Ryzyko pojawia się w momencie wpływu waluty z zagranicy na rachunek (eksporter), lub zebrania pełnej kwoty złotówek na zakup waluty (importer). Ryzyko znika w chwili: sprzedaży waluty przez eksportera, zakupu waluty przez importera.

RYZYKO KRÓTKOTERMINOWE Wszelkie ZAGWARANTOWANE zakupy/sprzedaż waluty, których termin nie przekracza 2 miesięcy. Ryzyko pojawia się w momencie wystawienia faktury czystej (eksporter) lub przyjęcia faktury czystej (importer). Ryzyko znika w chwili: sprzedaży waluty przez eksportera, zakupu waluty przez importera.

RYZYKO ŚREDNIOTERMINOWE Wszelkie ZAGWARANTOWANE zakupy/sprzedaż waluty, których termin realizacji mieści się w przedziale 2-6 miesięcy. Ryzyko pojawia się w momencie przyjęcia zamówienia (eksporter) lub złożenia zamówienia (importer). Ryzyko znika w chwili: a) wystawienia faktury denominowanej PLN, b) przewalutowania środków na rachunku bankowym, które mają źródło w fakturze czystej walutowej.

RYZYKO DŁUGOTERMINOWE Wszelkie SZACOWANE, PLANOWANE zakupy/sprzedaż waluty, których termin rozliczenia przekracza 6 miesięcy. Ryzyko to pojawia się w momencie: a) ustalania planu budżetowego, b) złożenia oferty przetargowej, c) ustalania długoterminowego cennika dla kontrahentów. Ryzyko znika w chwili: Przejścia planowanych zamówień do REALIZACJI

PRAWDIDŁOWE SKŁADANIE ZLECEŃ Nigdy nie określamy dealerowi, czy chcemy kupić, czy też sprzedać walutę (spot, forward czy też opcję), zanim dealer nie zakwotuje dwustronnie BID/ASK Prosimy o ZAKWOTOWANIE BID/ASK określonego instrumentu. Przy składaniu zleceń typu limit, stop, itp. określamy poziom notowań z rynku międzybankowego (serwisy Bloomberg, Reuters, itp.). Bank po zrealizowaniu zlecenia na rynku, doliczy sobie marżę handlową. Zlecenia limit, stop składamy jako zlecenia bezwarunkowe, ważne do odwołania.

Czym zarządzać? Ryzykiem kasowym czy ryzykiem księgowym? Księgowe różnice kursowe odnoszą się jedynie do zdarzeń gospodarczych, które rozliczane są w walucie „czystej”, czyli nie dotyczą rozliczeń dokonywanych za pomocą faktur denominowanych. Może się zdarzyć, iż firma będzie zawsze realizować dodatnie różnice kursowe, a mimo to z powodu zmieniającego się kursu walutowego będzie realizować ujemne marże handlowe. Szczegóły na dalszych slajdach.

Ryzyko kursowe w ujęciu księgowym vs obraz ekonomiczny (wprowadzenie) Orientacja MSR na „urynkowienie” obrazu księgowego spółki. W efekcie tendencja do rozbicia wyniku finansowego spółki na: ZYSK Z DZIAŁALNOŚCI, z core business spółki ZYSK Z POSIADANIA, przeszacowania, na skutek „kontaktu” aktywów spółki z otoczeniem Już teraz ustawowe rozdzielenie działalności operacyjnej od finansowej. Na cele podatkowe, bez możliwości kompensowania tych dwóch szczeblów. Przyczyny powstawiania rozbieżności i późniejszych absurdów sprowadzają się jednak do odmiennego traktowania operacji gospodarczych, które powstają w księgach rachunkowych (zasada memoriałowa a zasada kasowa)

Ryzyko kursowe w ujęciu księgowym vs obraz ekonomiczny (wprowadzenie) C.D. Miejsce powstawania różnic kursowych w metodzie bilansowej: Różnice kursowe na środkach Różnice kursowe na rozrachunkach Różnice kursowe powstałe w wyniku przeszacowania na dany okres sprawozdawczy, na dzień bilansowy (patrz RACHUNKOWOŚĆ ZABEZPIECZEŃ i ryzyko nieposiadania, uszczuplenie/uznanie kapitałów własnych, zamiast bieżącego WF)

Ryzyko kursowe w ujęciu księgowym vs obraz ekonomiczny (wprowadzenie) C.D. Kiedy skutek podatkowy?: W momencie zbycia instrumentu/prawa W momencie realizacji instrumentu/prawa W momencie rezygnacji z instrumentu/prawa Przeszacowanie wartości aktywów (w tym w walucie obcej) pozostaje neutralne podatkowo, tylko skutek księgowy! Kosztem uzyskania przychodu są wszystkie wydatki, których poniesienie pozostaje w związku przyczynowo skutkowym z uzyskaniem przychodu z danego źródła, bądź też zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodów (wątpliwości i niejednolite interpretacje skarbowe)

Kilka przykładowych absurdów – patologii: Ryzyko kursowe w ujęciu księgowym vs obraz ekonomiczny (wprowadzenie) C.D. Kilka przykładowych absurdów – patologii: 1) Dzień bilansowy/okres sprawozdawczy i konieczność ustawowego przeszacowania a) Wydobycie i przyjęcie na magazyn przez KGHM, dnia 30.10.2017, 1 000 ton miedzi (załóżmy półroczny zapas). Cena miedzi 6 800 USD/tone, kurs USDPLN 3,60. Koszt w cenie nabycia (jako techniczny koszt wytworzenia) to 24 480 tys PLN (1 000 ton * 6 800 USD/tona * 3,60 USDPLN) b) Przeszacowanie na dzień bilansowy, 31.12.2017 (+) 1. miedź 7 800 USD/tona, USDPLN 3,70 (wartość godziwa 28 860 tys PLN, co daje 4 380 tys PLN przychodu finansowego (na papierze). DYWIDENDA? CN 24 480 tys PLN 2. miedź 5 800 USD/tona, USDPLN 3,40 (wartość godziwa 19 720 tys PLN, co daje 4 760 tys PLN kosztu (-) finansowego (na papierze)

Ryzyko kursowe w ujęciu księgowym vs obraz ekonomiczny (wprowadzenie) C.D. Coś co przeleżało na „regale”, z przeznaczeniem na najbliższe 6 miesięcy, czego nie wiemy ile, po jakiej cenie sprzedamy i czy w ogóle sprzedamy, już dzisiaj kreuje wynik finansowy bieżącego okresu. Oczywiście bez przepływu złotówki z tym związanym. Z pomocą przychodzi RACHUNKOWOŚĆ ZABEZPIECZEŃ! Jako alternatywa dla ułomnych zasad ogólnych. RACHUNKOWOŚĆ ZABEZPIECZEŃ pełni funkcję uwspółmierniania zdarzeń gospodarczych wpływających na wynik finansowy bieżącego okresu (uniewrażliwienie wyniku finansowego na skutek zdarzeń losowych poprzez konto Kapitału z aktualizacji wyceny) Ponadto prawna gwarancja i rękojmia dla zawartości portfela zabezpieczającego, bez spekulacji.

