BIZNES PLAN materiały do wykładów © Aleksander Kusak X.2016

2 Literatura: „Biznesplan” pod red. J. Kowalczyka, Wyd. WZ UW, Wrszawa, 2010 Z. Pawlak „Biznesplan” Poltext, 2006 J. Pasieczny „Biznesplan” PWE, 2007 M. Ciechan-Kujawa „Biznes plan. Standardy i praktyka” Dom Organizatora, Toruń 2007 K. Opolski, K. Waśniewski „Biznesplan. Jak go budować i analizować” CeDeWu.pl,2007 A.Tokarski, M. Tokarski, J. Wójcik „Biznesplan w praktyce” CeDeWu.pl,2007 E. Filar, J. Skrzypek „Biznesplan” Poltext, 2008

3 Ogólne właściwości planowania: odnosi się do przyszłości wymaga przewidywania wymaga woli działania, aktywności wyraża założone cele wiąże się z dokonywaniem wyborów

4 Planowanie … jest właściwością myślenia abstrakcyjnego, rodzajem działalności w głównej mierze intelektualnej i logicznie zorganizowanej polegającej na określeniu przyszłości J. Komorowski „Planowanie w przedsiębiorstwie”

5 Plan Prognoza Program Projekt

6 Planowanie w przedsiębiorstwie: …przewidywanie przebiegu określonych zjawisk w przyszłości, wybór najbardziej efektywnych kierunków i sposobów działania oraz określenie warunków i środków potrzebnych do zrealizowania zamierzonych zadań Kortan „Podstawy ekonomiki i zarządzania” …czynności polegające na świadomym wypracowaniu przyszłych działań przedsiębiorstwa zorientowanych na osiągnięcie celów i zadań w określonych warunkach, miejscu i czasie wraz z określonym zastosowaniem przewidywanych środków ich realizacji Duraj „Podstawy ekonomiki przedsiębiorstwa” …rozpoznanie przyszłości i określenie działań oraz środków nieodzownych do realizacji przyszłych działań w przedsiębiorstwie Dębski „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstwa” …projektowanie pożądanej przyszłości i efektywnego sposobu jej osiągania Ackoff

7 Korzyści wynikające z planowania: Umożliwia realizację złożonych i dalekosiężnych celów, zadań, przedsięwzięć Porządkuje działania, ogranicza chaos (żywioł) i jego skutki Pozwala lepiej przygotować się do realizacji określonych działań Umożliwia racjonalizację czasu i zasobów Ułatwia podejmowanie ważnych i trudnych decyzji Ogranicza możliwość popełnienia błędu Zmniejsza ryzyko

8 Wymagania wobec planu Wykonalny, realny Napięty, mobilizujący Optymalny Spójny Elastyczny Ma określać czas realizacji zadań

9 Żródło: Z. Pawlak „ Biznesplan. Zastosowania i przykłady” Poltext, Warszawa, 2006

10 Plany w sferze gospodarczej według kryterium podmiotowego: Przedsiębiorstwa Zakładu wydziału produkcyjnego

11 Plany według kryterium przedmiotowego: Sprzedaży Produkcji Inwestycji Zatrudnienia zaopatrzenia materiałowo-technicznego, i in.

12 Plany według horyzontu czasowego: Długoterminowe Średnioterminowe Krótkoterminowe

13 Planowanie strategiczne Planowanie taktyczne Planowanie operacyjne

14 Plany wycinkowe Plany kompleksowe Plany kroczące

15

Og ó lna procedura tworzenia planu finansowego w działalności produkcyjnej Plan sprzedaży Plan produkcji Plan kosztów bezpośrednio produkcyjnych Plan kosztów pośrednio produkcyjnych Plan kosztów ogólno- administracyjnych  ZKO Plan zysków i strat Plan przepływów pieniężnych Bilans na początek roku Planowany bilans na koniec roku Plan inwestycji

