Unia Europejska i Wspólna Polityka Rolna Pakiet edukacyjny dla Młodych Rolników w krajach nowo przyjętych do Unii Europejskiej Przemysław Grześkowiak

2 Cel i zakres tematyczny projektu Promocja konkurencyjnego rolnictwa i przedsiębiorczości wśród Młodych Rolników w wieku 20 – 35 lat w nowo przyjętych krajach UE UE i Wspólna Polityka Rolna Środowisko Naturalne i Rolnictwo Zdrowie i Bezpieczeństwo Pracy w Rolnictwie Jakość i Bezpieczeństwo w Produkcji Żywności Pozarolnicza Dodatkowa Działalność Gospodarcza

3 Unia Europejska - 25 państw członkowskich

4 Republika Cypryjska

5 Wspólna Polityka Rolna - WPR Wspólna Polityka Rolna – WPR (Common Agricultural Policy – CAP) to całość działań podejmowanych przez Wspólnotę Europejską w sektorze rolnictwa dla osiągnięcia określonych celów. To zbi ó r procedur i przepis ó w regulujących produkcję, handel i przetw ó rstwo artykułami rolnymi w UE.

Powstanie Wspólnej Polityki Rolnej Niedobory żywności po II Wojnie Światowej, wysoki udział rolnictwa w gospodarce, brak jednolitej polityki rolnej Traktat Rzymski z 1957 r., powstanie EWG i WPR Konferencja w Stresa w 1958r., założenia, instrumenty polityczne Wdrożenie WPR i EFDiGR – 1962 r.

7 Zmiany WPR w latach 70 i 80 WPR padła ofiarą własnego sukcesu, ogromny wzrost wydajności spowodował nadwyżki produkcji przy nadmiernych kosztach dla budżetu, środki kontroli podaży, np. kontyngenty w produkcji mleka i jego przetworów (1983 r.) Krytyka ze strony partnerów handlowych, ekologów itp. Potrzeba przyjęcia polityki o bardziej wiejskim charakterze Reforma MacSharryego z 1992 r.

8 Przejście od dopłat do cen rynkowych do bezpośrednich dopłat do dochodów powiązanych z poziomem przeszłej produkcji Redukcja dopłat do cen (zboża o 30% w ciągu 3 lat, wołowina o 15%, produkty mleczne o 5%) Płatności wyrównawcze związku z redukcją cen i programem set aside (odłogowaniem) Dotacje na działania związane ochroną środowiska

9 Agenda 2000 – reforma WPR Początek drugiej zasadniczej reformy WPR Konieczność odniesienia się do planowanego rozszerzenia Unii i Rundy Urugwajskiej WTO w zakresie światowego handlu Potrzeba odniesienia się do utrzymującego się braku równowagi na niektórych rynkach (wołowina, mleka)

10 Agenda reforma WPR Najważniejsze elementy Dalsze redukcje w subsydiach do cen (15% dla ziarna, 20% dla wołowiny oraz wzrost dopłat bezpośrednich Kontyngenty produkcji mleka utrzymane do 2008 r. Tendencja wzrostowa kwoty mlecznej Dyskusja na temat górnego limitu dopłat Rozwój gospodarczy obszarów wiejskich – II filar polityki UE łączne wydatki na WPR przewidzianych na lata : 297,74 miliarda EUR Filar II zaledwie 30,37 mld EUR oraz Filar I 267,37 mld EUR

11 Reforma WPR z lipca 2003 kontynuacja Agendy 2000 Jednolita płatność obszarowa – wypłacanie dotacji na podstawie ilości uprawianej ziem Zasada cross-compliance – wsp ó łzależność (wielkość dopłat zależna od spełnienia odpowiednich standardów w zakresie ochrony środowiska, dobrostanu zwierzą, zdrowia ludzi) Modulacja – redukcja wydatków na dopłaty bezpośrednie na korzyść rozwoju obszarów wiejskich

12 Założenia WPR STABILIZACJA RYNKU ROLNEGO W CAŁEJ WSPÓLNOCIE

13 Zasady WPR Jednolitość rynku rolnego – swobodny przepływ towarów, wspólne ceny i zasady handlu z krajami trzecimi Preferencja dla produktów unijnych – pierwszeństwo zbytu dla towarów UE, dopłaty eksportowe, taryfy importowe Solidarność finansowa – wspólne koszty krajów unijnych Współodpowiedzialność producentów – limity produkcyjne, kary

14 Cele WPR 1.Wspieranie zwiększonej produktywności (postęp techniczny, racjonalizacja produkcji, optymalne wykorzystanie zasobów)

15 Cele WPR 2. Zapewnienie godziwego poziomu życia osób zatrudnionych w rolnictwie w Unii Europejskiej (poprzez zwiększanie dochodu)

16 Cele WPR 3. Stabilizacja rynków w celu uniknięcia znacznego wahania cen Cena

17 Cele WPR 4. Zapewnienie dobrego i niezawodnego zaopatrzenia w żywność tak, by Wspólnota była możliwie najbardziej samowystarczalna Nie ma masła. Przepraszamy

