4. Struktury realizacji systemów złożonych Struktura systemu wynika z definicji systemu i schematu, przedstawionych na kolejnych dwóch slidach. Jest podstawą do opisania sieci współpracy, jako formy realizacji złożonych aplikacji systemów. 1

2

3

SIECI WSPÓŁPRACY – jako forma realizacji systemów [5] Definicja:Sieci Współpracy tworzą różne jednostki (np. organizacje i ludzie; maszyny), które są w znacznym stopniu autonomiczne, rozproszone geograficznie i niejednorodne w pojęciach ich: środowiska operacyjnego, kultury, kapitału społecznego i celów. Te jednostki współpracują ze sobą, aby osiągnąć lepsze wspólne lub zgodne cele, a ich interakcje są wspomagane przez sieć komputerową. 4

W odróżnieniu od innych sieci w Sieci Współpracy kooperacja jest zamierzoną własnością, typu intelektualnego, która wywodzi się ze wspólnego przekonania, że razem członkowie sieci mogą osiągnąć cele, które byłyby niemożliwe do osiągnięcia lub wymagały by większych kosztów, gdyby próbowali je uzyskać w sposób indywidualny. 5

Sieci Współpracy (ang. Collaborative Networks) traktuje się jako nową dyscyplinę naukową, która wyłoniła się w ostatnich latach. Należy więc doprecyzować pojęcia jej dotyczące, w szczególności w języku polskim. Wyróżnimy następujące cztery rodzaje współpracy: 6

Łączność sieciowa/sieciowość (Networking) – wymaga podstawowej komunikacji i wymiany informacji dla wzajemnej korzyści. Prostym przykładem łączności sieciowej jest przypadek, w którym grupa jednostek współużytkuje informacje na temat swoich doświadczeń z użyciem specyficznych narzędzi. Wszyscy mogą korzystać z uczynienia informacji dostępną/współdzieloną, ale nie jest konieczne ani aby istniał wspólny cel, ani też struktura wpływająca na formę i ustalenie udziału indywidualnego, a więc nie ma wspólnego generowania wartości. Chociaż istnieje wartość w łączności sieciowej, jej tworzenie nie występuje bezpośrednio jako wspólny cel. 7

Skoordynowana łączność sieciowa (Coordinated networking) – oprócz komunikacji i wymiany informacji wymaga działań dotyczących układania się/zmieniania, tak aby uzyskać bardziej efektywne wyniki. Koordynacja, która jest aktem harmonijnego działania w uzgodniony sposób, jest jednym z podstawowych bloków konstrukcyjnych współpracy. Przykład działań skoordynowanych występuje kiedy to jest korzystne, że pewna liczba autonomicznych jednostek wspólnie dzieli się informacją i dochodzi do uzgodnienia, np. działań lobbingowych dla nowego tematu, w celu maksymalizacji ich wpływu. Jednakże każda jednostka może mieć różny cel i może użyć swe własne zasoby i metody kreowania działań; wartości są przeważnie tworzone na poziomie indywidualnym. 8

Kooperacja (Cooperation) – wymaga nie tylko komunikacji, wymiany informacji i uzgodnienia działań lecz również dzielenia zasobów dla osiągnięcia zgodnych celów. Kooperacja jest osiągana przez podział części pracy (nie za szeroki) pomiędzy uczestników. W tym przypadku zagregowana wartość jest wynikiem dodania komponentów indywidualnych wartości, generowanych przez różnych uczestników w sposób quasi-niezależny. Tradycyjny łańcuch dostaw oparty na relacjach klient – dostawca i predefiniowanych rolach w łańcuchu wartości, jest przykładem procesu kooperacyjnego pomiędzy jego składnikami. 9

10 Każdy uczestnik wykonuje swoją część pracy w quasi- niezależny sposób (chociaż skoordynowany z innymi). Jednak istnieje wspólny plan, który w większości przypadków nie jest zdefiniowany wspólnie lecz raczej zaprojektowany przez pojedynczą jednostkę i wymaga współpracy na pewnym niskim poziomie, przynajmniej przy punktach w czasie kiedy wyniki jednego z partnerów są dostarczone następnemu partnerowi. Mimo to ich cele są zgodne w sensie, że ich rezultaty mogą być dodane lub złożone w łańcuchu wartości, prowadząc do końcowego produktu lub usługi.

