Innowacje pedagogiczne

Podstawa prawna ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki.

Znaczenie innowacji Słownik języka polskiego PWN (www. pwn.pl) podaje, że termin innowacje (z łac. innovatio, innovare) oznacza odnawiać. W „ Nowym słowniku pedagogicznym” Wincenty Okoń (Żak Wydawnictwo Akademickie, Warszawa 2007 r.) stwierdza, iż w przypadku innowacji „chodzi o zmiany ulepszające system, w tym głównie treści programowe, pracę nauczycieli (jej metody i środki), pracę uczniów bądź warunki materialno – społeczne edukacji”.  Profesor Roman Schulz („Twórczość pedagogiczna”, PWN, Warszawa 1994 r., „Kształcenie dla innowacji pedagogicznych”, UMK, Toruń 1992 r.) pisze, że innowacje to proces tworzenia albo przyswajania nowych rozwiązań edukacyjnych. Mogą one przybrać postać oryginalnych, tworzonych zupełnie nowych zmian lub inspirowanych, naśladowczych wprowadzanych w danej szkole i placówce. Daniela Rusakowska („Nauczyciel i innowacje pedagogiczne”, IWZZ, Warszawa 1986 r.) wyodrębnia innowacje wewnętrzne, inicjowane przez nauczycieli określonej szkoły, dotyczące działań powtarzających się związanych z podniesieniem ich skuteczności i efektywności, unowocześnienia organizacyjno –materialnego pracy pedagogicznej oraz nowatorstwa traktowanego jako działalności opartej na inicjatywie i twórczości nauczyciela.

Czym się różni innowacja od eksperymentu? 1. Innowacją pedagogiczną prowadzoną w publicznych szkołach i placówkach są nowatorskie rozwiązania programowe, organizacyjne lub metodyczne, mające na celu poprawę jakości pracy szkoły. 2. Eksperymentem pedagogicznym są działania służące podnoszeniu skuteczności kształcenia w szkole, w ramach których są modyfikowane warunki, organizacja zajęć edukacyjnych lub zakres treści nauczania, prowadzone pod opieką jednostki naukowej.

Czym się różni innowacja od eksperymentu? Innowacja lub eksperyment może obejmować wszystkie lub wybrane zajęcia edukacyjne, całą szkołę, oddział lub grupę; 2. Rozpoczęcie innowacji lub eksperymentu jest możliwe po zapewnieniu przez szkołę odpowiednich warunków kadrowych i organizacyjnych, niezbędnych do realizacji planowanych działań innowacyjnych i eksperymentalnych. 3. Innowacje lub eksperymenty, wymagające przyznania szkole dodatkowych środków budżetowych, mogą być podjęte po wyrażeniu przez organ prowadzący szkołę pisemnej zgody na finansowanie planowanych działań. 4. Rekrutacja do szkół lub oddziałów, w których jest prowadzona innowacja lub eksperyment, odbywa się na zasadzie powszechnej dostępności. 5. Udział nauczycieli w innowacji lub eksperymencie jest dobrowolny.

Określenie rodzaju innowacji Najlepiej przyjąć za rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 lutego 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz. U. z 2002 r. nr 56, poz. 506) podział na „programowe, organizacyjne lub metodyczne”, można rozszerzyć ten podział o rodzaje mieszane, np. programowo-metodyczne, organizacyjno-programowe, metodyczno- organizacyjne.

Rodzaje innowacji: Innowacje programowe - zmiany dotyczą programów zajęć edukacyjnych; Innowacje organizacyjne – zmiany dotyczą organizacji kształcenia, wychowania lub opieki, Innowacje metodyczne - zmiany dotyczą metod pracy dydaktycznej, wychowawczej lub opiekuńczej.

  Zakres innowacji Wskazać jakie zajęcia edukacyjne obejmuje innowacja (wszystkie, grupę przedmiotów, wybrany przedmiot lub rodzaj zajęć edukacyjnych), Wskazać do kogo adresowana jest innowacja, kto zostanie nią objęty (cała szkoła, wybrane klasy lub klasa, wybrane oddziały lub oddział, wybrana grupa, wybrany uczeń), nie zapominać o wskazaniu typu szkoły (w zespole), zawodu, profilu, Określić przewidywany czas realizacji innowacji, wskazać termin jej rozpoczęcia i zakończenia (konkretny semestr, rok szkolny, etap edukacji od- do).