18 Cele WPR 5. Stabilizacja cen żywności na poziomie przystępnym dla konsumenta

19 Finansowanie WPR (1) Wsp ó lna Polityka Rolna jest finansowana z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa (FEOGA), kt ó ry stanowi znaczącą część budżetu Unii Europejskiej (ponad 40% - ok. 44 mld euro) Płatnicy, beneficjenci netto Fundusz tworzą dwie sekcje:

20 Finansowanie WPR (2) Sekcja Orientacji - fundusz strukturalny, przeznaczony na reformy strukturalne w rolnictwie i rozw ó j obszar ó w wiejskich (modernizacja gospodarstw, przetwórstwo, marketing, dywersyfikacja działalności) Sekcja Gwarancji - fundusze wydatkowane na politykę cenową i rynkową (50% na dopłaty bezpośrednie,) potrzeby wsp ó lnej organizacji rynk ó w, np. zakup lub przechowywanie zapas ó w i stymulowanie eksportu produkt ó w rolnych

21 Instytucje WPR w Unii Europejskiej Rada Unii Europejskiej – gł. organ decyzyjny (Ministrowie z Państw Członkowskich) Komisja Europejska – gł. organ wykonawczy UE Dyrekcja Generalna ds.. Rolnictwa (DG AGRI) w tym FEOGA Dyrekcja Generalna (DG TAXUD) ds. Podatków i Unii Celnej Parlament Europejski Europejski Trybunał Sprawiedliwości Europejski Trybunał Obrachunkowy (ECA)

22 Instytucje WPR w Polsce Ministerstwo Rolnictwa polityka w zakresie WPR reprezentowanie Państwa Członkowskiego w zakresie WPR w Brukseli Agencja Rynku Rolnego (ARR) agencja płatnicza – wypłata refundacji eksportowych odpowiada za niektóre wewnętrzne regulacje finansowane z funduszu FEOGA wydawanie licencji WPR/zabezpieczenia

23 Instytucje WPR w Polsce Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (AR i MR) dopłaty bezpośrednie wewnętrzne z funduszu FEOGA oraz fundusze strukturalne (EFRR) Polska Służba Celna kontrola towarów objętych WPR w przywozie i wywozie kontrola dokumentacji pobór należności przywozowych w ramach WPR

24 Zarys prawa wspólnotowego Prawo wspólnotowe klasyfikowane jest na: Prawo pierwotne Traktat Rzymski Traktat z Maastricht Traktat z Amsterdamu Prawo wtórne Rozporządzenia Dyrektywy Decyzje

25 Zarys prawa wspólnotowego Rozporządzenia są wiążące dla wszystkich Państw Członkowskich – obowiązują bezpośrednio i w całości. Decyzje (wiążące co do całości) i dyrektywy (wiążące co do celu) obowiązują w jednym lub kilku Państwach Członkowskich. Wymagają wdrożenia postanowień, w razie konieczności w drodze przepisów krajowych.

26 Zarys prawa wspólnotowego Przepisy niewiążące Zalecenia Opinie Białe Księgi Zielone Księgi Programy Uchwały Raporty

27 Czym są produkty objęte WPR? objęte WPR?

28 Produkt rolny – definicja Pod pojęciem produkty rolne należy rozumieć produkty pochodzące z produkcji roślinnej z uprawy ziemi, produkcji zwierzęcej uzyskiwanej w hodowli i chowie bydła oraz rybactwie oraz powiązane bezpośrednio z powyższym produkty (roślinne i zwierzęce) pierwszego stopnia przetworzenia produktów, które zostały wymienione w Załączniku I Art. 32 ust.1 Traktat Rzymskiego

29 Towary Non Annex I – definicja Towary powstałe w wyniku drugiego i dalszego stopnia przetworzenia produktów rolnych, które według kodów CN określone zostały w Załączniku B Rozporządzenia Rady WE nr 3448/93 oraz Rozporządzenia WE 1520/2000 np. CIASTKA, HERBATNIKI, SŁODYCZE

30 Wspólne Organizacje Rynkowe Produkty rolne oraz towary wytworzone z produktów rolnych zostały zgrupowane w 22 wspólne organizacje rynkowe (procedury i przepisy dotyczące konkretnego produktu) Zadania: Jednolite ceny na artykuły rolne na unijnych rynkach Dotowanie producentów z danego sektora Kontrola produkcji i organizacja handlu z krajami spoza UE

31 Wspólne Organizacje Rynkowe Baranina i mięso kozie, wołowina i cielęcina, wieprzowina Cukier Oleje i tłuszcze Mięso drobiowe i jaja Mleko i produkty mleczne Banany Len, konopie, chmiel Świeże i przetworzone owoce i warzywa Zboże Ryż Wino Tytoń Brak organizacji dla rynku ziemniaków i alkoholu

32 Wspólna Polityka Rolna – regulacje rynków Istniejące 22 wspólne organizacje rynkowe obejmują istniejące w różnych formach: Regulacje cenowe Regulacje w sprawie interwencji i rynku wewnętrznego Regulacje w sprawie handlu z krajami trzecimi

33 Regulacje cenowe Cel – zapewnienie skutecznej ochrony rolnictwa WE poprzez stosowanie ceł i innych środków. Duże różnice i wahania cenowe oraz ich skutki mogą być niekorzystne dla rolników. Realizacja – wprowadzenie przez UE regulacji cenowych w poszczególnych wspólnych organizacjach rynkowych i ich przepisach wykonawczych.