17 Plan sprzedaży Plan produkcji Plan zatrudnienia i płac Plan zaopatrzenia mat-techn. Plan postępu technicznego Plan inwestycji Plan remontów Plan gospodarki narzędziowej Inne plany funkcjonalne Plan kosztów Plan finansowy

18 Funkcje planowania finansowego: Bilansująca Sterująca Optymalizująca Analityczno-kontrolna

Rodzaje planów finansowych: Długoterminowe Krótkoterminowe 19

20 Metody planowania: Metoda bilansowa Metoda ekstrapolacji Metoda stałych relacji (proporcji) Metoda delficka Metoda programowania matematycznego Metody sieciowe

21 …to szczegółowy plan działania firmy, jaki przedsiębiorcy sporządzają na piśmie ( Mulak,1995 ) …to zestaw dokumentów, w których na podstawie oceny sytuacji strategicznej firmy oraz danych historycznych zawarta jest projekcja celów firmy i sposobów ich osiągnięcia, przy uwzględnieniu wszystkich uwarunkowań natury finansowej, rynkowej, marketingowej, organizacyjnej, kadrowej i technicznej ( Filar, Skrzypek, 1996 ) …jest dokumentem opisującym przedsięwzięcie gospodarcze, które chce się zrealizować w przyszłości wraz z analizą i oceną wszystkich zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań mających wpływ na jego powodzenie ( Pabian, 2000 ) …to plan przedsięwzięcia dochodowego ( Korczyn, 1998 ) …przedstawia warunki, narzędzia i sposoby realizacji celów firmy lub przedsięwzięcia inwestycyjnego ( Śliwa, Wymysłowski, 2000 ) DEFINICJE BIZNES PLANU

Cechy biznes planu wynikające z definicji: dotyczy firmy lub przedsięwzięcia gospodarczego kompleksowy i wieloaspektowy akcentuje dochodowość, komercyjność długofalowy 22

23 BIZNES PLAN to długofalowy oraz kompleksowy plan przedsiębiorstwa lub przedsięwzięcia inwestycyjnego Biznes plan określa: * aktualny stan firmy, * główny kierunek i cel działania, * metody postępowania w dotarciu do celu, * opłacalność osiąganych celów

24 Źródło: M. Ciechan-Kujawa „Biznes plan” Toruń 2007

25 Cele biznes planu: * zewnętrzny - dla banku, - dla inwestorów, - dla partnerów gospodarczych * wewnętrzny - dla kierownictwa firmy

26 Funkcje biznes planu: Decyzyjna Kreująca (koncepcyjna) Optymalizująca Organizacyjna Kontrolna Informacyjna

27 Cechy merytoryczne biznes planu: Kompleksowość Długofalowość Wariantowość Elastyczność Operacyjność

28 Cechy formalne biznes planu: Adekwatność Zgodność ze standardami Czytelność Zwięzłość Wiarygodność danych Poprawność rachunkowa Poufność Zgodność wewnętrzna

29 Kiedy sporządza się biznes plan: - przed założeniem nowego przedsiębiorstwa - przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnej - w celu uzyskania środków na finansowanie swojej działalności - w procesach łączenia (fuzji) lub dzielenia przedsiębiorstw - przy dokonywaniu istotnych zmian w przedsiębiorstwie np. zmiany własnościowe, zmiana profilu działalności, wprowadzanie nowych produktów wejściu na nowe rynki zbytu swoich wyrobów przenoszenie produkcji lub usług do nowej lokalizacji itp. - w procesach restrukturyzacji przedsiębiorstwa - jest narzędziem przydatnym w procesie zarządzania rozwojem i określania strategii firmy

30 Żródło: Z. Pawlak „ Biznesplan. Zastosowania i przykłady” Poltext, Warszawa, 2006 Umiejscowienie biznes planu w procesie tworzenia przedsiębiorstwa

31 Koncepcja biznesowa Biznes plan Odrzucenie projektu Przyjęcie projektu Akceptacja warunkowa Modyfikacja projektu Sposób postępowania w toku przyjęcia biznes planu P o d j ę c i e d e c y z j i