Motywacja wprowadzenia innowacji i oczekiwania z nią związane Określić powody, przyczyny, motywację opracowania i wprowadzenia innowacji. wykazać, że wprowadzenie innowacji zostało poprzedzone diagnozą istniejącej sytuacji i wynikającymi z tej diagnozy potrzebami wprowadzenia zmian, np. niezadowalające efekty pracy dydaktycznej lub wychowawczej, potrzeby wynikające ze zmian na rynku pracy, potrzeby wynikające z życiowych planów edukacyjnych uczniów (rodziców), potrzeby związane z dostosowaniem kształcenia do zmian wynikających z postępu naukowo-technicznego, inne;

Motywacja wprowadzenia innowacji i oczekiwania z nią związane określić przewidywane efekty wdrożenia innowacji, czyli: - jakie pozytywne zmiany w zakresie efektów kształcenia, wychowania lub opieki nastąpią, - jakie korzystne zmiany organizacyjne nastąpią w szkole, - jakie będą pozytywne efekty zmian metodycznych, - inne korzyści z wprowadzenia innowacji. Niezbędne jest też ustalenie kryteriów sukcesu w odniesieniu do oczekiwanych efektów innowacji.

Założenia innowacji (treść innowacji) Wskazać wyraźnie jaki program nauczania jest poddawany zmianom, podać jego nazwę, symbole, numer dopuszczenia. Wskazać wyraźnie jakie treści z tego programu ulegają modyfikacji, jakie zostają usunięte, jakie nowe treści zostają wprowadzone do programu. Odnieść się do podstawy programowej danych zajęć edukacyjnych, określić czy wprowadzone do programu treści mieszczą się w treściach przewidywanych przez podstawę programową, jeżeli wykraczają poza podstawę programową to wskazać w jakim zakresie. Pamiętać o tym, by poprzez usunięcie pewnych treści z programu nie doprowadzić do sytuacji, w której program nie będzie zawierał wszystkich treści wymaganych przez podstawę programową. Określić przewidywane osiągnięcia, wiedzę i umiejętności uczniów uzyskane poprzez wprowadzenie nowych treści do programu nauczania. Odnieść się do przewidywanych sposobów realizacji nowych treści oraz zakładanych sposobów oceniania wiedzy i umiejętności uczniów.

Założenia innowacji Przy wdrażaniu innowacji przewidujących zwiększenie liczby godzin zajęć edukacyjnych wskazać precyzyjnie o jaką liczbę godzin zwiększa się zajęcia oraz określić źródło pochodzenia tych godzin, tzn. określić: czy biorą się one z godzin do dyspozycji dyrektora, czy z godzin na kształcenie w zakresie rozszerzonym, czy z godzin przewidzianych w ramowym planie nauczania na grupę przedmiotów, czy też z godzin finansowanych dodatkowo przez organ prowadzący szkołę;

Założenia innowacji Przy innowacji polegającej na dopuszczeniu do użytku w danej szkole tzw. autorskiego programu nauczania czyli opracowanego przez nauczyciela (nauczycieli) na zasadach określonych w rozporządzeniu MENiS z 5.02.2004 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia (Dz. U. z 2004 r. nr 25, poz. 220) należy pamiętać o spełnieniu wymagań określonych w §24 ust.4-6 oraz 9-13 tego rozporządzenia. Szczególnie chodzi o uzyskanie dla programu pozytywnej opinii nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, posiadającego wyższe wykształcenie i odpowiednie kwalifikacje. Dyrektor szkoły przed dopuszczeniem programu do użytku i włączeniem do szkolnego zestawu programów nauczania powinien zasięgnąć opinii rady pedagogicznej i rady szkoły. Powyższe działania muszą być spełnione w związku z dopuszczeniem programu autorskiego do użytku w szkole.

Ewaluacja innowacji Podstawowym zadaniem ewaluacji jest stwierdzenie: czy realizacja programu innowacyjnego przebiega zgodnie z jego założeniami, czy uzyskuje się przewidywane efekty, czy nie należy dokonać weryfikacji i zmian w programie innowacyjnym, czy nie należy zaprzestać realizacji innowacji ze względu na powodowane szkody edukacyjne?

Ewaluacja innowacji pedagogicznej: W celu prowadzenia skutecznej ewaluacji należy: ustalić jakie informacje o realizacji programu innowacyjnego będą zbierane, np. wyniki klasyfikacji, wyniki egzaminów zewnętrznych, osiągnięcia w turniejach, olimpiadach, zawodach, inne sukcesy uczniów, sukcesy uczniów przy ubieganiu się o przyjęcie do szkół wyższych, pozytywne zmiany wychowawcze, opinie uczniów, rodziców, innych osób, określić źródła informacji na temat programu innowacyjnego i jego skutków, np. opinie uczniów, rodziców, innych nauczycieli, dokumentacja przebiegu nauczania i wychowania, wywiad, obserwacja, inne źródła, określić jakie narzędzia i procedury zostaną wykorzystane do zbierania informacji, np. ankiety, testy, sprawdziany, arkusze diagnostyczne, obserwacja, hospitacja, określić kto, kiedy i w jakiej formie opracuje wyniki ewaluacji oraz jak zostaną one wykorzystane, komu będą udostępnione,

