Tworzenie rynku w energetyce Rola państwa Profesor dr hab. inż. Władysław Mielczarski Politechnika Łódzka, European Energy Institute

Rynek naturalny, czy narzucony? Większość rynków powstała w sposób naturalny, a rola państwa sprowadzała się do ich ograniczania lub nawet likwidacji Energetyka od swojego powstania miała charakter monopolistyczny, w szczególności elektroenergetyka, która przez lata działała w formie regionalnych monopoli Rynek w elektroenergetyce jest wprowadzany poprzez regulacje prawne narzucane przez państwo przy pewnym oporze istniejących monopoli

Rynek wymaga regulacji prawnych Przed 1999 uważano, że do powstania rynku energii elektrycznej wystarczy powstanie giełdy – Praktyka pokazała błędność tego typu założeń Konieczne jest określenie zasad: dostępu do sieci, korzystania z sieci planowania pracy jednostek bilansowania

Rynek wymaga określonych struktur i zasad działania Koniecznym elementem dla powstania rynku energii elektrycznej jest powstanie: Mechanizmów wyceny energii w okresach godzinnych (30 minut) Mechanizmów planowania pracy jednostek wytwórczych w warunkach rynkowych na podstawnie ofert Mechanizmów bilansowania Postania struktur odpowiedzialnych za realizację tych zadań i zapewnienie bezpieczeństwa

Rynek w Polsce Projekt struktury rynku i realizacji funkcji rynkowych został zatwierdzony przez KERM w dniu 2 grudnia 1999 Niestety projekt nie został wprowadzony do ustawy Prawo energetyczne Pewne ogólne elementy rynkowe zostały określone w rozporządzeniu (o przyłączeniu do systemu) Reguły rynkowe zostały określone przez Operatorów w Instrukcjach Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej oraz Sieciach Rozdzielczych

Punkt startowy rynku Za punkt startowy można uważać 1 września 2001 roku, kiedy został wprowadzony rynek bilansujący pozwalający na wycenę energii w okresach godzinnych Od tego czasu poza wprowadzeniem aukcji na zdolności przesyłowe połączeń transgranicznych zanotowano regres i szereg manipulacji rynkowych Nie powstał rynek odbiorców końcowych - najważniejszy

Uwarunkowania strukturalne Zbudowano rynek hurtowy przystosowany do działania 33 firm dystrybucyjnych i 16 dużych wytwórców Procesy konsolidacji ograniczają potrzebę istnienia tego typu rynku hurtowego Instrukcje Ruchu i Eksploatacji stały się narzędziem monopolizacji rynku detalicznego poprzez wprowadzenie kar za korzystanie z tego rynku Monopolizacja rynku trwa od lipca 2002 roku przy dużej bierności urzędów centralnych

Warunki konieczne funkcjonowania rynku energii Ustalenie głównych struktur i zasad działania w ustawie Prawo energetyczne (2-3 stron) Ustalenie szczegółowych zasad działania w rozporządzeniach Sprowadzenie Instrukcji Ruchu i Eksploatacji do ustalenie szczegółowych funkcji technicznych operatorów

Określenie struktur energetyki Mechanizmy i struktury rynku zależą od organizacji przedsiębiorstw energetycznych – Inne są dla wielu małych firm – inne dla kilku pionowo zintegrowanych Proces integracji, w tym pionowej, jest nieunikniony, jeżeli nastąpi prywatyzacja Po konsolidacji znacznie wzrośnie wartość firm Kto zyska na wzroście wartości zależy od kolejności prywatyzacji i konsolidacji

Przykład efekty konsolidacji CEZ - Wzrost cen akcji Cena akcji CEZ [CZK] 500 Wzrost wartości akcji Sty. 2004 – Gru. 31, 2004 Sty. 2004 – Kwi. 1, 2005 460 +134% 420 +178% 380 340 Cena akcji w dniu 1 kwietnia, 2005 CZK 406 300 260 220 180 140 1 Sty. 2004 1 Cze. 2004 1 Sty. 2005 April 1, 2005 Source: Prague stock exchange; ČEZ, a.s. – Prezentacja Wice-Prezesa Alana Svobody na konferencji „Europejski rynek energii elektrycznej, 10-12 maja 2005, Łódź

Zakup firm dystrybucyjnych w Bułgarii i Rumunii Grupa ČEZ w Rumunii, 2003 (51% udziałów w EDC Oltenia) Sprzedaż (TWh) Odbiorcy (m) Moce wytwórcze (MW) Zatrudnienie SSprzedaż (EUR m) 6.8 1.36 3,027 340 Grupa ČEZ , Czechy, 2004* Sprzedaż (TWh) Odbiorcy (m) Moce wytwórcze (MW) Zatrudnienie EBIT (EUR m) EBITDA (EUR m) Sprzedaż (EUR m) 67.8 3.44 12,297 17,855 639 1,251 3,339 Grupa ČEZ w Bułgarii, 2004 (67% udziałów w 3 EDCs ) Sprzedaż (TWh) Odbiorcy (m) Moce wytwórcze (MW) Zatrudnienie Sprzedaż (EUR m) 7.6 1.8 4,905 376 * Exchange rate CZK/EUR 30 Source:; ČEZ, a.s. – Prezentacja Wice-Prezesa Alana Svobody na konferencji „Europejski rynek energii elektrycznej, 10-12 maja 2005, Łódź

Możliwości nabycia firm energetycznych w Europie rozpatrywane przez CEZ Możliwości nabycia w latach 2004-2006 Polska Wytwarzanie – Dolna Odra, Kozienice, PAK Dusrybucja – ENEA and others Bułgaria wytwarzanie – TPPs Varna, Russe dystrybucja Rumunia dystrybucja Muntenia Sud, Wytwarzanie – TPP Turceni, Rovinari, Craiova Czarnogóra wytwarzanie + kopalnie – TPP Pljevlja, kopalnia Rudnik Macedonia (Wytwarzanie + dystrybucja - grupa ESM) Central Europe Source: ČEZ, a.s. Source:; ČEZ, a.s. – Prezentacja Wice-Prezesa Alana Svobody na konferencji „Europejski rynek energii elektrycznej, 10-12 maja 2005, Łódź

Rynek energii elektrycznej

Zakup energii z ograniczeń

Rynkowy system zakupu ograniczeń

Obecna sytuacja Elektroenergetyka jest przeregulowana Zamiast zasad określających działania rynków w pewnych obszarach próbuje się szczegółowo określać zasady działania firm i podsektorów – np. sprzedawcy z urzędu Konieczne jest podzielenie ustawy Prawo energetyczne na część elektroenergetyczną i gazową

Konieczne działania Wdrożenie regulacji wprowadzających: Decentralizację rynku bilansującego Rynki lokalne i lokalne obszary bilansowania Rynek dnia bieżącego Rynek ograniczeń sieciowych Rynek rezerw mocy Rynek zdolności wytwórczych Mechanizm rynkowy ograniczający emisje SO2 i w przyszłości NOx

Sposób wdrożenia Prawo energetyczne – główne zasady – na każdy rynek potrzeba 1/3 – ½ strony Rozporządzenie o działaniu systemu elektroenergetycznego – na każdy rynek potrzeba około 1,5 – 2 stron Instrukcje Ruchu i Eksploatacji – szczegóły techniczne

Podsumowanie Rynek energii elektrycznej jest wprowadzany poprzez regulacje rynkowe w ustawie Prawo energetyczne i rozporządzeniach Bez zdecydowanego działania organów centralnych efektywny rynek nie powstanie lub powstaną jego wynaturzenia