32 Umiejscowienie biznes planu w procesie inwestycyjnym

33 Żródło: Z. Pawlak „ Biznesplan. Zastosowania i przykłady” Poltext, Warszawa, 2006 Umiejscowienie biznes planu przy pozyskiwaniu kredytu

34 Cechy restrukturyzacji przedsiębiorstwa - zmiana o charakterze poważnym, radykalnym - proces długofalowy - następuje rekonstrukcja przedsiębiorstwa (przebudowa, „narodzenie na nowo”) - obszary rekonstrukcji to: zakres działania, struktura aktywów struktura kapitałowa struktura organizacji Cele restrukturyzacji: wzrost efektywności i konkurencyjności wzrost wartości przedsiębiorstwa przywrócenie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej

35 Analiza sytuacji ekonomiczno- finansowej Diagnoza Likwidacja przedsiębiorstwa Program restrukturyzacji przedsiębiorstwa Wprowadzenie działań krótkookresowych Podjęcie działań długookresowych Symptomy kryzysu przedsiębiorstwa Sposób postępowania w przypadku kryzysu przedsiębiorstwa Restrukturyzacja naprawcza Restrukturyzacja rozwojowa Biznes plan

36 Restrukturyzacja przedmiotowa Restrukturyzacja podmiotowa Restrukturyzacja produktowa Restrukturyzacja majątkowa Restrukturyzacja finansowa (kapitałowa) Restrukturyzacja organizacyjna Restrukturyzacja zatrudnienia Inne rodzaje restrukturyzacji:

37

38 GŁÓWNE ELEMENTY BIZNES PLANU – przedsiębiorstwo (1) 1. STRESZCZENIE 2. PRZEDSIĘBIORSTWO 3. PRODUKT 4. RYNEK 5. PRODUKCJA 6. KADRA 7. FINANSE

Struktura biznes planu przedsiębiorstwa (1) 1. Streszczenie Główne cele Potrzeby finansowe Spodziewane korzyści 2. Przedsiębiorstwo Cele i działalność przedsiębiorstwa, miejsce w branży Zasoby i kredyty Dostawcy i odbiorcy Mocne i słabe strony 3. Produkt Opis produktu, jego zalety Konkurencyjność Rozwój ilościowy i jakościowy 4. Rynek Popyt, klienci Konkurenci Reklama, promocja Warunki sprzedaży 5. Produkcja Zdolność produkcyjna Plan produkcji Koszty Jakość produkcji, serwis 39

Struktura biznes planu przedsiębiorstwa (1) (c.d.) 6. Kadra Kadra menedżerska Ogólna charakterystyka załogi Systemy motywacyjne 7. Finanse Rachunek zysków i strat Bilans Przepływy pieniężne Ocena finansowa Ocena ryzyka 40

41 GŁÓWNE ELEMENTY BIZNES PLANU – przedsiębiorstwo (2) 1. STRESZCZENIE 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĘBIORSTWA 3. ANALIZA SWOT 4. CELE PRZEDSIĘBIORSTWA 5. PLAN MARKETINGOWY 6. PLAN DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ 7. PLAN ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA 8. PLAN ZATRUDNIENIA 9. HARMONOGRAM REALIZACJI 10. PLAN FINANSOWY 11. OCENA FINANSOWA

Struktura biznes planu przedsiębiorstwa (2) 1. Streszczenie 2. Ogólna charakterystyka przedsiębiorstwa 2.1. Nazwa i forma prawna 2.2. Przedmiot działalności 2.3. Siedziba 2.4. Charakterystyka właścicieli 3. Analiza SWOT 3.1. Mocne strony 3.2. Słabe strony 3.3. Szanse 3.4. Zagrożenia 4. Cele przedsiębiorstwa 4.1. Cele krótkoterminowe 4.2. Cele długoterminowe 5. Plan marketingowy 5.1. Produkt 5.2. Odbiorcy 5.3. Konkurenci 5.4. Ceny 5.5. Dystrybucja 5.6. Promocja 42