Tryb wprowadzania innowacji opracowanie założeń projektu innowacji przez nauczyciela lub zespół nauczycieli, zaprezentowanie założeń projektu innowacji radzie szkoły – w celu zaopiniowania innowacji, zaprezentowanie celów, założeń i sposobów realizacji radzie pedagogicznej, która potwierdzając zasadność jej wprowadzenia, podejmuje uchwałę o jej wprowadzeniu w szkole, przekazanie przez dyrektora szkoły uchwały rady pedagogicznej w sprawie w sprawie wprowadzenia innowacji wraz z opisem jej założeń, opinią rady szkoły i zgodą autora / autorów, kuratorowi oświaty i organowi prowadzącemu.

Procedura wdrożenia innowacji Rada pedagogiczna podejmuje uchwałę w sprawie wprowadzenia innowacji po uprzednim uzyskaniu: zgody nauczycieli, którzy będą uczestniczyć w innowacji, pisemnej zgody autora (autorów) innowacji na jej prowadzenie w szkole, w przypadku gdy założenia innowacji nie były wcześniej publikowane, opinii rady szkoły Innowacja, której wprowadzenie uchwala rada pedagogiczna, powinna spełniać warunki dotyczące: określenia jej rodzaju, ustalenia zakresu, przedstawienia motywacji wprowadzenia i oczekiwań z nią związanych, przedstawienia założeń (treści innowacji), ewaluacji.

Procedura wdrażania innowacji pedagogicznej Uchwałę rady pedagogicznej wraz z opisem zasad innowacji oraz opinią rady szkoły i zgodą autora (autorów) dyrektor szkoły przekazuje kuratorowi oświaty i organowi prowadzącemu szkołę. Jeżeli innowacja wymaga przyznania szkole dodatkowych środków należy uzyskać pisemną zgodę organu prowadzącego na finansowanie planowanych działań. Kopię pisemnej zgody organu prowadzącego należy załączyć do dokumentacji przekazywanej przez dyrektora szkoły kuratorowi oświaty.

Procedura wdrażania eksperymentu Uchwałę w sprawie wprowadzenia eksperymentu w szkole podejmuje rada pedagogiczna po zapoznaniu się z celem, założeniami i sposobem realizacji eksperymentu. Uchwała w sprawie wprowadzenia eksperymentu może być podjęta po uzyskaniu: 1) zgody nauczycieli, którzy będą uczestniczyć w eksperymencie, 2) opinii rady szkoły, 3) pisemnej zgody autora lub zespołu autorskiego eksperymentu na jego prowadzenie w szkole. Prowadzenie eksperymentu w szkole wymaga zgody ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Przykłady innowacji pedagogicznych Bliższe spotkania z teatrem i filmem (klub dyskusyjny, rozwijanie umiejętności aktorskich, scenograficznych, reżyserskich, przygotowawczych). Medical English. – metodyczno-programowa. Język angielski w biznesie / biznesowy angielski. - metodyczno-programowa. „E-doświadczenia w fizyce”- metodyczno-programowa. Wirtualna fizyka - metodyczno-programowa. Ratownictwo medyczne i pożarnicze - metodyczno-programowa. Podnoszenie kompetencji uczniowskich w dziedzinie nauk matematyczno-przyrodniczych i technicznych z wykorzystaniem innowacyjnych metod Eduscience. metodyczno-programowa Współpraca z ośrodkami akademickimi jako element doradztwa edukacyjno-zawodowego - metodyczno- organizacyjna. Strzelińska Akademia Programowania - metodyczno-programowa Patronat uczelni wyższych szansą na lepszy start młodzieży - metodyczno-organizacyjno-programowa. Bioróżnorodność na przykładzie ptaków - metodyczno-programowa. Deutsch im Beruf - metodyczno-programowa.

Przykłady innowacji pedagogicznych Szkolny salon literacki – przestrzenią inspiracji, miejscem twórczych i krytycznych spotkań z tekstami kultury - metodyczno-programowa. Czytanie to dobra rzecz – metodyczno-organizacyjna. Warsztaty bezpieczeństwa – organiacyjno-programowa. Logistyka w zarządzaniu kryzysowym – organizacyjno-programowa. Technologie multimedialne w nauczaniu języka niemieckiego – metodyczna. Wokół poezji współczesnej – metodyczno-organizacyjna. Blended learning w nauczaniu języka angielskiego i języka niemieckiego z wykorzystaniem aplikacji LerningApps – metodyczno-organizacyjna. Akademia Ekonomisty – metodyczna. Podstawy psychologii – programowa. Fizyka medyczna / fizyka w medycynie - metodyczno-programowa. Podstawy prawa - metodyczno-programowa Matematyka w praktyce – metodyczno-programowa.