Charakterystyka rynków gazu w regionie Trójmorza Dr Marcin Sienkiewicz, DISE GAZTERM, 15-17 maja 2017 r., Międzyzdroje

Podstawowe informacje (Źródło: Eurogas) Państwo Liczba ludności w mln Konsumpcja gazu w mld m³ w 2015 r. Konsumpcja gazu na 1 mieszkańca w m³ Zmiana do 2014 r. Austria 8,6 8,2 953 6,1 % Bułgaria 7,2 2,6 361 6,5 % Chorwacja 4,3 605 6,8 % Czechy 10,5 7,5 714 4,8 % Estonia 1,3 0,5 385 - 23,1 % Litwa 2,8 2,5 893 - 1,5% Łotwa 1,9 684 0,7 % Polska 38,4 16,5 430 2,8 % Rumunia 19,3 11,3 585 - 4,6 % Słowacja 5,4 4,6 852 5,9 % Słowenia 2,0 0,8 400 22,5 % Węgry 9,9 9,2 929 7,4 % Razem: 111,6 67,6 606

Charakterystyka konsumpcji gazu w regionie Trójmorza Rynki państw Trójmorza są generalnie mniejsze od rynków zachodniej części UE. Zużycie gazu w 12 państwach regionu stanowi ok. 16 % konsumpcji gazu w całej Unii (Konsumpcja gazu UE w 2015 r. - 426,3 mld m³). Średnie zużycie na głowę mieszkańca w regionie – 606 m ³ jest mniejsze od średniego zużycia w UE - 843 m ³ Od 2015 roku zaznacza się generalnie tendencja wzrostowa w konsumpcji gazu w regionie.

Utrzymująca się dominacja jednego dostawcy – Gazprom Export (źródło :http://www.gazpromexport.ru/en/statistics/) Austria - 6,08 mld m³ Bułgaria - 3,18 mld m³ Chorwacja - b/d Czechy - 4,54 mld m³ Estonia - b/d Litwa - b/d Łotwa - b/d Polska - 11,07 mld m³ Rumunia - 1,48 mld m³ Słowacja - 3,69 mld m³ Słowenia - 0,52 mld m³ Węgry - 5,54 mld m³ Sprzedaż eksportowa Gazpromu w 2016 roku - 178,3 mld m³ Sprzedaż Gazpromu na rynki Trójmorza w 2016 roku – 36,10 mld m³ Udział rynków Trójmorza w rosyjskim eksporcie gazu – ok 20% Udział rosyjskiego gazu w dostawach na rynki gazu Trójmorza – ok 54%

System dostaw – kierunek wschodni, rurociągi

Regionalny hub gazowy w Baumgarten

Dywersyfikacja regionu W przeciwieństwie do rynku zachodnioeuropejskiego, który ma zróżnicowane drogi dostaw i rozwiniętą infrastrukturę, region Trójmorza nie posiada dostatecznej ilości połączeń wzajemnych z przepływem dwukierunkowym. Dostęp do rynku LNG do 2015 roku nie istniał. Rynki krajowe są stosunkowo niewielkie, a z punktu widzenia technicznego i prawnego sieci przesyłowe nie są zharmonizowane. Zauważalne są dwa sposoby myślenia o dywersyfikacji dostaw gazu. W pierwszym z nich priorytetowa rola przypada integracji państw regionu z innymi państwami UE oraz między sobą (m.in. przez rozbudowę infrastruktury wewnątrzregionalnej) jako najważniejszego sposobu zwiększenia liczby szlaków i dostawców surowca. Drugi sposób myślenia, koncentruje się na dążeniu do zbudowania połączeń infrastrukturalnych z alternatywnymi do Rosji producentami gazu. Realną dywersyfikację dostaw do regionu zapewniają obecnie dwa terminale LNG w Polsce i na Litwie.

Liberalizacja rynku We wszystkich państwach regionu zniesiono regulację cen na rynku hurtowym (Rumunia 2014, Polska 2017). Dwa modele uwalniania cen – aukcje (Czechy, Węgry), obligo giełdowe (Polska). Poza Austrią, Czechami i Estonią pozostałe państwa regionu utrzymują regulację cen dla gospodarstw domowych. Nie wszystkie państwa regionu wprowadziły w pełni model organizacji rynku gazu oparty strefy taryfowe wejścia-wyjścia z wirtualnym punktem handlu. Strefę w pełnym kształcie, tj. z wirtualnym punktem handlu, stworzyły: Austria, Polska, Czechy, oraz Węgry. Większość handlu odbywa się w oparciu o bilateralne kontrakty (OTC) a także w punktach granicznych lub fizycznych punktach w sieci krajowej, a nie w wirtualnych punktach handlu.

Infrastruktura handlowa – dwa liczące się podmioty CEGH - Hub fizyczny w Baumgarten Wolumeny sprzedanego w 2015 roku gazu wyniosły: 26.5 TWh na rynku giełdowym (CEGH Gas Exchange) 478.3 TWh na platformie obrotuon (CEGH-VTP) 3,18 TWh dla rynku czeskiego (CEGH Czech Gas Exchange) 189 uczestników (91 aktywnych graczy na koniec 2015 roku) TGE S.A. – prowadzi Giełdę Gazu Handel gazem prowadzony jest od grudnia 2012 roku 106,9 TWh Całkowity wolumen transakcji zawartych na rynkach gazu ziemnego w roku 2015 r. (66 aktywnych graczy na rynku gazu TGE) 114,4 TWh Całkowity wolumen transakcji zawartych na rynkach gazu ziemnego w roku 2016 r. (103 aktywnych graczy na rynku gazu TGE)

Podsumowanie - wnioski W większości wypadków rynki zdominowane przez jednego zewnętrznego dostawcę. Niski poziom dywersyfikacji Niedostateczny stopień integracji rynków w obrębie regionu. Wyraźnie mniejsze zużycie gazu na rynkach Trójmorza w porównaniu do Europy Zachodniej Intensyfikacja procesu liberalizacji rynków gazu nierównomierny. Pierwsze symptomy zmiany – dostęp do rynków LNG. Projekty dywersyfikacyjne – Brama Północna Duzy potencjał zmiany modelu rynku.

Dziękuje za uwagę. Dr Marcin Sienkiewicz marcin.sienkiewicz@dise.org.pl