Struktura biznes planu przedsiębiorstwa (2) (c.d.) 6. Plan działalności operacyjnej 6.1. Technologia 6.2. Nakłady inwestycyjne 6.3. Źródła finansowania 6.4. Plan ilościowy produkcji 6.5. Zaopatrzenie 6.6. Ochrona środowiska 7. Plan organizacji i zarządzania 7.1. Schemat organizacyjny 7.2. Zasady zarządzania 8. Plan zatrudnienia 8.1. Struktura zatrudnienia 8.2. Płace 9. Harmonogram głównych zamierzeń 10. Plan finansowy Plan przychodów Plan kosztów Plan rachunku zysków Plan nakładów inwestycyjnych Plan przepływów pieniężnych 11. Ocena finansowa 43

44 GŁÓWNE ELEMENTY BIZNES PLANU – inwestycja 1. STRESZCZENIE I WNIOSKI KOŃCOWE 2. GENEZA I OGÓLNE ZAŁOŻENIA PROJEKTU 3. ANALIZA RYNKU 4. KOSZTY PRODUKCJI 5. LOKALIZACJA 6. STRONA TECHNICZNA 7. STRONA ORGANIZACYJNA 8. SIŁA ROBOCZA 9. HARMONOGRAM REALIZACJI 10. PLAN FINANSOWY 11. OCENA FINANSOWA 12. OCENA PRZYDATNOŚCI PROJEKTU DLA REGIONU (GOSPODARKI NARODOWEJ)

Układ biznes planu przedsięwzięcia inwestycyjnego 1. Podsumowanie i wnioski końcowe 1.1. Przedmiot opracowania 1.2. Planowane nakłady i wyniki 1.3. Opłacalność 1.4. Rekomendacje 1.5. Autor opracowania 2. Geneza projektu i złożenia podstawowe 2.1.Nazwa projektu 2.2. Przedmiot działalności 2.3. Charakterystyka inwestora 2.4. Forma organizacyjno-prawna działalności 2.5. Siedziba 2.6. Terytorium 2.7. Historia projektu 2.8. Analizy i studia poprzedzające biznes planu 3. Analiza rynku i strategia marketingowa 3.1. Produkt 3.2. Opakowania 3.3. Rynek docelowy 3.4. Program ilościowy i wartościowy sprzedaży 3.5. Niezbędne koncesje 3.6. Podaż na rynku 3.7. Ocena konkurencji 3.8. Popyt na rynku 3.9. Ocena chłonności rynku Ceny Dystrybucja Promocja 45

Układ biznes planu przedsięwzięcia inwestycyjnego (c. d) 4. Koszty produkcji 4.1. Koszty zakupu i zużycia materiałów 4.2. Koszty zakupu i zużycia energii i paliw 4.3. Koszty robocizny bezpośredniej 4.4. Koszty pośrednie wydziałowe 4.5. Koszty remontów i konserwacji 4.6. Koszty ogólne 4.7. Koszty administracyjne 4.8. Koszty marketingu 4.9. Amortyzacja Koszty finansowe 5. Lokalizacja inwestycji 5.1. Opis usytuowania 5.2. Uzasadnienie wyboru lokalizacji 5.3. Warunki miejscowe 6. Strona techniczna 6.1. Technologia 6.2. Niezbędne atesty i licencje 6.3. Wpływ inwestycji na środowisko naturalne 6.4. Sezonowość produkcji i sprzedaży 6.5. Nakłady inwestycyjne 6.6. Źródła finansowania inwestycji 6.7. Zdolności produkcyjne 6.8. Plan produkcji 6.9. Zaopatrzenie Gospodarka remontowa i konserwacyjna 46

