Rewitalizacja na terenach poprzemysłowych

Tereny poprzemysłowe obszary, które przestały być miejscem produkcji przemysłowej lub przestały pełnić funkcje pomocnicze dla produkcji w obrębie zakładów przemysłowych (magazynowe, transportowe, administracyjne)

Tereny poprzemysłowe Także: obszary zdegradowane wskutek działalności przemysłowej (górniczej), składowania odpadów, skażenia gleb, wód; obszary, pokopalniane, hutnicze, portowe, kolejowe, powojskowe.

Kategorie terenów poprzemysłowych zdegradowane chemicznie (konieczne oczyszczanie gleby) zdegradowane morfologicznie (niekorzystne przekształcenia naturalnego ukształtowania terenu) nie spełniające funkcji gospodarczych lub spełniające je nieefektywnie

Brownfields Teren, zanieczyszczony, zdegradowany wskutek prowadzonej wcześniej działalności przemysłowej, lub działań władz publicznych (tereny powojskowe) [OECD] Tereny opuszczone, nieużytkowane albo niewykorzystywane stosownie do ich potencjału, z powodu zanieczyszczenia, utrudniającego ponowne zagospodarowanie. Budynki poprzemysłowe (produkcyjne, magazynowe, biurowe), które nie są zanieczyszczone. np. fabryki, magazyny, powierzchnie parkingowe, hangary, tereny na których składowano/naprawiano ciężki sprzęt i urządzenia, tereny pokolejowe, nieużytkowane lotniska, i wiele innych

Skąd tereny poprzemysłowe w miastach? zmienne fale industrializacji relokacja terenów przemysłowych znaczny zasób terenów poprzemysłowych w śródmieściach miast ekstensywne wykorzystywanie terenów pod działalność przemysłową w miastach polskich

Gospodarowanie „terenami zanieczyszczonymi” w UE https://www. eea

Oficjalnie istniejące zestawienia zanieczyszczonych miejsc

Tereny poprzemysłowe w Polsce ponad 8 000 km2 terenów zdegradowanych (2,6% powierzchni kraju) oraz ponad 40tys. km2 wzdłuż szlaków komunikacyjnych ok. 4 000 km2 (32,5%) powierzchni woj. śląskiego to tereny zanieczyszczone obszary mocno zanieczyszczone to ok. 10-15% obszaru kraju i są to głównie gęsto zaludnione tereny miejsko-przemysłowe

Standardy jakości gleby oraz ziemi z uwzględnieniem ich funkcji aktualnej i planowanej dla grup rodzajów gruntów: grupa A: nieruchomości gruntowe wchodzące w skład obszaru poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy Prawo Wodne obszary poddane ochronie na podst. przepisów o ochronie przyrody grupa B: użytki rolne z wyłączeniem gruntów pod stawami i gruntów pod rowami, grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione, nieużytki, a także grunty zbudowane i zurbanizowane z wyłączeniem terenów przemysłowych, użytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych; grupa C: tereny przemysłowe, użytki kopalne, tereny komunikacyjne Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359)

Formy użytkowania terenów poprzemysłowych Obszar konserwowany i utrzymywany bez zmian (np. obszary i obiekty cenne historycznie, muzea techniki) Obszar dzierżawiony (bez zmian, obiekty nadające się do użytku) małym podmiotom, do czasu dekapitalizacji Adaptacja do nowych form użytkowania Wyburzanie i realizacja nowych funkcji (tereny atrakcyjne lokalizacyjnie, brak zabytków) Burzenie, oczyszczanie, ugór – tereny nieatrakcyjne inwestycyjnie, zanieczyszczone Porzucenie terenu bez zmian

Trudności restrukturyzacji terenów poprzemysłowych techniczne ekonomiczne architektoniczne konserwatorskie planistyczne własnościowe ekologiczne instytucjonalne

Przekształcanie terenów poprzemysłowych – problemy infrastrukturalne infrastruktura techniczna: zaopatrzenie w wodę, energię elektryczną, gaz, ciepło, usuwanie ścieków i odpadów, infrastruktura telefoniczna, radiowa, telewizja, internet, parkingi, zieleń, mała architektura, infrastruktura transportowa) infrastruktura społeczna: żłobki, przedszkola, szkoły, ośrodki zdrowia, biblioteki, obiekty kultury, kina, teatry, obiekty sportowe, handel, usługi, tereny rekreacyjne, turystyczne)

Koszty przywrócenia nieruchomości do stanu sprzed skażenia Nakłady na: usunięcie skażenia gruntu instalację skuteczniejszych środków kontroli skażenia przeprojektowanie obiektów produkcyjnych zapłatę kar i odszkodowań za niezastosowanie się do przepisów z zakresu ochrony środowiska ubezpieczenie od szkód w przyszłości