Ryzyko kursowe w ujęciu księgowym vs obraz ekonomiczny C.D. 2) Eksporter A i B, wystawienie faktury w dwóch różnych momentach (np. odpowiednio poniedziałek i środa), po odmiennym fixingu (np. 4.20 i 4.30). (Tarcza podatkowa).

Ryzyko kursowe w ujęciu księgowym vs obraz ekonomiczny C.D. Eksporter A realizuje dodatnie zrealizowane różnice kursowe, dodatni przychód finansowy z tym związany (na środkach). „Księgowo super, operacyjnie słabo” 500 tys EUR * (4,22-4,20) = 10 tys PLN Przychód operacyjny 2 110 000 PLN Eksporter B realizuje ujemne zrealizowane różnice kursowe, ujemny przychód finansowy z tym związany (na środkach). „Księgowo słabo, operacyjnie super”. 500 tys EUR * (4,28-4,30) = - 10 tys PLN Przychód operacyjny 2 140 000 PLN Obraz księgowy premiuje Eksportera A > eksporter B Obraz ekonomiczny pochwala sytuację odwrotną. Księgowy punkt widzenia stanowi mały wycinek w obrazie całościowym spółki, bez kompleksowego oglądu sytuacji.

Ryzyko kursowe w ujęciu księgowym vs obraz ekonomiczny C.D. 3) Importer A i B, otrzymanie faktury w dwóch różnych momentach, po odmiennym fixingu (np. 4.20 i 4.30)

Ryzyko kursowe w ujęciu księgowym vs obraz ekonomiczny C.D. Importer B realizuje dodatnie zrealizowane różnice kursowe, dodatni przychód finansowy z tym związany (na środkach). „Księgowo super, operacyjnie słabo.” 500 tys EUR * (4,30-4,28) = + 10 tys PLN Koszt operacyjny 2 140 000 PLN Importer A realizuje ujemne zrealizowane różnice kursowe, ujemny przychód finansowy z tym związany (na środkach). „Księgowo słabo, operacyjnie super”. 500 tys EUR * (4,20-4,22) = - 10 tys PLN Koszt operacyjny 2 110 000 PLN Obraz księgowy premiuje Importera B > Importer A Obraz ekonomiczny pochwala sytuację odwrotną. Księgowy punkt widzenia stanowi wycinek w obrazie całościowym spółki, bez kompleksowego oglądu sytuacji.

Ryzyko kursowe w ujęciu księgowym vs obraz ekonomiczny C.D. Księgowanie dla zaciągniętego kredytu walutowego w rachunku bieżącym dla importera. Różnice kursowe vs obraz ekonomiczny (do kasy spółki mogło nic nie przybyć, a obraz księgowy sugeruje, że powinniśmy czuć się bogatsi): PODMIOT A zaciąga kredyt przy kursie 4,30 i spłaca miesiąc później po kursie 4,28 Koszt operacyjny zakupu (4,28) vs przychód finansowy (2 grosze) PODMIOT B zaciąga kredyt przy kursie 4,20 i spłaca miesiąc później po kursie 4,22 Koszt operacyjny zakupu (4,22) vs koszt finansowy (2 grosze)

Ryzyko kursowe w ujęciu księgowym vs obraz ekonomiczny C.D. Wpłynięcie waluty na rachunek i sprzedaż waluty na rynku. Dwie odmienne sytuacje, kiedy górka i dołek cenowy EURPLN. Może się okazać, że dla efektu ekonomicznego, lepszy wariant będzie z księgową stratą: PODMIOT A wpływa waluta EUR po kursie 4,30 i sprzedaje miesiąc później po kursie 4,28 Przychód operacyjny (4,28) vs koszt finansowy (2 grosze) PODMIOT B wpływa waluta EUR po kursie 4,20 i sprzedaje miesiąc później po kursie 4,22 Przychód operacyjny (4,22) vs przychód finansowy (2 grosze)

Ryzyko kursowe w ujęciu księgowym vs obraz ekonomiczny C.D. Importer składa zamówienie na dostawę surowca z zagranicy. Ustalono, że aby firma osiągnęła dodatnią rentowność, nie może kupić Euro po kursie wyższym niż 4,20. W dniu składania zamówienia kurs EUR/PLN = 4,10. Mija miesiąc i dostawca z zagranicy realizuje zamówienie i wystawia fakturę. W tym dniu kurs EUR/PLN = 4,40. Dział finansowy zwleka z zakupem waluty. Ale gdy kurs spada do 4,35 dokonuje zakupu waluty realizując dodatnie różnice kursowe. Przy okazji sprawiając, że kontrakt ma ujemną marżę.

Ryzyko kursowe w ujęciu księgowym vs obraz ekonomiczny C.D. Metoda rozchodu towaru (FIFO, LIFO, cena średnioważona) – w tym waluty - a okresowy wynik finansowy spółki. Przykład: Zakup USD (kwartalnie) po kursie odpowiednio 3,60, 3,80, 4,00, 4,20 i stały oczekiwany przychód na poziomie 420 tys PLN (na każde 100 tys waluty). Wynik finansowy 1 kwartału wg. metody FIFO: WF = 420 tys PLN – 360 tys PLN = 60 tys PLN Wynik finansowy 1 kwartału wg. metody LIFO: WF = 420 tys PLN – 420 tys PLN = 0 PLN Wniosek! Bez głębszego rozpoznania co się kryje „pod” wynikiem finansowym, wyciąganie wniosków na podstawie wycinka sprawozdania wyniku finansowego może być obarczone błędem! Wartość ekonomiczna spółki, niezależnie od wyniku finansowego w ujęciu księgowym w 1 kwartale, jest oczywiście taka sama!

Ryzyko kursowe w ujęciu księgowym vs obraz ekonomiczny C.D Przykład księgowego ujęcia w sytuacji, gdy przedsiębiorca dokonuje wymiany walutowej, bez udziału złotego, np. sprzedaż EURUSD i sytuacja, gdy: Kurs EURUSD 1.25 i ujemne różnice kursowe Kurs EURUSD 1.20 i dodatnie różnice kursowe

PRZYKŁADY TRANSAKCJI ZABEZPIECZAJĄCYCH RYZYKO KURSOWE Zabezpieczenie ryzyka krótkoterminowego. Zabezpieczenie/ubezpieczenie ryzyka średnioterminowego. Ubezpieczenie ryzyka długoterminowego.

Przegląd instrumentów służących do zabezpieczania ryzyka kursowego Narzędzia krótkoterminowe FORWARD Kredyt walutowy w rachunku bieżącym

I. ZABEZPIECZENIE FAKTURY EKSPORTOWEJ ZA POMOCĄ KONTRAKTU TERMINOWEGO Eksporter wystawił fakturę eksportową 4 września 2017. Nominał faktury 100 000 EUR Termin otrzymania waluty 30 dni (4 października 2017) Kurs SPOT 4 września 2017: 4,2500 Kurs terminowy na 4 października 2017: 4,2530 Punkty SWAP 4,2530 – 4,2500 = 30 Wykorzystany depozyt zabezpieczający lub limit skarbowy, to około 27 000 PLN Kurs spot w dniu 4 października 2015 : 4,4000 Ilość PLN po przewalutowaniu – 425 300 PLN

I. ZABEZPIECZENIE FAKTURY EKSPORTOWEJ ZA POMOCĄ KONTRAKTU TERMINOWEGO Warto zwrócić uwagę, że eksporter nie skorzystał ze wzrostu kursu EUR/PLN z poziomu 4,2500 (jaki był w dniu wystawiania faktury) do poziomu 4,3300 (jaki był w dniu otrzymania waluty z zagranicy i przewalutowania na Złote). Eksporter nie uzyskał z tego powodu ani żadnych ekstra zysków, ani też nie poniósł żadnego ubytku. Eksporter uzyskałby ekstra korzyść, gdyby ubezpieczył fakturę innym instrumentem – nabytą opcją PUT.