Układ biznes planu przedsięwzięcia inwestycyjnego (c. d) 7. Strona organizacyjna 7.1. Struktura organizacyjna 7.2. Organizacja zaopatrzenia 7.3. Organizacja produkcji 7.4. Organizacja sprzedaży 7.5. Organizacja innych funkcji 8. Siła robocza 8.1. Struktura zatrudnienia 8.2. Płace 8.3. Szkolenia 9. Harmonogram realizacji inwestycji 10. Plan finansowy Plan przychodów Plan kosztów Plan zysków Plan nakładów inwestycyjnych Plan zapotrzebowania na kapitał obrotowy Plan źródeł finansowania inwestycji Plan przepływów pieniężnych Plan bilansu 11. Ocena ekonomiczno-finansowa inwestycji Wskaźniki finansowe (płynność, rentowność, zadłużenie, sprawność) Ocena ryzyka (BP, analiza wrażliwości) 12. Ocena przydatności projektu dla gospodarki kraju i regionu 47

48 GŁÓWNE ELEMENTY BIZNES PLANU – programu restrukturyzacji 1. STRESZCZENIE I WNIOSKI KOŃCOWE 2. ANALIZA SYTUACJI EKONOMICZO- FINANSOWEJ FIRMY I JEJ OTOCZENIA 3. CELE RESTRUKTURYZACJI 4. DZIAŁANIA W SFERZE MAJĄTKOWEJ 5. DZIAŁANIA W SFERZE KAPITAŁOWEJ 6. DZIAŁANIA W SFERZE ORGANIZACYJNEJ 7. DZIAŁANIA W SFERZE ZATRUDNIENIA 8. DZIAŁANIA W ZAKRESIE POPRAWY EFEKTYWNOŚCI 9. PLANY FINANSOWE9. HARMONOGRAM RESTRUKTURYZACJI 10. PLANY FINANSOWE

49

S P I S T R E Ś C I 1.STRESZCZENIE str. 1 2.ANALIZA FIRMY I JEJ OTOCZENIA str Sytuacja rynkowa str Elementy sytuacji wewnętrznej str Analiza sytuacji finansowej Spółki str Analiza SWOT str CELE STRATEGICZNE RESTRUKTURYZACJI str PROJEKCJA PODSTAWOWYCH WSKAŹNIKÓW EKONOMICZNO-FINANSOWYCH str Sprzedaż str Koszty i wyniki str Bilans str Przepływy pieniężne str DZIAŁANIA OPERACYJNE str Racjonalizacja struktury organizacyjnej str Obniżenie zużycia materiałów, energii, kosztów transportu i remontów str Racjonalizacja zatrudnienia i zarządzania zasobami ludzkimi str Warunki realizacji planu sprzedaży str Działania na rzecz racjonalizacji zapasów str Przedsięwzięcia w zakresie prac badawczo-rozwojowych, nowych i zmodernizowanych wyrobów, nowych technologii i ochrony środowiska str Prace związane z wdrożeniem systemu poprawy jakości ISO str Zamierzenia inwestycyjne str Pozyskiwanie źródeł finansowania, kredyty str Restrukturyzacja majątkowa str Działania bieżące na rzecz przyspieszenia egzekucji należności i odsetek str

51 Szczegółowa zawartość biznes planu STRESZCZENIE * Cel sporządzenia biznes planu * Najważniejsze spodziewane korzyści * Wysokość potrzebnych środków finansowych * Krótki opis produktu * Krótki opis rynku * Zestawienie najważniejszych elementów planów finansowych planowana sprzedaż w okresie lat, planowane zyski w okresie lat, niektóre wskaźniki finansowe * Wnioski końcowe, rekomendacje * Autor opracowania

52 CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĘBIORSTWA * Data założenia przedsiębiorstwa i jego forma organizacyjno-prawna * Informacja o jego udziałowcach (inwestorach) * Przedmiot działalności, ogólna informacja o wyrobach przedsiębiorstwa * Siedziba * Terytorium działalności * Miejsce przedsiębiorstwa w branży * Najważniejsi dostawcy i odbiorcy * Najważniejsze dane finansowe charakteryzujące wielkość i efekt działalności * Analiza strategiczna Ocena słabych i mocnych stron przedsiębiorstwa - SWOT Analiza kluczowych czynników sukcesu Analiza łańcucha wartości

53 PRODUKT * Charakterystyka produktu (produktów) * Zalety produktu w porównaniu z konkurencyjnymi pod względem: - ceny - jakości - trwałości i niezawodności - korzyści dla nabywców * Konkurencyjność produktu w sferze produkcji i zysków: - nowoczesność technologii - kosztochłonność produkcji - zyskowność produktów * Zagrożenia ze strony konkurentów - zdolność szybkiej reakcji na potrzeby klientów - możliwość wprowadzenia nowych produktów przez konkurentów - alternatywne, konkurencyjne technologie * Plany rozwoju produktów, polityka badawczo-rozwojowa * Utrudnienia związane z wprowadzeniem produktu na rynek - konieczność uzyskania patentów - dostosowanie do istniejących norm - pozwolenia, koncesje - procedura zatwierdzania produktów

54 RYNEK * Rozmiar rynku i przewidywany jego wzrost * Segmenty rynku i ich charakterystyka * Lokalizacja rynków (regionalna, krajowa, międzynarodowa) * Charakterystyka klientów aktualnych i przyszłych (ich lokalizacja, liczba, preferencje rynkowe) * Charakterystyka konkurentów - identyfikacja aktualnych konkurentów - skala działania i potencjał konkurentów - słabe i mocne strony konkurentów - przewidywane możliwości rozwoju i reakcje konkurentów * Charakterystyka konkurencyjnych produktów - cena, wykonanie, serwis * Sposoby sprzedaży (własna sieć sklepów, wykorzystanie dystrybutorów, przedstawicieli handlowych) * Rozmiary i lokalizacja sklepów * Formy promocji, reklama * Specjalne warunki sprzedaży (rabaty, prawa wyłączności itp.) * Serwis * Koszty sprzedaży, koszty marketingu

55 PRODUKCJA * Opis majątku produkcyjnego, stosowane technologie * Charakterystyka zdolności produkcyjnej i stopień jej wykorzystania * Opis poszczególnych faz procesu produkcyjnego * Sformułowanie planu produkcji * Plan kosztów - zużycie materiałów podstawowych - zużycie materiałów pomocniczych - zużycie energii i paliw - koszty robocizny bezpośredniej wraz z narzutami - koszty pośrednie - koszty remontów i konserwacji - koszty administracyjne - amortyzacja * Zidentyfikowanie podwykonawców i dostawców * Organizacja dostaw * Określenie poziomu zapasów * Kontrola jakości, przebiegu produkcji, zapasów * Serwis gwarancyjny i pogwarancyjny * Rozwiązania dotyczące sezonowości produkcji, (sezonowe zapasy, dodatkowe magazyny, sezonowe zatrudnienie itp.)

56 ZARZĄDZANIE I PERSONEL * Opis struktury organizacyjnej wraz z podaniem personalnej obsady kluczowych stanowisk kierowniczych oraz składu rady nadzorczej * Krótka charakterystyka członków kierownictwa (wykształcenie, przebyte szkolenia, wyjątkowe zdolności, opis kariery, wybitne osiągnięcia i sukcesy, otrzymane nagrody i awanse) * Metoda motywowania kadry kierowniczej (sposoby powiązania wynagradzania kadry kierowniczej z efektami finansowymi ich pracy) * Liczebność i struktura załogi, sposoby pozyskania dodatkowych pracowników * System wynagradzania pracowników, polityka płac * Plan szkoleń pracowników * Działające związki zawodowe

57 PLAN FINANSOWY (PROJEKCJA) * Plan nakładów inwestycyjnych początkowych i bieżących * Plan zapotrzebowania na kapitał obrotowy * Plan finansowania działalności * Plan przychodów * Plan kosztów * Plan zysków i strat * Plan przepływów pieniężnych * Plan bilansu OCENA FINANSOWA * Podstawowe wskaźniki finansowe * Wskaźniki oceny finansowej inwestycji OCENA RYZYKA Ryzyko finansowe dotyczy dwóch kategorii efektu finansowego: - zysku (rentowności) - przepływów pieniężnych