* Łańcuch dostaw - grupa przedsiębiorstw realizujących wspólnie procesy oraz działania niezbędne do zaspokojenia popytu na określone produkty i usługi. *Łańcuch wartości - ciąg powiązanych ze sobą czynności realizowanych w ramach procesu wytwarzania finalnego produktu lub usługi, które umożliwiają uzyskiwanie wartości dodanej. 11

Współpraca (Collaboration) – bardziej wymagający proces w którym jednostki współdzielą się informacją, zasobami i odpowiedzialnością za wspólny plan, realizację i ocenę programu działań skierowanych na osiągnięcie wspólnego celu i dlatego za wspólnie wytworzoną wartość. To pojęcie wywodzi się z łacińskiego collaborare, oznaczającego pracować razem i może być rozumiane jako proces wspólny tworzenia; tak więc proces poprzez który grupa jednostek zwiększa wydajność każdej z nich. To oznacza dzielenie ryzyka, zasobów, obowiązków, strat i korzyści, które jeśli grupa zapragnie mogą być podarowane obserwatorowi z zewnątrz obrazu, jako wyraz wspólnej tożsamości. 12

Współpraca wymaga wzajemnego porozumienia uczestników do rozwiązania wspólnego problemu, który oznacza wspólne zaufanie i stąd bierze się czas, wysiłek i poświecenie. Indywidualne udziały w tworzeniu wartości są tu znacznie trudniejsze do określenia. Proces współpracy występuje, na przykład, w inżynierii kiedy grupa specjalistów rozwija nowy produkt. Z tego przykładu można wywnioskować, że chociaż pewna koordynacja jest potrzebna, to współpraca w aspekcie wspólnego tworzenia może również wymagać szukania rozbieżnego postrzegania i spontaniczności, a nie po prostu zorganizowania harmonii. 13

Każde z powyższych pojęć tworzy blok konstrukcyjny dla następnej definicji. Koordynacja rozszerza łączność sieciową; kooperacja rozszerza koordynację; zaś współpraca rozszerza kooperację (rys. 3). Więc z tego punktu widzenia współpraca zawiera wszystko, co posiadają inne pojęcia. Tak więc przesuwając się od łączności sieciowej do współpracy będziemy zwiększać ilość branego ryzyka, zorientowanego na wspólny cel, zobowiązania i zasobów, które uczestnicy muszą zainwestować we wspólne przedsięwzięcie. W dalszym ciągu skupimy się na sieciach współpracy, które podciągną wszystkie inne formy. 14

Rys. 3 Poziomy dojrzałości interakcji. 15

Aby lepiej zrozumieć współpracę, będzie również pożyteczne porównać ją z rywalizacją. Rywalizacja jest postrzegana jako jeden z najbardziej skutecznych podstawowych mechanizmów w walce o przetrwanie, mianowicie w przypadku niedoboru zasobów. Jest interesujące zauważyć, że nawet Ekonomia jest zdefiniowana jako studium efektywnego podziału zasobów pomiędzy konkurujących użytkowników, a Polityka jest rozumiana jako relacje pomiędzy specjalnymi grupami zainteresowania rywalizującymi ze sobą o ograniczone zasoby (Kangas, 2005). 16

Faktycznie, tworzenie sojuszów kooperacji i współpracy pojawiło się, aby pozwalać na bardziej efektywną rywalizację pomiędzy jednostkami lub grupami. Te formy prowadzenia działalności pozwalają małym i średnim przedsiębiorstwom (SME) połączyć wysiłki w celu przetrwania na burzliwych rynkach. Analogicznie w Przyrodzie znajdujemy naturalne przymierza, które rywalizują z innymi dla przetrwania gatunków (Kangas, 2005). 17

Klasy sieci współpracy Kategoria 1: Sieć współpracy (Collaborative Network, CN) tworzą różne jednostki (np. organizacje i ludzie), które są w znacznym stopniu autonomiczne, rozproszone geograficznie i niejednorodne w pojęciach ich: środowiska operacyjnego, kultury, kapitału społecznego i celów, które współpracują ze sobą, aby osiągnąć lepsze wspólne lub zgodne cele, a ich interakcje są wspomagane przez sieć komputerową. 18

Kategoria 2: Łańcuchy dostaw (Supply chains) – sieć przedsiębiorstw stabilnych w długim okresie, z których każde ma wyraźne role w produkcyjnym łańcuchu wartości, obejmując wszystkie kroki od początkowego projektu produktu i zaopatrzenia w materiały pierwotne, przez produkcję, przewozy, rozdział i składowanie, aż do produktu końcowego, który jest dostarczany do klienta. Poziom stabilności tych organizacji staje się wyzwaniem, prowadzącym do dynamicznych łańcuchów dostaw, które na przykład, uczestnicy mogą zmieniać bardzo często. 19

Kategoria 3: Wirtualne rządzenie (Virtual government) lub współpraca e-rządzenie – sojusz organizacji rządowych (np. ratusz, urząd skarbowy, urzędy geodezji i kartografii/ katastru, urzędy administracji państwowej), które łączą swoje usługi przez zastosowanie sieci komputerowych, aby dostarczyć obywatelowi zintegrowane usługi poprzez wspólny system bezpośredniego dostępu. 20

Kategoria 4: Przedsiębiorstwo wirtualne (Virtual Enterprise – VE) – tymczasowa współpraca przedsiębiorstw, które przystępują do wspólnego dzielenia się umiejętnościami lub podstawowymi kompetencjami i zasobami w celu osiągnięcia lepszej odpowiedzi na możliwości biznesu i których współpraca jest wspomagana przez sieci komputerowe. 21

Kategoria 5: Organizacja wirtualna (Virtual Organization - VO) – koncepcja podobna do VE składająca się ze zbioru (legalnych) niezależnych organizacji, które dzielą się zasobami umiejętnościami, aby osiągnąć swój cel/misję, który jednak nie jest ograniczony do porozumienia przedsiębiorstw mających cel dochodowy. VE jest więc szczególnym przypadkiem VO. 22

Kategoria 5.1: Dynamiczna organizacja wirtualna (Dynamic Virtual Organization) – typowo dotyczy VO, która jest nastawiona na krótki okres reakcji na możliwość konkurencji rynkowej (okazję rynkową) i ma krótki okres życia; rozwiązuje się gdy osiągnie krótkookresowy cel OV. 23

Kategoria 6 : Poszerzone przedsiębiorstwo (Extended Enterprise – EE) – koncepcja zazwyczaj zastosowana do organizacji, w której dominujące przedsiębiorstwo rozszerza swoje granice względem wszystkich lub niektórych swoich dostawców. Poszerzone przedsiębiorstwo może być widziane jako szczególny przypadek VE. 24

Kategoria 7: Wirtualny zespół (Virtual team, VT ) – jest podobny do VE ale uformowany przez ludzi, a nie organizacje. Zespół wirtualny jest tymczasową grupą specjalistów, która pracuje razem by osiągnąć wspólny cel taki jak realizacja doradztwa, wspólnego projektu itd. i która stosuje sieci komputerowe, jako główne środowisko interakcyjne. 25

Termin wirtualny w powyższych organizacjach pochodzi od faktu, że te sieci działają lub wydaje się że działają jako pojedyncza jednostka dzięki ich zorganizowanej komunikacji i mechanizmom koordynacji uaktywnianych przez sieci komputerowe, chociaż w rzeczywistości one nie są pojedynczymi jednostkami, one mogą nie mieć fizycznej siedziby i typowo są rozproszone geograficznie. 26

Poza powyższymi sieciami zorientowanymi na cel, inna klasa organizacji sieci współpracy (CNO) jest aliansem strategicznym długookresowym ukierunkowanym na oferowanie warunków i środowiska do wspomagania szybkiego i płynnego konfigurowania sieci współpracy, kiedy pojawią się takie możliwości. Są to środowiska źródłowe VO (VO breeding environments) i zawodowe środowiska wirtualne (Professional virtual communities ). 27

Kategoria 8: Środowisko źródłowe VO (VO Breeding Environment – VBE) – reprezentuje związek (również znany jako klaster) albo kartel (pul) organizacji związanych z nimi zakładów drugoplanowych, które mają zarówno potencjał jak i wolę współpracy z każdym innym poprzez nawiązanie bazowego długookresowego porozumienia o współpracy i o wspólnym wykorzystaniu infrastruktury. Gdy zostaną określone możliwości biznesowe przez jednego członka (działającego jako broker), podzbiór tych organizacji może zostać dobrany i wtedy zostaje uformowana VE/VO. 28

Wcześniejsze przypadki VBE działały głównie na bazie regionalnej, np. klastry przemysłowe, rejony przemysłowe, biznesowy system ekologiczny. Poza skupieniem się na produkcji/usługach, duża liczba najnowszych VBE skupia się na nowych obszarach, np. laboratoria naukowe i wirtualne, zarządzanie kryzysem. Oto kilka przykładów. 29

- Klaster przemysłowy (Industry cluster ) jest jedną z najnowszych form VBE, składającą się z grup przedsiębiorstw, typowo zlokalizowanych w tym samym regionie geograficznym i działających we wspólnym sektorze biznesu, które są powiązane ze sobą w celu zwiększenia ich ogólnych kompetencji w większym obszarze. Te powiązania mogą obejmować dzielenie pewnych relacji nabywca – dostawca, wspólne technologie i narzędzia, wspólne zakupy, kanały dystrybucji albo wspólne zasoby pracy, wszystkie wnoszone do pewnej formy kooperacji lub współpracy, kiedy nadarzą się możliwości biznesowe. Wcześniejsze formy klastrów nie wymagały silnej infrastruktury informatyczno-komunikacyjnej (ICT), jednak coraz większa współpraca doprowadziła do takiego wspomagania. 30

- Rejon przemysłowy (Industrial district ) – jest pojęciem głównie używanym we Włoszech gdzie reprezentuje koncepcję zupełnie podobną do klastra przemysłowego. Może skupiać się na pojedynczym sektorze, albo obejmować pewną liczbę sektorów w danym regionie. Poza przedsiębiorstwami, inne instytucje takie, jak lokalne agencje rozwoju, instytucje akademickie i badawcze itd. mogą odgrywać aktywną rolę w tym VBE. 31

- Biznesowe systemy ekologiczne (Business ecosystems) są inspirowane przez mechanizmy ekosystemów biologicznych reprezentujących sieci, które próbują zachować lokalną specyficzność, tradycję i kulturę, i często skorzystać z pomocy lokalnej władzy. Ekosystem biznesowy, również czasami nazywany ekosystemem cyfrowym, jest podobny do klastra lub rejonu przemysłowego, chociaż nie jest ograniczony do jednego sektora lecz raczej zmierza do objęcia kluczowych sektorów wewnątrz regionu geograficznego. W większości aspektów ekosystemy biznesowe po prostu reprezentują przemianowaną koncepcję rejonu przemysłowego. Mianowicie, różnice są subtelne i mogą być odkryte tylko przy wyraźnym nacisku na zaangażowanie różnorodności jego aktorów – sił żywotnych regionu - oprócz przedsiębiorstw i bardziej intensywne zastosowanie zaawansowanych narzędzi ICT do wspomagania współpracy. Wspomaganie ICT jest uwolnieniem tych VBE od granic regionu geograficznego. 32

Kategoria 9: Sieci (współpracy) laboratorium wirtualnego (Virtual laboratory networks, VL ) – przedstawia niejednorodne i rozproszone środowisko rozwiązywania problemów, które umożliwia grupie badaczy zlokalizowanych w różnych geograficznie rozprzestrzenionych centrach wspólnie pracować, współdzieląc zasoby (wyposażenie, narzędzia, dane i informacje dotyczące eksperymentów itd.). VL może być rozpatrywane jako część VO. 33

Kategoria 10: Sieci ratownictwa w przypadku katastrof – strategiczne przymierze organizacji rządowych i pozarządowych w operacjach ratunkowych w przypadku katastrof jest inną najnowszą formą VBE, mającą na celu ułatwienia w szybkiej i dobrze skoordynowanej odpowiedzi w przypadku katastrofy. To środowisko VBE może mieć zasięg lokalny/regionalny, albo globalny zasięg geograficzny. 34

Kategoria 11: Zawodowe środowisko wirtualne (Professional Virtual Community, PVC) – reprezentuje kombinację dwóch koncepcji: społeczności wirtualnej i społeczności zawodowej. Społeczności wirtualne są określone jako systemy społeczne składające się z wielu sieci pojedynczych osób, które stosują technologie komputerowe do mediacji we wzajemnych relacjach. Społeczności zawodowe zapewniają środowiska dla profesjonalistów dla współ udostępniania zbioru wiedzy z ich potencjału zawodowego, takiej jak podobne kultury pracy, wnikliwość, wartości zawodowe, funkcjonowanie. 35

Kategoria 12: e-Nauka (e-Science) – jest to prawie ogólnoświatowa współpraca w kluczowych obszarach nauki i następnej generacji infrastruktury technologii informatycznej i telekomunikacyjnej (ICT), która umożliwia skoordynowany podział zasobów pomiędzy dynamiczny zbiory osób, instytucji i zasobów, w sposób elastyczny i bezpieczny. 36

Schemat na rys. 4 ilustruje klasyfikację sieci współpracy Rys. 4 Przykłady sieci współpracy. [5] 37

Perspektywy: Wyłaniające się formy współpracy sieciowej Nowe formy współpracy wyłaniają się w różnych sektorach, jako rezultat nowych możliwości oferowanych przez technologię, rosnącą świadomość tych możliwości i nagromadzone doświadczenie z klasycznymi organizacjami sieci współpracy. Zestawienie nowych form współpracy i ich istotnych/ wyróżniających cech: 38

1. Zarządzanie wspólnymi zasobami (np., gridowymi/rozproszonymi sieciami produkcyjnymi, gridami komputerowymi); cechy - bank zasobów. 2. Wirtualne laboratoria współpracy; cechy: połączenie organizacji i w znacznym stopniu autonomicznych obywateli, zdalny dostęp do wspólnie wykorzystywanego wyposażenia, specjalne techniki wizualizacji i wydobywania danych. 3. Współpraca intermodalna (np., zintegrowane systemy transportowe); cechy: porozumienie usługowe/wielu dostawców usług, podział na grupy i odniesienie geograficzne, automatyczna identyfikacja. 39

4. E-zarządzanie współpracą/sieć organizacji zarządzających; cechy: … 5. Zarządzanie sieciami energetycznymi; cechy: … 6. Zarządzanie (sporadyczną) sytuacją kryzysową; cechy: … 7. Sieci uczestnictwa klientów (rodzaj żywego laboratorium); cechy: … 8. Wirtualne instytuty; cechy: … 9. Permanentny kryzys/opieka społeczna (np., wspomaganie bezdomnych); cechy: … 10. Wspólne gry hazardowe; cechy: … 11. Wspólna innowacja; cechy: … 12. Dostarczanie usług o świadomym kontekście (np. dostarczanie usług które zależą od kontekstu, jak lokalizacja klienta mobilnego); cechy: … 13. Sieci maszyn i sensorów (np. sieci robotów); cechy: …. 40

Jak pokazują powyższe przykłady, paradygmat Sieci Współpracy rozprzestrzenia się na nowe sektory i przypadki zastosowań. Na właściwe scharakteryzowanie i klasyfikację tych form współpracy należy jeszcze poczekać, aż zbierze się odpowiednie doświadczenie. W dalszym ciągu będą wyłaniać się nowe formy współpracy i nowe sposoby jej realizacji, w miarę dojrzewania wyników w nowych obszarach kierunkowych, zilustrowanych na rys

Rys. 5 42

43 Integracja pojęć i mechanizmów zapoczątkowana we wskazanych obszarach może prowadzić do wzrostu wsparcia współpracy. Na przykład, efektywne systemy obliczeniowe oparte na emocjach wydają się zupełnie obiecujące w lepszym wspomaganiu społeczności rozproszonych geograficznie. Mechanizmy modelowania inteligencji komputerowej i wnioskowania dają szanse na wprowadzenie bardziej zaawansowanych systemów wspomagania decyzji w sieciach współpracy.