34 Wspólne Polityka Rolna – ceny Cena światowa Cena UE

35 Regulacje cenowe Ceny ustalane przez Radę UE na początku każdego roku marketingowego: Cena wskaźnikowa (podstawowa) – cena po której zakłada się, że powinny być zawierane transakcje Cena interwencyjna – gwarantowana cena, po której odpowiednia agencja kraju członkowskiego skupuje i gromadzi produkty Cena progowa – minimalna cena, po której produkty importowane mogą być sprzedane, wyższa od interwencyjnej, zachęca agencje skupujące do kupowania wewnątrz Unii, zgodnie z zasadą preferencyjności

36 Regulacje w sprawie rynku wewnętrznego Kontrola produkcji poprzez system: Limitów produkcyjnych wyznaczanych rolnikom; kary finansowe za przekroczenie Krajowych gwarantowanych wielkości produkcji wyznaczanych krajom członkowskim Set-aside (odlogowanie) i wypłaty wyrównawcze

37 Regulacje w sprawie handlu z krajami trzecimi Możliwość zobligowania importerów do pozyskania licencji importowej Jednolity system pobierania podatków od importerów w celu utrzymania cen importowych nie niższych niż unijne Możliwość wystąpienia kwotowania importowanych towarów, preferencyjnych opłat celnych (zobowiązania UE wobec WTO) Zakaz importu w przypadku zawirowań gospodarczych wewnątrz UE

38 Dokumenty w handlu zagranicznym (pozwolenia) Celem stosowania pozwoleń na przywóz/wywóz (licencje) jest zapewnienie zgodnego z przepisami zarządzania wspólnymi organizacjami rynkowymi określonych produktów. Pozwolenia służą w szczególności: Obserwacji rynku, aby w razie potrzeby możliwe było podjęcie działań ochronnych w odpowiednim czasie Kontroli przestrzegania obowiązujących kontyngentów Możliwości wcześniejszego określenia wielkości refundacji wywozowych

39 Pozwolenia – dokumenty Pozwolenia wywozowe/przywozowe (AGREX / AGRIM) zobowiązują i uprawniają do dokonania eksportu/importu określonych ilości produktów w terminie ważności pozwolenia Świadectwa refundacji jest wystawione na określoną wartość produktów przetworzonych (tzw. towarów Non-Annex I), gdzie dopłata eksportowa jest przyznawana jedynie do produktów podstawowych użytych do wytworzenia towarów. Pozwolenie o wcześniejszym wyznaczeniu refundacji -dokument wystawiany przez agencję płatniczą w Państwie Członkowskim, działa jak pozwolenie ale jednocześnie ustala z góry stawkę refundacji mającą zastosowanie w okresie ważności tego dokumentu.

40 Pozwolenia Wystawiane przez właściwy organ w każdym Państwie Członkowskim Otrzymanie pozwolenia przywozowego/wywozowego związane jest ze złożeniem zabezpieczenia – przepada ono w części lub w całości, jeżeli naruszone zostaną warunki wydania pozwolenia Jeżeli pojawią się wątpliwości odnośnie prawidłowości informacji zawartych w pozwoleniu np. przekroczony termin ważności pozwolenia, inny towar - urząd celny odmawia przyjęcia zgłoszenia celnego

41 System dopłat bezpośrednich Główna metoda wspierania rolników unijnych W produkcji roślinnej: wszystkie zboża, rośliny oleiste, wysokobiałkowe, strączkowe, konopie, len, chmiel, tytoń W produkcji zwierzęcej: dopłata zależna od ilości posiadanych łąk i pastwisk Dotacja składa się z: - dopłaty z budżetu unijnego na rolnictwo - dopłaty z II filaru na rozwój wsi - dopłaty z budżetu krajowego

42 Stawki dopłat Dla rolników produkujących zboża: Źródło: Na czym polega WPR 2003 Rok Dopłata z UE na rolnictwo Dopłata z II filaru Dopłata z budżetu krajoweg o Suma/ha (zł)

43 Stawki dopłat Dla rolników zajmujących się produkcją zwierzęcą: Źródło: Na czym polega WPR 2003 Rok Dopłata z UE na rolnictwo Dopłata z II filaru Dopłata z budżetu krajoweg o Suma/ha (zł)

44 Dotacje do hektara - uwagi Hodowla bydła mlecznego lub mięsnego przy braku pastwisk – brak dotacji Kukurydza na kiszonkę – dopłaty jak za zboże Dopłaty dla użytkowników gospodarstw ponad 1 ha Nie ma znaczenia klasa ziemi Dopłaty przysługują każdemu – bez względu na wykształcenie, staż pracy w rolnictwie czy adres zamieszkania Nie są objęte dopłatami tereny leśne

45 Dziękuję za uwagę Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa w Warszawie Oddział w Poznaniu ul. Biskupińska Poznań Tel.: Fax: