Nowy status edukacji zdrowotnej w szkole Barbara Woynarowska Katedra Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Wychowania Wydział Pedagogiczny Uniwersytet Warszawski

1999 - reforma systemu edukacji Ścieżka edukacyjna – edukacja prozdrowotna 2008 – reforma programowa „Ważnym zadaniem szkoły jest także edukacja zdrowotna, której celem jest kształtowanie u uczniów nawyków (postawy) dbania o zdrowie własne i innych ludzi i tworzenia środowiska sprzyjającego zdrowiu” (Preambuła podstawy programowej)

Wymagania szczegółowe dotyczące różnych aspektów zdrowia znajdują się w większości przedmiotów

X Edukacja społeczna Edukacja przyrodnicza Zajęcia komputerowe Przedmiot Szkoła podstawowa Gimnazjum Ponad- gimnazjalne Klasy I-III Klasy IV-VI Edukacja społeczna X Edukacja przyrodnicza Zajęcia komputerowe Zajęcia prakt. Techn. Etyka Wychowanie fizyczne Język polski Język obcy nowożytny Wychowanie do życia w rodzinie Muzyka Przyroda

X Historia i społeczeństwo Przyroda Wiedza o społeczeństwie Biologia Przedmiot Szkoła podstawowa Gimnazjum Ponad- gimnazjalne Klasy I-III Klasy IV-VI Historia i społeczeństwo X Przyroda Wiedza o społeczeństwie Biologia Geografia Chemia Fizyka Informatyka Edukacja do bezpiecz. Podstawy przedsiębiorczości

Ścisłe powiązanie edukacji zdrowotnej z wychowaniem fizycznym W I etapie edukacyjnym „wychowanie fizyczne i edukacja zdrowotna” W II, III i IV etapie edukacyjnym „WF pełni wiodącą rolę w edukacji zdrowotnej” „Wychowanie fizyczne pełni ważne funkcje edukacyjne, rozwojowe i zdrowotne. Wspiera rozwój fizyczny, psychiczny i społeczny oraz zdrowie uczniów i kształtuje obyczaj aktywności fizycznej i troski o zdrowie w okresie całego życia” „Wysycenie” podstawy programowej WF zagadnieniami dotyczącymi różnych aspektów zdrowia

Wprowadzono bloki tematyczne: - trening zdrowotny - bezpieczna aktywność fizyczna i higiena osobista W zajęciach do wyboru (fakultetach) – zajęcia rekreacyjno-zdrowotne  szansa na zmniejszenie zwolnień z WF (?)

Edukacja wczesnoszkolna Wychowanie fizyczne i edukacja zdrowotna jeden z 11 obszarów kształcenia zintegrowanego: Troska o ciało (higiena osobista, dbałość o postawę ciała) Zachowania sprzyjające zdrowiu ((żywienie, aktywność fizyczna, szczepienia) Zachowanie bezpieczeństwa (w czasie zajęć ruchowych, kontaktach z lekami, substancjami chemicznymi) i szukanie pomocy w zagrożeniach zdrowia lub życia Właściwe zachowania w chorobie Podobne tematy w edukacji przyrodniczej, społecznej, polonistycznej, zajęciach komputerowych

Klasy IV-VI Obszary edukacji zdrowotnej Bezpieczeństwo (w czasie zajęć ruchowych, nad wodą, w górach, w ruchu drogowym) Sposoby postępowania w zagrożeniach zdrowia i życia Troska o ciało (hartowanie, ochrona przed nadmiernym nasłonecznieniem) Tradycyjne podejście, podobne jak w ścieżce edukacyjnej Nie ma treści dotyczących zdrowia psychospołecznego

tworzy to zalecany przez WHO model szkolnej edukacji zdrowotnej: W gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych wyodrębniono blok „edukacja zdrowotna” tworzy to zalecany przez WHO model szkolnej edukacji zdrowotnej: Wiodący przedmiot – WF Włączenie treści dotyczących zdrowia do różnych przedmiotów

Koncepcja zapisu wymagań EZ 1. Edukacja zdrowotna w szkole jest to proces dydaktyczno-wychowawczy, w którym dzieci i młodzież uczą się jak żyć aby: zachować i doskonalić zdrowie własne i innych ludzi oraz tworzyć zdrowe środowisko w przypadku choroby aktywnie uczestniczyć w jej leczeniu, radzić sobie z nią i zmniejszać negatywne skutki

Cele edukacji zdrowotnej - Pomoc uczniom w: poznawaniu siebie, śledzeniu przebiegu swojego rozwoju, identyfikowaniu i rozwiązywaniu problemów zdrowotnych w zrozumieniu czym jest zdrowie, od czego zależy, dlaczego i jak należy o nie dbać rozwijaniu poczucia odpowiedzialności za zdrowie własne i innych ludzi wzmacnianiu poczucia własnej wartości i wiary w swoje możliwości rozwijaniu umiejętności życiowych osobistych i społecznych przygotowaniu się do uczestnictwa w działaniach na rzecz zdrowia i tworzenia zdrowego środowiska w domu, szkole, miejscu pracy, społeczności lokalnej

Treści kształcenia Rozszerzenie zakresu edukacji zdrowotnej o zagadnienia zdrowia psychospołecznego, w tym umiejętności życiowe (osobiste i społeczne) – dotychczas zaniedbany obszar tej edukacji  holistyczne podejście do zdrowia

Holistyczny model zdrowia – Simovska i wsp. 2006

Gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalne Obszary edukacji zdrowotnej Aktywność fizyczna, praca i wypoczynek, żywienie Rozwój fizyczny w okresie dojrzewania i młodzieńczym Dbałość o ciało, bezpieczeństwo, choroby Zdrowie i dbałość o nie Zdrowie psychiczne i umiejętności życiowe

- pozytywne myślenie, budowanie poczucia własnej Umiejętności życiowe (life skills - psychospołeczne) sprzyjają pozytywnym zachowaniom przystosowawczym, dzięki którym możemy radzić sobie z zadaniami i wyzwaniami codziennego życia. Umiejętności uwzględnione w podstawie programowej: - pozytywne myślenie, budowanie poczucia własnej wartości, wiary w siebie - podejmowanie decyzji - utrzymywanie dobrych relacji z innymi, dawanie i przyjmowanie wsparcia - rozwiązywanie problemów - gospodarowanie czasem - radzenie sobie z presją, krytyką, negatywnymi emocjami, stresem

Nowe zadania dla nauczycieli WF Prowadzenie zajęć w klasie, a nie w sali gimnastycznej, na boisku i innych obiektach sportowych Prowadzenie zajęć w grupach koedukacyjnych Opracowanie programu zajęć „dostosowanego do potrzeb uczniów (po przeprowadzeniu diagnozy tych potrzeb)”

Stosowanie nowoczesnych metod nauczania/uczenia się: „Warunkiem skuteczności zajęć edukacji zdrowotnej jest: 1) prowadzenie zajęć z wykorzystaniem różnorodnych metod i technik aktywizujących oraz interaktywnych, w tym szczególnie metody projektu i portfolio 2) współpraca z rodzicami uczniów w planowaniu i realizacji zajęć 3) dokonywanie ewaluacji przebiegu zajęć (ewaluacji procesu), z udziałem uczniów i ich rodziców oraz wprowadzanie na tej podstawie modyfikacji ich treści i organizacji”;

Konieczność współpracy z różnymi podmiotami: „Zajęcia powinny być wspierane przez realizację treści z zakresu edukacji zdrowotnej w ramach innych przedmiotów, w tym zwłaszcza: biologii, wychowania do życia w rodzinie, wiedzy o społeczeństwie, edukacji dla bezpieczeństwa, przedsiębiorczości, religii, etyki. Wymaga to koordynacji i współdziałania nauczycieli różnych przedmiotów oraz współpracy z pielęgniarką szkolną. Niezbędne jest także skoordynowanie tych zajęć z programami edukacyjnymi dotyczącymi zdrowia i profilaktyki zachowań ryzykownych lub chorób, oferowanymi szkołom przez różne podmioty”