Przegląd instrumentów służących do UBEZPIECZANIA ryzyka kursowego Narzędzia średnioterminowe Opcja głęboko w pieniądzu Forward ubezpieczony opcją

II. UBEZPIECZENIE RYZYKA ŚREDNIOTERMINOWEGO - IMPORTER W dniu 4 września 2017 kurs spot EUR/PLN = 4,2500 Importer otrzymuje fakturę od dostawcy na kwotę 100 000 EUR Termin zapłaty za fakturę – 30 dni (4 października 2017) Importer kupuję 1-miesięczną opcję CALL 4,10 za 17 groszy premii (kurs efektywny 4,2700) Alternatywny 1-miesięczny forward = 4,2580 W dniu 4 października 2017 importer kupuje 100 000 Euro po kursie 4,10 (wykonanie opcji CALL) po uwzględnieniu kosztów opcji efektywny kurs zakupu Euro 4,2700 4,10 + 0,17 = 4,27

II. UBEZPIECZENIE RYZYKA ŚREDNIOTERMINOWEGO - IMPORTER Gdyby w dniu 4 października 2017 kurs EUR/PLN wynosił 4,06, to wtedy: Importer kupi 100 000 EUR na rynku spot (4,0600) Jednocześnie importer odsprzeda za 1 grosz posiadaną opcję CALL 4,10 (będzie mu już nie potrzebna) Efektywny kurs zakupu waluty w tym przypadku = = 4,06 + 0,17 – 0,01 = 4,22

II. UBEZPIECZENIE RYZYKA ŚREDNIOTERMINOWEGO - IMPORTER Zaleta stosowania opcji CALL głęboko w pieniądzu, zamiast nabytych forwardów: Z góry określona maksymalna ujemna wycena w razie spadku kursu waluty Możliwość określenia z góry maksymalnego wykorzystania limitu skarbowego lub depozytu zabezpieczającego Wobec powyższego – mniejsze potrzeby gotówkowe na depozyty zabezpieczające Mniejsze wykorzystanie limitów skarbowych Mniejsze obciążenie zdolności kredytowej

II. UBEZPIECZENIE RYZYKA ŚREDNIOTERMINOWEGO - EKSPORTER W analogiczny sposób mogą ubezpieczać swoje ryzyko eksporterzy – poprzez nabywanie opcji PUT głęboko w pieniądzu, zamiast sprzedaży kontraktów forward.

LOKATY DWUWALUTOWE Lokata eksportera Lokata importera

LOKATA EKSPORTERA Polega na założeniu depozytu w walucie obcej Wystawieniu odpowiedniej opcji CALL o takim samym nominale jak nominał lokaty Oprocentowanie jest sumą odsetek ze zwykłej lokaty oraz należnej premii z tytułu wystawionej opcji CALL Lokata może zakończyć się albo przewalutowaniem po kursie ustalonym w lokacie (jeśli w dniu wygasania lokaty rynkowy kurs waluty będzie wyższy niż kurs ustalony w lokacie), Albo też zakończyć się bez przewalutowania (jeśli kurs rynkowy będzie niższy niż kurs ustalony w lokacie)

LOKATA EKSPORTERA - EUR

LOKATA IMPORTERA Polega na założeniu depozytu w Złotych Wystawieniu odpowiedniej opcji PUT o takim samym nominale jak nominał waluty, którą importer chce kupić po zakończeniu lokaty. Oprocentowanie jest sumą odsetek ze zwykłej lokaty oraz należnej premii z tytułu wystawionej opcji PUT Lokata może zakończyć się albo przewalutowaniem po kursie ustalonym w lokacie (jeśli w dniu wygasania lokaty rynkowy kurs waluty będzie niższy niż kurs ustalony w lokacie), Albo też zakończyć się bez przewalutowania (jeśli kurs rynkowy będzie wyższy niż kurs ustalony w lokacie)

LOKATA IMPORTERA - EUR

CZĘŚĆ 2 – ZAAWANSOWANI 1)      Analiza techniczna wykresów kursów walut - jako narzędzie pomocne przy podejmowaniu decyzji o kupnie, sprzedaży walut: a)      Wskaźnik MACD - służący do określenia kierunku trendu, b)      Wskaźnik "oscylator stochastyczny" - służący do wskazania momentu zawarcia transakcji, c)      Połączenie MACD i oscylatora - jako narzędzia służące do otwierania pozycji walutowej oraz do zmykania pozycji walutowej, d)      Kiedy zawrzeć transakcję zabezpieczającą, a kiedy spekulacyjną w świetle sygnałów płynących z wykresów.   2)      Strategia dzienna i tygodniowa - metoda oparta o zmienność implikowaną zawartą w cenach opcji notowanych na rynku międzybankowym. 136

CZĘŚĆ 2 – ZAAWANSOWANI 3)      Rodzaje zleceń na zakup/sprzedaż - pomocne w zarządzaniu ryzykiem kursowym: a)      zlecenie po cenie rynkowej (PCR), b)      zlecenie LIMIT (lub ORDER), c)      zlecenie STOP, d)      Zlecenie OCO (One Cancel Other), e)      zlecenie trailing stop.   137

CZĘŚĆ 2 – ZAAWANSOWANI 4)      Przegląd instrumentów rynku terminowego służących do zarządzania ryzykiem kursowym: a)      zwykły forward z dostawą waluty lub bez dostawy waluty (NDF), b)      forward ubezpieczony opcją PUT lub CALL Out the Money, c)      forward syntetyczny ubezpieczony opcją Out the Money, d)      nabyta opcja głęboko w pieniądzu z zapłatą premii z dołu (Deep in the Money), e)      opcje na opcje - najbezpieczniejsza forma zarządzania ryzykiem, f)       inne złożone strategie opcyjne (korytarz, korytarz z daszkiem, itp), g)      opcje azjatyckie na kurs średni oraz na średni STRIKE - zalety ich stosowania. 138

CZĘŚĆ 2 – ZAAWANSOWANI 5) Przegląd instrumentów "toksycznych" - będących przyczyną problemów polskich przedsiębiorców w latach 2008-2009: a)      opcje barierowe z wyłącznikami, b)      opcje barierowe z włącznikami.   6)      Zarządzanie ryzykiem otwartych pozycji walutowych netto oraz brutto - metody, przykłady, plusy i minusy tych metod. 139

RESTRUKTURYZACJA TRANSAKCJI TERMINOWYCH Restrukturyzację przeprowadzamy gdy: Importer/eksporter ma otwarte transakcje terminowe walutowe, w których występuje ZOBOWIĄZANIE na rzecz banku/brokera do ZAKUPU/SPRZEDAŻY waluty. 2) Gdy nominał tych transakcji "zobowiązaniowych" jest zbyt duży (kwestię "za duży„ ustala dział za to odpowiedzialny). 3) Gdy na rynku walutowym występuje wyraźny trend spadkowy/rosnący - co powoduje narastanie UJEMNEJ WYCENY otwartych transakcji.

RESTRUKTURYZACJA TRANSAKCJI TERMINOWYCH Restrukturyzację przeprowadzamy gdy: 4) Gdy pojawia się niebezpieczeństwo przekroczenia LIMITÓW SKARBOWYCH udzielnych przez banki, lub pojawia się niebezpieczeństwo uzupełniania depozytów zabezpieczających u brokerów. 5) Gdy ulegają przesunięciu w czasie terminy płatności importowych (koszty walutowe) oraz przychodów eksportowych i terminy te nie współgrają z terminami wygasania wcześniej zwartych transakcji terminowych (forwardów).

RESTRUKTURYZACJA TRANSAKCJI TERMINOWYCH Restrukturyzacji podlegają TYLKO i WYŁĄCZNIE transakcje forward lub złożone transakcje, w których importer/eksporter jest WYSTAWCĄ opcji. Nie podlegają natomiast restrukturyzacji takie transakcje terminowe, w których importer/eksporter jest nabywcą ubezpieczenia (nabywcą opcji), a bank jest wystawcą ubezpieczenia (wystawcą opcji). W takich przypadkach nie zachodzi bowiem ryzyko przekroczenia limitów skarbowych oraz nieskończonego narastania ujemnej wyceny.

RESTRUKTURYZACJA TRANSAKCJI TERMINOWYCH Trzy podstawowe metody restrukturyzacji: Rolowanie forwardów (oraz rolowanie wystawionych opcji PUT lub CALL) Zamiana części forwardów na wystawione opcje PUT, lub CALL Zamiana części forwardów na wystawiony STRADDL (jednoczesne wystawienie opcji PUT i CALL).

RESTRUKTURYZACJA TRANSAKCJI TERMINOWYCH Przykład. Eksporter ma zawarty forward na sprzedaż EUR/PLN z kursem realizacji = 4,20. Nominał forwardu = 100 tys EUR. W dniu jutrzejszym forward ten wygasa, a eksporter nie posiada wystarczającej kwoty EUR do jego rozliczenia (opóźnione przychody eksportowe). W dniu dzisiejszym kurs EUR/PLN = 4,25.

RESTRUKTURYZACJA TRANSAKCJI TERMINOWYCH Przykład ciąg dalszy Eksporter dokonuje restrukturyzacji za pomocą ZAMIANY forwardu na wystawioną opcję CALL. Polega to na jednoczesnym zawarciu dwóch transakcji: Zamknięcie forwardu z 5 groszową stratą (4,25-4,20) Wystawienie opcji CALL ważnej 3 miesiące, za którą eksporter otrzyma od banku 5 groszy premii (CALL 4,25) Nominał wystawionej opcji CALL 4,25 = 100 tys EUR.

RESTRUKTURYZACJA TRANSAKCJI TERMINOWYCH Przykład ciąg dalszy W ten sposób eksporter zastąpił zobowiązanie do sprzedania 100 tys EUR po kursie 4,20 wynikające z forwardu, na zobowiązanie do sprzedania 100 tys EUR wynikające z opcji CALL 4,25. Jeśli w dniu wygasania opcji CALL kurs EUR/PLN będzie powyżej 4,25 – eksporter będzie musiał wymienić 100 tys EUR po kursie 4,25. Bez restrukturyzacji po realizacji forwardu eksporter uzyska 420 tys PLN, a po restrukturyzacji uzyska 425 tys PLN.

Analiza techniczna formacji wykresów. SYGNAŁY ANALIZY TECHNICZNEJ DLA IMPORTERÓW, ESKPORTERÓW oraz INWESTORÓW Analiza techniczna formacji wykresów. Analiza wskaźników statystycznych. Sygnały do otwarcia pozycji walutowej. Sygnały do zamknięcia pozycji walutowej. 147

ANALIZA TECHNICZNA – TREND I KOREKTY W TRENDZIE Naprzemienne fale wzrostu i spadku, w których: każdy kolejny dołek jest wyżej położony od poprzedniego – TREND ROSNĄCY. Każdy kolejny szczyt jest niżej położony od poprzedniego – TREND SPADKOWY. W trendzie wzrostowym fale w górę – to fale impulsu, fale w dół – to fale korekcyjne. W trendzie spadkowym fale w dół – to fale impulsu, fale w górę – to fale korekcyjne. 148

ANALIZA TECHNICZNA – WSPARCIA I OPORY WSPARCIE – oznaczamy kolorem czerwonym. Jest to taki poziom kursu, przy którym wcześniej uaktywniał się popyt, lub istnieje domniemanie, że w przyszłości uaktywni się tam popyt. 149

ANALIZA TECHNICZNA – WSPARCIA I OPORY OPÓR – oznaczamy kolorem niebieskim. Jest to taki poziom kursu, przy którym wcześniej uaktywniała się podaż, lub istnieje domniemanie, że w przyszłości uaktywni się tam podaż. 150

ANALIZA TECHNICZNA – WSPARCIA I OPORY Linie wsparć i oporów mogą być poziome lub ukośne. Bardzo często potencjalnymi poziomami wsparć i oporów są Węzły Fibonacciego. 151

ANALIZA TECHNICZNA – WĘZŁY FIBONACCIEGO W teorii analizy technicznej węzły Fibonacciego wykorzystywane są do: określenia potencjalnego zasięgu korekty w trendzie. Zdiagnozowania, czy dany ruch jest korektą, czy też nowym trendem. 152

ANALIZA TECHNICZNA – WĘZŁY FIBONACCIEGO Najważniejsze poziomy Fibonacciego: 38,2% 61,8% Inne poziomy są mniej istotne. 153

ANALIZA TECHNICZNA – WĘZŁY FIBONACCIEGO Przykład 1. Zaobserwowano wzrost kursu EUR/PLN z poziomu 4,13 do 4,24. Wyznacz potencjalne poziomy korekty spadkowej. Jak głęboki musiałby być spadek kursu EUR/PLN, aby można było uznać, że zmienił się trend na spadkowy? 154

ANALIZA TECHNICZNA – WĘZŁY FIBONACCIEGO Przykład 1. Obliczamy wysokość fali wzrostowe: 4,24 – 4,13 = 11 groszy Wyznaczamy zasięg korekty (38,2): a) 11 groszy x 38,2% = 4,2 grosze; od poziomu 4,24 odejmujmy 4,2 grosze = 4,1980. 155

ANALIZA TECHNICZNA – WĘZŁY FIBONACCIEGO Przykład 1. Wyznaczamy zasięg korekty (61,8): b) 11 groszy x 61,8% = 6,8 grosza; od poziomu 4,24 odejmujmy 6,8 grosza = 4,1720. Jeśli korekta spadkowa będzie głębasza niż 4,1720 – wtedy mamy sygnał, że jest to nowy trend spadkowy. 156

ANALIZA TECHNICZNA – ZMIANA KIERUNKU TRENDU Jest wiele metod. Ja używam dwóch: Fala korekcyjna wychodzi poza węzeł 61,8% - jest to tak zwany „ostatni szaniec” trendu. Na wykresie pojawia się formacja 1-2-3. 157

ANALIZA TECHNICZNA – ZMIANA KIERUNKU TRENDU Formacja 1-2-3 przyjmijmy, że kurs jest w trendzie rosnącym – linia ukośna łącząca kolejne dołki pnie się w górę. W pewnym momencie kurs przecina w dół linię trendu rosnącego Kurs osiąga minimum (1) i zaczyna rosnąć ustanawiając szczyt (2) Następnie kurs ponownie spada poniżej poprzedniego minimum (1) i dociera do nowego dołka (3). 158

ANALIZA TECHNICZNA – ZMIANA KIERUNKU TRENDU Formacja 1-2-3 przyjmijmy, że kurs jest w trendzie spadkowym – linia ukośna łącząca kolejne szczyty opada. W pewnym momencie kurs przecina w górę linię trendu spadkowego Kurs osiąga maksimum (1) i zaczyna spadać ustanawiając dołek (2) Następnie kurs ponownie rośnie powyżej poprzedniego maksimum (1) i dociera do nowego szczytu (3). 159

METODA ZAMKNIĘCIA POZYCJI WALUTOWEJ STOCHASTIC – to wskaźnik, który został stworzony przez dr George'a Lane. Wskaźnik ten określa stan rynku: wykupiony (sygnał dla eksporterów). wyprzedany (sygnał dla importerów). MACD – pomocniczy wskaźnik określający kierunek trendu. 160

2. Sygnały do zamknięcia pozycji walutowej. SYGNAŁY ZAMKNIĘCIA POZYCJI WALUTOWEJ DLA ESKPORTERÓW I IMPORTERÓW Z UŻYCIEM WSKAŹNIKA STOCHASTIC Wyróżniamy: 1. Sygnały do otwarcia pozycji walutowej (długiej, lub krótkiej) nie będę tego omawiać podczas tego szkolenia – to zagadnienie na oddzielne szkolenie. 2. Sygnały do zamknięcia pozycji walutowej. 161

Wartość MACD nie ma dla nas znaczenia STOCHASTIC Zasady: Sygnał zamknięcia pozycji walutowej – patrzymy tylko i wyłącznie na wartość wskaźnika STOCHASTIC. Wartość MACD nie ma dla nas znaczenia ii) Sygnał do otwarcia pozycji walutowej – patrzymy jednocześnie na MACD i STOCHASTIC. Muszą być spełnione dwa warunki jednocześnie na obydwu wskaźnikach. 162

STOCHASTIC Definicje: Importer ma naturalną krótką pozycję walutową – gdyż MUSI on kupić walutę. Na przykład importer dolarowy. Inwestor, który zagrał na spadek kursu waluty (na przykład na spadek kursu USD/PLN) także ma krótką pozycję walutową, gdyż MUSI on odkupić sprzedaną (na krótko) walutę. 163

STOCHASTIC Definicje: Eksporter ma naturalną długą pozycję walutową – gdyż MUSI on sprzedać walutę. Na przykład eksporter dolarowy. Inwestor, który zagrał na wzrost kursu waluty (na przykład na spadek kursu USD/PLN) także ma długą pozycję walutową, gdyż MUSI on sprzedać kupioną wcześniej walutę. 164

SYGNAŁ ZAMKNIĘCIA KRÓTKIEJ POZYCJI WALUTOWEJ (IMPORTER) Sygnał dla importerów pojawia się za każdym razem, gdy STOCHASTIC spada poniżej wartości 20 pkt. Podobnie sygnał dla inwestorów grających na spadek kursu waluty pojawia się za każdym razem, gdy STOCHASTIC spada poniżej wartości 20 pkt. Nie ma znaczenia kierunek wskazania MACD (wskaźnik określający kierunek trendu). 165

SYGNAŁ ZAMKNIĘCIA DŁUGIEJ POZYCJI WALUTOWEJ (EKSPORTER) Sygnał dla eksporterów pojawia się za każdym razem, gdy STOCHASTIC rośnie powyżej wartości 80 pkt. Sygnał dla inwestorów grających na wzrost kursu waluty pojawia się za każdym razem, gdy STOCHASTIC rośnie powyżej wartości 80 pkt. Nie ma znaczenia kierunek wskazania MACD (wskaźnik określający kierunek trendu). 166

SYGNAŁY KUPNA – import SYGNAŁY SPRZEDAŻY - eksport 167

SYGNAŁY KUPNA – import SYGNAŁY SPRZEDAŻY - eksport 168

HORYZONT CZASOWY SYGNAŁÓW Świece 1-godzinne – sygnał pojawia się średnio raz na dobę (co 24 godziny). Świece 4-godzinne – sygnał pojawia się średnio raz na tydzień. Świece 1-dniowe – sygnał pojawia się średnio raz na 6 tygodni. Świece 1-tygodniowe – sygnał pojawia się średnio raz na 2 kwartały. 169

HORYZONT CZASOWY SYGNAŁÓW Świec 1-godzinnych oraz 4-godzinowych używać powinny firmy handlowe mające dużą rotację magazynu i zawierające transakcje co dziennie, co tydzień. Świec 1-dniowych używać powinny firmy handlowe mające małą rotację magazynu i zawierające transakcje co miesiąc. 170

HORYZONT CZASOWY SYGNAŁÓW Świec 1-tygodniowych używać powinny firmy producenci zabezpieczające średni i długi termin cyklu produkcyjnego i zawierające transakcje raz na kwartał – stosujące metodę KURSU BUDŻETOWEGO. 171

HORYZONT CZASOWY SYGNAŁÓW Metoda „na złoty strzał”. Polega na tym, iż reagujemy od razu, gdy STOCHASTIC wychodzi powyżej 80 pkt, lub poniżej 20 pkt. Transakcję przeprowadzamy na pełen zaplanowany wcześniej nominał. 172

HORYZONT CZASOWY SYGNAŁÓW Metoda „na części”. Polega na tym, iż reagujemy „na raty”, gdy STOCHASTIC wychodzi powyżej 80 pkt, lub poniżej 20 pkt. Zaplanowany nominał transakcji dzielę na trzy równe porcje, po 33% każda. 173

HORYZONT CZASOWY SYGNAŁÓW Metoda „na części”. Pierwszą część nominału uruchamiam gdy tylko STOCHASTIC wychodzi powyżej 80 pkt, lub poniżej 20 pkt. Drugą część uruchamiam, gdy linia sygnalna (średnia ruchoma 3-okresowa) również wychodzi powyżej 80 pkt, lub poniżej 20 pkt. Trzecią część uruchamiam, gdy STOCHASTIC oraz jego linia sygnalna przecinają się powyżej 80 pkt, lub poniżej 20 pkt. 174

HORYZONT CZASOWY SYGNAŁÓW Metoda „na części”. Alternatywnie – trzecią porcję uruchamiam, gdy STOCHASTIC wraca do strefy poniżej 80 pkt, lub powyżej 20 pkt. 175

Przegląd instrumentów służących do ZARZĄDZANIA ryzykiem kursowym Narzędzia spotowe PCR (po cenie rynkowej) LIMIT (pot. „order”) STOP-LOSS (ucinanie strat) TRAILING STOP (podążanie za trendem) OCO (one cancel the other – para zleceń limit i stop) CONDITIONAL (warunkowe) DDD (do dyspozycji dealera)

