Żyjemy współcześnie w niezwykle plotkarskiej cywilizacji, ale to stosunkowo nowe zjawisko. Człowiek doceniał znaczenie tajemnicy od samego zarania cywilizacji. Popularne powiedzenie głosi, że „wiedza, to władza”, a zatem warto chronić swoją wiedzę, by móc osiągnąć przewagę nad innymi ludźmi. Poznamy dzisiaj kilka faktów z historii kryptologii, nauki o ochronie sekretów.
Egipski kapłan … i jego notatki. Najwcześniejsze znany przypadki świadomej ochrony tajemnicy pochodzą ze starożytnego Egiptu. Egipskim kapłanom zdarzało się zastępować właściwy hieroglif w napisach jego odpowiednikiem o podobnej wymowie, lecz odmiennym znaczeniu. Tak spreparowany tekst stawał się niezrozumiały dla potocznego odbiorcy, choć ktoś świadomy natury zniekształcenia nadal mógł odczytać go bez większych problemów.
Średniowieczny alchemik …i jego receptura. W średniowieczu jedną z najbardziej hermetycznych grup byli alchemicy, poszukujący kamienia filozoficznego, tajemniczej substancji pozwalającej przemieniać dowolną materię w złoto. Postępy swych prac opisywali szyfrem, by zachować wyłącznie dla siebie cenny sekret.
LXOLXT FDHVDU KWNKWU ECGUCT JVMJVT DBFTBS IULIUS CAESAR Czy znacie polityka i wodza na ilustracji? Jego imię i ród zapisano szyfrem, który on sam wymyślił i używał. Natura szyfru staje się jasna, gdy w kolejnych wierszach zapiszemy ten sam tekst, w którym każdy znak zastąpimy jego poprzednikiem w alfabecie. Po trzech modyfikacjach otrzymujemy imię wielkiego wodza, od którego opisany szyfr do dzisiaj nosi nazwę szyfru Cezara.
1 2 3 4 5 K L U C Z A B D E F G H I/J M N O P Q R S T V W X Y Inny Rzymianin, choć greckiego pochodzenia, opisał w starożytności szyfr pozwalający nie tylko ukryć znaczenie przekazu, lecz także porozumiewać się na odległość. Kiedy każdy znak alfabetu zastąpimy parą liczb z powyższej tabeli, będziemy mogli powierzyć go nadawcy operującego dwiema flagami (lub w nocy – pochodniami) trzymanymi w obu rękach. Nadawca wykonywał odpowiednią liczbę ruchów prawą i lewą ręką, przekazując w ten sposób parę cyfr odbiorcy. A ten mógł łatwo odczytać znaczenie depeszy – w przykładzie powyżej zawierającej imię wynalazcy szyfru: Polibiusza. 42 41 12 55 22 33 13 45 P O L Y B I U S
Z odmiennych przyczyn swego rodzaju szyfrem operują do dnia dzisiejszego giełdowi maklerzy. Zlecenia przekazują odbiorcom pokazując rękę z odpowiednią liczbą wysuniętych palców, skierowaną wierzchem lub dłonią do odbiorcy. Formę szyfru przybiera także komunikat od aktualnych kursach akcji, wyświetlany nieczytelnymi dla laika skrótami.