Organizacja zajęć w ramach bloku „edukacja zdrowotna” „Historia” Projekt podstawy programowej – 30 godzin zajęć (jeden semestr) – zajęcia obowiązkowe z puli zajęć fakultatywnych Rozporządzenie z dnia 23 grudnia 2008 – zapis skreślony Projekt rozporządzenia w sprawie ramowych planów nauczania (5. 02. 2009) – 385 godzin wychowania fizycznego, w tym 30 godzin edukacji zdrowotnej Rozporządzenie z dnia 23 marca 2009 – zapis skreślony –

Rozwiązanie optymalne Kurs co najmniej 30 godzin – jeden semestr w gimnazjum i szkołach ponadgimnazjalnych Wybór semestru – decyzja szkoły; zalecany pierwszy semestr (w pierwszym roku nauki) Zajęcia EZ obowiązkowe z puli 2 godzin zajęć do wyboru

Rozwiązanie alternatywne Cykl zajęć (warsztatów) w jednostkach 3-4 godz., w czasie krótszym niż jeden semestr

Rozwiązania nieprawidłowe Pojedyncze lekcje rozłożone w dłuższym czasie „Wygospodarowanie” czasu na EZ w ramach zajęć przeznaczonych na aktywność fizyczną (np. 10 min. na każdej lekcji WF)

Ocenianie osiągnięć uczniów Należy wziąć pod uwagę: samoocenę uczniów dotyczącą rozwoju ich umiejętności osobistych i społecznych oraz zmian postaw i zachowań, z wykorzystaniem kwestionariuszy i arkuszy samooceny ocenę przez rówieśników, w przypadku wykonywania projektów i prac zespołowych ocenę pracy ucznia przez nauczyciela dotyczącą specyficznych zadań, pracy domowej, projektów, portfolio i innych wytworów pracy ucznia

Nowa podstawa programowa dla nauczycieli wychowania fizycznego to szansa dla nauczycieli wychowania fizycznego zwiększenie prestiżu osobistego, zawodowego i społecznego zwiększenie udziału w życiu szkoły możliwości rozwoju zawodowego i osobistego zwiększenie satysfakcji z pracy

Pożądane kompetencje nauczycieli WF do realizacji edukacji zdrowotnej 15-16 X. 2008r Wiedza o: rozwoju fizycznym, psychicznym, społecznym i psychoseksualnym dzieci i młodzieży zdrowiu – zasobach i czynnikach ryzyka dla zdrowia profilaktyce najczęstszych problemów zdrowotnych i społecznych dzieci i młodzieży oraz chorób cywilizacyjnych procesie edukacji zdrowotnej w szkole, zwłaszcza ukierunkowanej na rozwijanie umiejętności życiowych promocji zdrowia, ze szczególnym uwzględnieniem szkoły promującej zdrowie

diagnozowania potrzeb uczniów i planowania programu EZ Umiejętności: diagnozowania potrzeb uczniów i planowania programu EZ koordynowania działań w szkole w zakresie EZ, współpraca z pielęgniarką, innymi nauczycielami, rodzicami stosowania metod aktywizujących i tworzenie atmosfery sprzyjającej uczeniu się motywowania uczniów do troski o zdrowie i wspierania ich w tym ewaluacji procesu i wyników EZ

Postawa, którą charakteryzuje: przekonanie, że zdrowie jest wartością dla człowieka i zasobem dla społeczeństwa gotowość do tworzenia wzorców pozytywnych zachowań zdrowotnych otwartość i wrażliwość na potrzeby innych, empatia, autentyczność gotowość do doskonalenia własnego zdrowia i umiejętności życiowych gotowość do działań na rzecz tworzenia zdrowego środowiska nauki i pracy

Wdrażanie nowej podstawy programowej to wyzwanie dla szkoły I wielu instytucji ją wspierających Niezbędne są : pozytywne podejście i zaangażowanie nauczycieli WF, dyrekcji szkół i innych nauczycieli zmiany w kształceniu przedyplomowym nauczycieli WF i innych przedmiotów szkolenia dla pracujących nauczycieli WF podręczniki i pomoce metodyczne dla nauczycieli WF

Dziękuję za uwagę