ZLECENIE „LIMIT” - EKSPORTER

ZLECENIE „LIMIT” - IMPORTER

ZLECENIE „STOP” - EKSPORTER

ZLECENIE „STOP” - IMPORTER

ZLECENIE „OCO” - EKSPORTER

ZLECENIE „OCO” - IMPORTER

ZLECENIE „TRAILING” - EKSPORTER

ZLECENIE „TRAILING” - IMPORTER

Przegląd instrumentów służących do UBEZPIECZENIA ryzyka kursowego Narzędzia długoterminowe Korytarz opcyjny Opcje na opcje

III. UBEZPIECZENIE PLANU BUDŻETOWEGO IMPORTERA Importer netto zabezpiecza plan budżetowy za pomocą: Opcji CALL OTM (transakcja kosztowa) lub Opcji CALL DITM (transakcja kosztowa) lub Forward syntetyczny z podkładką (transakcja zero-kosztowa) Kurs budżetowy obliczamy: Kurs budżetowy = Cena wykonania opcji CALL + Koszt nabycia opcji CALL (dla transakcji kosztowej) Lub Kurs budżetowy = Kurs forwardu (dla transakcji zero-kosztowej)

III. UBEZPIECZENIE PLANU BUDŻETOWEGO IMPORTERA Przykład: USD/PLN= 3,30 Importer nabywa opcję CALL 3,45 kosztującą 5 groszy Kurs budżetowy = 3,45+ 0,05 = 3,50 EUR/PLN = 4,15 Importer nabywa opcję CALL 4,00 kosztującą 20 groszy Kurs budżetowy = 4,00 + 0,20 = 4,20 Importer nabywa Syntetyczny FORWARD z kursem = 4,20 wraz z opcją PUT 4,00 Kurs budżetowy = 4,00

III. UBEZPIECZENIE PLANU BUDŻETOWEGO EKSPORTERA Eksporter netto zabezpiecza plan budżetowy za pomocą: Opcji PUT OTM (transakcja kosztowa) lub Opcji PUT DITM (transakcja kosztowa) lub Korytarza z daszkiem (transakcja zero-kosztowa) Należy przestrzegać reguły: Kurs budżetowy = Cena wykonania opcji PUT - Koszt nabycia opcji PUT (transakcja kosztowa) Lub Kurs budżetowy = Cena wykonania opcji PUT (transakcja zero-kosztowa)

III. UBEZPIECZENIE PLANU BUDŻETOWEGO EKSPORTERA Przykład: Kurs EUR/PLN = 4,20 Eksporter nabywa opcję PUT 4,10 kosztującą 3 grosze Kurs budżetowy = 4,10 – 0,03 = 4,07 Eksporter nabywa opcję PUT 4,30 kosztującą 11 groszy Kurs budżetowy = 4,30 – 0,11 = 4,19

KORYTARZ EKSPORTERA

KORYTARZ EKSPORTERA Służy do zabezpieczenia planów budżetowych. Eksporter ma zapewniony kurs wymiany nie niższy niż 4,10 i nie wyższy niż 4,40. Jeśli kurs EUR/PLN będzie w przedziale 4,10-4,40 eksporter szuka okazji do sprzedana waluty na rynku spot Jeśli kurs EUR/PLN będzie niższy niż 4,10 eksporter wykonuje posiadane opcje PUT 4,10, czyli wymienia walutę po kursie 4,10 Jeśli kurs EUR/PLN będzie powyżej 4,40 bank wykonuje posiadana opcję CALL 4,40, czyli eksporter musi wymienić walutę po kursie 4,40. Teoretyczna ujemna wycena - nieskończona

KORYTARZ EKSPORTERA z daszkiem

KORYTARZ EKSPORTERA z daszkiem Służy do ubezpieczenia planów budżetowych. Eksporter ma zapewniony kurs wymiany nie niższy niż 4,10 i dowolnie wysoki pomniejszony o 20 groszy. Jeśli kurs EUR/PLN będzie w przedziale 4,10-4,36 eksporter szuka okazji do sprzedana waluty na rynku spot Jeśli kurs EUR/PLN będzie niższy niż 4,10 eksporter wykonuje posiadane opcje PUT 4,10, czyli wymienia walutę po kursie 4,10 Jeśli kurs EUR/PLN będzie powyżej 4,36 bank wykonuje posiadana opcję CALL 4,36, czyli eksporter musi wymienić walutę po kursie 4,36. Jeśli kurs EUR/PLN będzie wyższy niż 4,56 eksporter szuka okazji do sprzedania waluty na rynku spot Teoretyczna ujemna wycena - ograniczona do 20 groszy!

FORWARD SYNTETYCZNY EKSPORTERA z daszkiem

FORWARD SYNTETYCZNY EKSPORTERA z daszkiem Służy do ubezpieczenia planów budżetowych. Eksporter ma zapewniony kurs wymiany nie niższy niż 4,20 i dowolnie wysoki pomniejszony o 20 groszy. Jeśli kurs EUR/PLN będzie niższy niż 4,20 eksporter wykonuje posiadane opcje PUT 4,20, czyli wymienia walutę po kursie 4,20 Jeśli kurs EUR/PLN będzie powyżej 4,20 bank wykonuje posiadana opcję CALL 4,20, czyli eksporter musi wymienić walutę po kursie 4,20. Jeśli kurs EUR/PLN będzie wyższy niż 4,40 eksporter szuka okazji do sprzedania waluty na rynku spot Teoretyczna ujemna wycena - ograniczona do 20 groszy!

FORWARD SYNTETYCZNY IMPORTRA z podkładką

FORWARD SYNTETYCZNY IMPORTERA z podkładką Służy do ubezpieczenia planów budżetowych. Importer ma zapewniony kurs wymiany nie wyższy niż 3,34 i dowolnie niski pomniejszony o 14 groszy. Jeśli kurs USD/PLN będzie wyższy niż 3,34 importer wykonuje posiadane opcje CALL 3,34, czyli kupuje walutę po kursie 3,34 Jeśli kurs USD/PLN będzie poniżej 3,34 bank wykonuje posiadana opcję PUT 3,34, czyli importer musi kupić walutę po kursie 3,34. Jeśli kurs USD/PLN będzie niższy niż 3,10 importer szuka okazji do kupna waluty na rynku spot Teoretyczna ujemna wycena - ograniczona do 14 groszy!

STRESS TESTING portfela zabezpieczeń TEST WYKONUJEMY PRZED ZAWARCIEM TRANSAKCJI! Każdy instrument (forward, opcja, strategia opcyjna) testujemy pod kątem: Kursu efektywnego przy ekstremalnej zmianie kursu rynkowego (zmiana kursu o +/- 2 PLN) Wyceny bilansowej przy ekstremalnej zmianie kursu rynkowego (zmiana kursu o +/- 2 PLN) Konieczności uzupełniania depozytów w razie przekroczenia limitu skarbowego lub depozytu wstępnego przy ekstremalnej zmianie kursu rynkowego (zmiana kursu o +/- 2 PLN

STRESS TESTING portfela zabezpieczeń Spośród dostępnych instrumentów wybieramy tylko takie, które nie narażają na utratę płynności gotówkowej w razie konieczności uzupełniania depozytów. Spośród tak wyselekcjonowanych instrumentów wybieramy te, które w zakresie dopuszczalnej wielkości depozytu/limitu skarbowego dają najefektywniejszy kurs.

OPCJE NA OPCJE Są to najbezpieczniejsze transakcje opcyjne. Przykład. Importer USD obawia się dalszego wzrostu kursu USD/PLN. Obawia się jednak kupić forwardy. Gdyby bowiem doszło do odwrócenia trendu i kurs USD/PLN spadł o 30 groszy, forwardy byłyby w dużej ujemnej wycenie. Zwykłe opcje CALL są bardzo drogie.

OPCJE NA OPCJE

OPCJE NA OPCJE Są to najbezpieczniejsze transakcje opcyjne. Przykład. Importer postanawia kupić opcję CALL na opcję CALL. Czyli opcję, która da mu prawo kupić opcję CALL po ustalonej wcześniej cenie.

OPCJE NA OPCJE Eksporter kupuje prawo do nabycia opcji PUT Czyli CALL/PUT USD/PLN Importer kupuje prawo do nabycia opcji CALL Czyli CALL/CALL USD/PLN

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM KURSOWYM POZYCJI NETTO Przykład Przedsiębiorstwo jest importerem i eksporterem jednocześnie. Walutą płatności jest EUR. Przedsiębiorstw uzyska przychód z eksportu w wysokości 100 tys EUR – w termie 1 miesiąca od chwili obecnej. Przedsiębiorstwo będzie musiało zapłacić fakturę importową od dostawcy zagranicznego na kwotę 50 tys EUR w terminie 2 miesięcy od chwili obecnej. Przedsiębiorstwo ma więc długą pozycję netto w EUR = 50 tys EUR którą chce zabezpieczyć przed spadkiem.

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM KURSOWYM POZYCJI NETTO Przykład cd. W tym celu przedsiębiorstwo zawiera transakcję forwward na sprzedaż EUR/PLN na nominał 50 tys EUR. Termin zapadalności powinien być przynajmniej 1-miesieczny. W chwili gdy przedsiębiorstwo zawiera transakcję forward kurs EUR/PLN wynosi 4,2200, a kurs forward na 1-miesięczny termin wynosi 4,2250. Po miesiącu przedsiębiorstwo dysponuję kwotą 100 tys EUR na rachunku. Kurs EUR/PLN w tym dniu wynosi 4,0500. Przedsiębiorstwo wykonuje posiadany forward i wymienia 50 tys EUR na PLN po kursie 4,2250. Pozostałe 50 tys EUR trzyma na rachunku, by tą kwotą zapłacić fakturę importową.

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM KURSOWYM POZYCJI BRUTTO Przykład Przedsiębiorstwo jest importerem i eksporterem jednocześnie. Walutą płatności jest EUR. Przedsiębiorstw uzyska przychód z eksportu w wysokości 100 tys EUR – w termie 1 miesiąca od chwili obecnej. Przedsiębiorstwo będzie musiało zapłacić fakturę importową od dostawcy zagranicznego na kwotę 50 tys EUR w terminie 2 miesięcy od chwili obecnej. Przedsiębiorstwo ma więc długą pozycję brutto na kwotę 100 tys EUR oraz krótką pozycję brutto na kwotę 50 tys EUR.

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM KURSOWYM POZYCJI BRUTTO Przykład cd Przedsiębiorstwo postanawia zabezpieczyć oddzielnie przychód z eksportu i oddzielnie koszt importu. W tym celu zawiera forward na sprzedaż EUR/PLN o nominale 100 tys EUR z kursem 4,2250 i jednocześnie zawiera forward na zakup EUR/PLN o nominale 50 tys EUR/PLN z kursem 4,2300. Pierwszy forward (eksport) wygasa za 1 miesiąc, zaś drugi forward (import) wygasa za 2 miesiące.

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM KURSOWYM POZYCJI BRUTTO Przykład cd Niezależnie od tego jaki będzie kurs EUR/PLN w przyszłości, przedsiębiorstwo wie na pewno, że ze 100 tys EUR przychodu eksportowego będzie miało kwotę 422 500 złotych, zaś za fakturę importową zapłaci równowartość 211 500 złotych.

ZALETY i WADY obydwu metod netto vs brutto Zalety netto: Niższe koszty transakcyjne Prostsze działania ale tylko w sytuacji gdy najpierw jest realizowana transakcja o większym nominale w drugiej kolejności transakcja przeciwna o mniejszym nominale Wady netto: Brak możliwości zarządzania ryzykiem ujęciu księgowym Komplikacja w sytuacji gdy pierwsze rozliczenia ma mniejszy nominał a drugie w kolejniści rozliczenie przeciwne ma nominał większy.

ZALETY i WADY obydwu metod netto vs brutto Przykład Przedsiębiorstwo ma pozycję netto +50 tys EUR (eksporter netto). Przedsiębiorstwo za 2 miesiące otrzyma kwotę 100 tys EUR od zagranicznego odbiorcy. Wcześniej, bo za 1 miesiąc będzie musiało zapłacić 50 tys EUR za fakturę wystawioną przez zagranicznego dostawcę. Aby zabezpieczyć ten przypadek przedsiębiorstwo musi przeprowadzić bardziej skomplikowane operacje.

ZALETY i WADY obydwu metod netto vs brutto Przykład cd. W chwili początkowej przedsiębiorstwo sprzedaje forward z kursem 4,2250 na termin o nominale 50 tys EUR. Gdy przychodzi termin zapłaty za fakturę importową, przedsiębiorstwo kupuje 50 tys EUR na rynku spot i w tym samym momencie sprzedaje dodatkowy forward o nominale 50 tys EUR. W tym momencie w portfelu przedsiębiorcy są dwa forwardy o łącznym nominale 100 tys EUR, które zabezpieczają przychód z eksportu.

ZALETY i WADY obydwu metod netto vs brutto Zalety brutto: Brak komplikacji bez względu na to jaka jest kolejność transakcji zakupu i sprzedaży waluty Możliwe jest zarządzanie ryzykiem w ujęciu księgowym Oddzielnie zarządzany jest budżet kosztów i oddzielnie budżet przychodów Wady netto: Wyższe koszty transakcyjne

OPCJE AZJATYCKIE – NA Średni spot Opcje azjatyckie na kurs średni – bardzo przydatne dla przedsiębiorców mających masowy obrót walutowy złożony z dużej ilości transakcji zakupu (importer) lub sprzedaży (eksporter) waluty. Opcje azjatyckie są tańsze od opcji waniliowych. Służą do ubezpieczania kursu budżetowego dla danego okresu.

OPCJE AZJATYCKIE – NA Średni spot Przykład. Przedsiębiorstwo oszacowało, że w pierwszym półroczu 2016 roku uzyska przychód w EUR o nominale 600 tys EUR, średnio po 100 tys EUR w każdym miesiącu. Przedsiębiorstwo będzie każdego dnia uzyskiwać wpływ w EUR na rachunek, który następnie będzie od razu zamieniany na PLN. Dziś przedsiębiorstwo nabywa opcje azjatyckie na kurs średni z ceną wykonania (STRIKE) = 4,2000 i płaci premię za tę opcję (zapłata premii może być z dołu lub z góry). Preia wynosi 4 grosze za każde EUR. Nominał opcji 600 tys EUR, opcje wygasają 30 czerwca 2016 roku. Jaki jest kurs budżetowy na pierwsze półrocze 2016?

