Jak uczyć gramatyki języka polskiego jako obcego//drugiego? dr Magdalena Smoleń-Wawrzusiszyn Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

1.Czy znajomość gramatyki jest niezbędna? 2. Czy nauczamy języka polskiego jako drugiego czy jako obcego?

Gramatyka opisowa a gramatyka funkcjonalna Jest to OPIS wszystkich elementów danego systemu językowego, ujęty w reguły. Dotyczy fonetyki, fonologii, odmiany poszczególnych części mowy, słowotwórstwa, składni, leksyki i semantyki. Jest to ZASTOSOWANIE elementów danego systemu językowego w nauczaniu tego systemu jako drugiego//obcego. ZASTOSOWANIE oznacza SELEKCJĘ zagadnień oraz ich DOSTOSOWANIE do konkretnego poziomu nauczania

Nauczać gramatyki – ale jak? Gramatyki należy uczyć w sposób maksymalnie uproszczony i w powiązaniu z konkretnymi zastosowaniami komunikacyjnymi.

Nauczać gramatyki – ale jak? 1. Zawsze chodzi o język „w użyciu”, a nie znajomość wyabstrahowanego systemu językowego Ważne jest więc, aby ćwiczenia gramatyczne pokazały uczniom, że gramatyka nie stanowi celu samego w sobie, ale służy nadrzędnemu celowi komunikacyjnemu.

Nauczać gramatyki – ale jak? 2. Nauczyciel musi wiedzieć, co na danym etapie nauczania będzie uczącemu się potrzebne Ważne jest więc, aby starannie selekcjonować materiał i dostosowywać go do nauczania w konkretnym przypadku.

Nauczać gramatyki – ale jak? 3. Wprowadzanie danej struktury gramatycznej musi być związane z tematyką adekwatną do wieku i poziomu ucznia.

Nauczać gramatyki – ale jak? 4. Przy wprowadzaniu nowej struktury gramatycznej wskazane jest posługiwanie się słownictwem już uczniom znanym.

Nauczać gramatyki – ale jak? 5. Utrwalanie nowego materiału gramatycznego powinno odbywać się przy zastosowaniu możliwie zróżnicowanych ćwiczeń.

ETAPY W NAUCZANIU GRAMATYKI

PREZENTACJA STRUKTURY, ETAP PIERWSZY PREZENTACJA STRUKTURY, czyli wprowadzenie umożliwiające uczącym się zapoznanie się z jej budową, niesionym przez nią znaczeniem oraz funkcją.

ETAP DRUGI UTRWALANIE STRUKTURY, czyli działania mające na celu zautomatyzowanie prawidłowego posługiwania się nimi.

ZASTOSOWANIE STRUKTURY, ETAP TRZECI ZASTOSOWANIE STRUKTURY, czyli posługiwanie się strukturą w symulowanych (docelowo w naturalnych) kontekstach komunikacyjnych, czyli stosowanie jej w praktyce.

Ilość czasu poświęconego na poszczególne etapy zależy głównie od stopnia skomplikowania danej struktury i poziomu uczniów. Nie należy jednak nadmiernie wydłużać etapu prezentacji, ponieważ zabranie czasu na ćwiczenia utrwalające i komunikacyjne.

Lepiej na kolejnych zajęciach realizować poszczególne aspekty danego zagadnienia, niż wprowadzać problem całościowo. Takie rozwiązanie daje uczniom większe poczucie satysfakcji z opanowanego materiału.

PREZENTACJA NOWEGO MATERIAŁU

Samej prezentacji zagadnienia gramatycznego można dokonać w dwojaki sposób: 1. Wyjaśnienie struktury + ćwiczenia automatyzujące. 2. Przedstawienie materiału ilustrującego, na podstawie którego uczący się starają się sformułować zasadę + formułowanie zasady + ćwiczenia automatyzujące.

Przed przystąpieniem do prezentacji materiału gramatycznego, czyli do pierwszego etapu zajęć gramatycznych, trzeba rozważyć kilka kwestii i podjąć decyzje, które wyznaczą zasady dalszego procesu nauczania.

Których struktur gramatycznych uczyć? Program nauczania – jeśli jest – nie jest ostateczną wytyczną. Nauczyciel powinien selekcjonować materiał (program nauczania), modyfikować go i ewentualnie uzupełniać w zależności od potrzeb uczniów.

Której funkcji danej struktury uczyć? Nauczyciel, aby mógł odpowiednio dobierać funkcje do potrzeb uczniów, musi sam orientować się w znaczeniach określonych struktur – dlatego konieczna jest bardzo dobra znajomość systemu współczesnego języka polskiego.

Jakich form danej struktury uczyć? 1. Czy w trakcie jednej lekcji wprowadzić np. tylko stopniowanie proste przymiotnika czy także opisowe oraz stopniowanie nieregularne? 2. Czy dopełniacz rzeczownika wprowadzać od razu dla męskoosobowych i żeńskorzeczowych – czy raczej na odrębnych zajęciach? 3. Czy obie formy czasu przyszłego uczniowie powinni poznać razem czy rozdzielić to na 2 odrębne jednostki lekcyjne?

Jak dobrać kontekst sytuacyjny, który pomoże zilustrowaniu znaczenia danej struktury? PRZYKŁADOWO: 1) opowiadanie o planach na przyszłość, tę bliską i tę bardziej odległą, jest odpowiednim kontekstem do wprowadzenia aspektu; 2) marzenia są odpowiednim kontekstem do trybu warunkowego; 3) zakupy – do biernika i dopełniacza; 4) rady – do zapoznania uczących się z nieregularnym czasownikiem powinien, powinna.

Jakie materiały dydaktyczne są potrzebne do zajęć? Potrzebna jest różnorodność środków dydaktycznych. XXI w. to koniec epoki (wyłącznie)kredy.