Przykładowe jednostkowe koszty prac rekultywacyjnych

Problemy środowiskowe infrastrukturalne ekologiczne zanieczyszczenie środowiska zanieczyszczenie konstrukcji

Cele restrukturyzacji terenów poprzemysłowych ekonomiczne społeczne ekologiczne przestrzenne

Kierunki przekształceń – nowe funkcje terenów poprzemysłowych handlowo – gastronomiczne kulturalno – naukowe administracyjno – biurowe produkcyjno – magazynowe Mieszkaniowe Turystyczno – rekreacyjne

Strategie przekształceń terenów poprzemysłowych Tworzenie dzielnic mieszkaniowych (wraz z niezbędną infrastrukturą i usługami, transportem) Budowa dzielnic kulturalno – rozrywkowych (zwykle tereny śródmiejskie, komunikacja, ew. funkcje mieszkaniowe) Tworzenie dzielnicy biznesu, biura, handel, parki przemysłowe i technologiczne

Zalety obiektów poprzemysłowych jednoprzestrzenność kubatura duża nośność konstrukcji dobre doświetlenie rezerwy terenowe korzystna lokalizacja i komunikacja

Wady obiektów poprzemysłowych lokalizacja stan techniczny przestarzałe technologie słaba izolacja termiczna brak zabezpieczeń przeciwpożarowych

Wartość obiektów poprzemysłowych historyczna użytkowa ekonomiczna – rynkowa semiotyczna emocjonalna autentyczności

Rodzaje przekształceń (budowlanych) obiektów poprzemysłowych nowy budynek w starych ścianach rozbudowa nowy budynek w starej ‘skorupie’ nadbudowa dobudowa budynków nowa konstrukcja i podział wnętrza obudowa starego budynku nowym

Metody i instrumenty restrukturyzacji regulacyjne: wpływające na formę przekształceń rynkowych kreacyjne: inicjujące i dynamizujące restrukturyzację

Procesy zagospodarowania terenów poprzemysłowych Bariery finansowe Inwestycje prywatne Fundusze UE Kreowanie procesów Lokalne programy rewitalizacji Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Inwestycje publiczne Infrastruktura Kultura

Cele restrukturyzacji Rozwiązania prawne Cele restrukturyzacji Ustawa o gospodarce nieruchomościami ograniczenie podziałów i sprzedaży mniejszych fragmentów obszaru ograniczenie atrakcyjności terenów niezabudowanych poprzez opłaty adiacenckie przejmowanie przez gminy terenów likwidowanych zakładach państwowych na cele publiczne w drodze darowizny przejmowanie przez gminy nieruchomości poprzemysłowych na cele publiczne w drodze pierwokupu lub wywłaszczeń Ustawa o p-stwie państwowym przygotowanie terenu do przyjęcia nowego zagospodarowania w procesie likwidacji zakładu przemysłowego Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, MPZP ograniczenie podziałów i sprzedaży części terenów bez szerszej koncepcji urbanistycznej renta planistyczna – ograniczenie spekulacji gruntami realizacja przez gminę celów publicznych – przejmowanie terenów

Cele restrukturyzacji Rozwiązania prawne Cele restrukturyzacji Ustawa o podatku dochodowym (PIT, CIT); Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej terenów poprzemysł. poprzez zwolnienia i ulgi podatkowe Uchwała sejmiku woj., rady gminy lub powiatu monitorowanie sytuacji zakładów i terenów poprzemysłowych Plan miejscowy scalanie, przygotowanie, sprzedaż i zagospodarowanie gruntów Ustawa o ochronie zabytków dostęp do funduszy publicznych jako wynik ochrony konserwatorskiej Kontrakt państwo – region rekultywacja, podnoszenie wartości, przetrzymywanie i sprzedaż terenów

Bariery inwestowania na terenach poprzemysłowych wewnętrznie sprzeczna praktyka dopuszczania rozwoju na obszarach „greenfields” przy równoczesnych próbach usunięcia poważnych problemów ekologicznych, gospodarczych i społecznych związanych z terenami poprzemysłowymi; nieelastyczność polityki i prawa powstrzymująca restrukturyzację terenów poprzemysłowych; brak wyczerpującej informacji o liczbie terenów poprzemysłowych oraz niewykorzystywanych budynkach i obszarach w miastach, oraz o ekonomicznych, społecznych i ekologicznych rezultatach restrukturyzacji terenów poprzemysłowych. Źródło: Koncepcja zintegrowanego rozwoju obszarów poprzemysłowych i powojskowych – Założenia do Wojewódzkiego Programu Rewitalizacji Terenów Poprzemysłowych i Powojskowych, MARR S.A., Kraków 2005/2006

Tereny poprzemysłowe w Małopolsce