OPCJE AZJATYCKIE – NA Średni spot Przykład cd. Przez wszystkie dni pierwszego półrocza 2016 notowany jest średni kurs NBP o godzinie 11. Na koniec półrocza liczona jest średnia z tego szeregu wartości. Jeśli wynikiem tej średniej jest kurs wyższy niż 4,2000, przedsiębiorca nie uzyska żadnej zapłaty od banku, gdyż oznacza to, że przez te 6 miesięcy przedsiębiorstwo wymieniło EUR na PLN po kursie wyższym niż 4,20. Jeśli natomiast wynikiem średniej będzie kurs niższy niż 4,20 (na przykład 4,10) , bank zapłaci na rzecz przedsiębiorcy kwotę stanowiącą iloczyn 600 tys EUR x 10 groszy = 60 tys PLN. Dlaczego?

OPCJE AZJATYCKIE – NA Średni strike Innym typem opcji azjatyckiej jest opcja na średni STRIKE. Z opcji takich korzystają firmy, które chcą mieć gwarancję iż w najgorszym razie kupią walutę (importer) po kursie nie wyższym niż średni z danego okresu, lub też sprzedadzą walutę (eksporter) po kursie nie niższym niż średni z danego okresu. W chwili zakupu takiej opcji nie znamy STRIKE opcji – ten parametr zostanie wyliczony dopiero w chwili gdy zakończy się okres. Znana natomiast jest wysokość premii, którą trzeba zapłacić za nabycie takich opcji.

OPCJE BARIEROWE Te opcje nadają się wyłącznie do spekulacji – do bardzo agresywnej, ryzykownej spekulacji. To właśnie te opcje stały się przyczyną nieszczęść eksporterów na przełomie 2008 i 2009 roku – słynne „toksyczne opcje”. Rozróżniamy: Opcje włączające się – po zrealizowaniu się jakiegoś warunku Opcje wyłączające się - po zrealizowaniu jakiegoś warunku

OPCJE BARIEROWE Opcje włączające się – warto kupować (ale są wyjątki od reguły) Opcje wyłączające się - warto wystawiać (są wyjątki od tej reguły) Przykłady Opcja PUT UP & IN - warto kupić czy wystawić? Opcja PUT DOWN & IN – kupić czy wystawić? Opcja PUT DOWN & OUT - ? Opcja PUT UP & OUT?

OPCJE BARIEROWE Przykłady cd. Opcja CALL UP & IN - warto kupić czy wystawić? Opcja CALL DOWN & IN – kupić czy wystawić? Opcja CALL DOWN & OUT - ? Opcja CALL UP & OUT?

Jaka była przyczyna strat poniesionych przez importerów i eksporterów w latach 2008/2009 Problemy przedsiębiorców zaczęły się tak naprawdę na przełomie 2007/2008 roku – kiedy to po niemal 2-letnim okresie konsolidacji kursu EUR/PLN w zakresie 3,75-4,00, doszło do silnego wybicia dołem. Okres konsolidacji trwający od maja 2006 do listopada 2007 uśpił czujność przedsiębiorców, którzy przestali ubezpieczać ryzyko kursowe uznając takie działanie jako niepotrzebne generowane kosztów. 220

Jaka była przyczyna strat poniesionych przez importerów i eksporterów w latach 2008/2009 Dziś sytuacja jest bardzo podobna do tej z lat 2006-2007. Konsolidacja w zakresie 4,05-4,35 trwa już niemal 2 lata. Na przełomie 2007/2008 kurs EUR/PLN z hukiem wybił się poniżej poziomu 3,75 i w ciągu 8 miesięcy dotarł w okolice 3,20 (Dolar spadł w tym czasie z poziomu 3,30 do poziomu 2,00). Eksporterzy byli na to kompletnie nie przygotowani. Nie ubezpieczyli się przed takim obrotem sprawy, lub ubezpieczali się w sposób nieprawidłowy. 221

Jaka była przyczyna strat poniesionych przez importerów i eksporterów w latach 2008/2009 Eksporterzy kupowali „dziurawe ubezpieczenia” w postaci egzotycznych opcji barierowych. Opcje te nie chroniły przed dużym spadkiem kursu EUR/PLN, gdyż przykładowo po 10-groszowycm spadku kursu waluty ulegały wyłączeniu się. Eksporterzy pozostawali wtedy bez ubezpieczenia. Importerzy zaś zawierali forwardy na długie terminy, które przy silnym spadku kursów walut generowały dużą ujemną wycenę księgową . 222

Jaka była przyczyna strat poniesionych przez importerów i eksporterów w latach 2008/2009 Gdy latem 2008 roku miało miejsce APOGEUM siły Złotego (EUR/PLN = 3,20; USD/PLN = 2,00) eksporterzy zaczęli świadomie oraz nieświadomie spekulować, by uzyskać wyższy kurs przewalutowania. Zamiast NABYWAĆ ubezpieczenia, eksporterzy zaczęli takie ubezpieczenia WYSTAWIAĆ na rzecz banków. Banki płaciły eksporterom drobne kwoty z tytuły wystawionych ubezpieczeń (najczęściej w formie wymiany barterowej, a nie gotówkowej). Świat stanął na głowie. Przedsiębiorstwa wystawiały ubezpieczenia zamiast je kupować. 223

Ten absurd nie mógł trwać długo. Jaka była przyczyna strat poniesionych przez importerów i eksporterów w latach 2008/2009 Instytucje finansowe (banki) kupowały ubezpieczenia, zamiast je wystawiać. To tak. Jakby ubezpieczony zamiast płacić składkę AC za ubezpieczenie samochodu, otrzymywał od ubezpieczyciela składkę. Lecz w zamian za to zobowiązywał się wypłacić z własnej kieszeni odszkodowanie każdemu, komu skradziono by auto. Ten absurd nie mógł trwać długo. 224

Jaka była przyczyna strat poniesionych przez importerów i eksporterów w latach 2008/2009 We wrześniu 2008 roku – po upadku Lehman Brothers jednego z największych w USA banków – banki jako posiadacze ubezpieczenia zaczęły żądać od eksporterów wypłacania odszkodowań z tytułu wzrostu kursu EUR/PLN i USD/PLN. Okazało się wtedy, że eksporterzy ubezpieczyli banki przed wzrostem kursów walut. Eksporterzy byli zaskoczeni takim obrotem sprawy. Z powodu tych zobowiązań na rzecz banków polscy eksporterzy stracili około 100 miliardów Złotych – według danych GUS. 225

Jaka była przyczyna strat poniesionych przez importerów i eksporterów w latach 2008/2009 Importerzy również ponieśli dotkliwe straty. W apogeum siły Złotego (lipiec 2008) niemal całkowicie przestali zabezpieczać się przed wzrostem kursu walut. Załamanie kursów walut całkowicie ich zaskoczyło. Kilka miesięcy później nie byli w stanie zapłacić za faktury na rzecz zagranicznych dostawców. Przyczyną tych wszystkich strat był BRAK PRAWIDŁOWEGO ZARZĄDZANIE RYZYKIEM. 226

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Jacek Maliszewski j. maliszewski@dmk-alpha. eu Tel