Załączniki to m. in.: Schematy organizacyjne Specyfikacje techniczne produktów Słownik używanych zwrotów i terminów Ekspertyzy techniczne Pozwolenia, koncesje i licencje Rysunki dotyczące produktu Badanie rynku Lista akcjonariuszy Życiorysy kadry kierowniczej przedsiębiorstwa Kontrakty Harmonogramy rzeczowo-finansowe Promesy kredytowe Dodatkowe dane do planu finansowego 58

Porównanie typowej struktury biznes planu dla dużego i małego przedsiębiorstwa 59 Biznes plan małego przeds.Biznes plan dużego przeds. PODSUMOWANIE WYKONAWCZE - autorzy - określenie celu - krótki opis i uzasadnienie - sposób finansowania - główne wyniki końcowe CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĘBIORSTWA - nazwa i forma prawna - przedmiot działalności - dane teleadresowe - właściciele i struktura kapitału - krótka historia przedsiębiorstwa ANALIZA SWOT CELE PRZEDSIĘBIORSTWA - cele długo i krótkookresowe PODSUMOWANIE WYKONAWCZE - autorzy - określenie celu - krótki opis i uzasadnienie - sposób finansowania - główne wyniki końcowe CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĘBIORSTWA - nazwa i forma prawna - przedmiot działalności - dane teleadresowe - właściciele i kapitał podstawowy - organy zarządzające - krótka historia przedsiębiorstwa - główne kierunki rozwoju firmy ANALIZA STRATEGICZNA STRATEGIA PRZEDSIĘBIORSTWA - misja - wizja - cele strategiczne

Porównanie typowej struktury biznes planu dla dużego i małego przedsiębiorstwa (c.d.) 60 Biznes plan małego przeds.Biznes plan dużego przeds. PLAN MARKETINGOWY - asortyment produktów i usług - ceny - dystrybucja - promocja - odbiorcy - konkurenci - plan sprzedaży PLAN DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ - technologia i opis produktu - infrastruktura techniczna - inwestycje - źródła finansowania inwestycji - zaopatrzenie - zdolności produkcyjne - plan ilościowy produkcji - koszty produkcji PLAN MARKETINGOWY - podstawowe założenia strategii marketingowej - przewidywane trendy rozwoju rynku - asortyment produktów i usług - ceny - dystrybucja - promocja - odbiorcy - konkurenci - plan sprzedaży PLAN DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ - strategia produkcji - technologia i opis produktu - infrastruktura techniczna - inwestycje - źródła finansowania inwestycji - zaopatrzenie - zdolności produkcyjne - plan ilościowy produkcji - gospodarka remontowa i konserwacyjna - oddziaływanie na środowisko - koszty produkcji

Porównanie typowej struktury biznes planu dla dużego i małego przedsiębiorstwa (c.d.) 61 Biznes plan małego przeds.Biznes plan dużego przeds. PLAN ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA - schemat organizacyjny - struktura zatrudnienia - kompetencje i zakres obowiązków personelu - płace - zasady zarządzania - harmonogram głównych zamierzeń PLAN FINANSOWY - plan przychodów, kosztów i zysków - plan przepływów pieniężnych - uproszczona ocena ekonomiczno-finansowa PLAN ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA - opis struktury organizacyjnej - założenia polityki personalnej - struktura zatrudnienia - kompetencje i zakres obowiązków personelu - płace - zasady, metody, systemy zarządzania - harmonogram głównych zamierzeń PLAN FINANSOWY - plan przychodów - plan kosztów - plan zysków - plan przepływów pieniężnych - plan bilansu - plan nakładów inwestycyjnych - plan zapotrzebowania na kapitał obrotowy - plan źródeł finansowania działalności - kompleksowa ocena ekonomiczno-finansowa

62 K R Y T E R I A O C E N Y B I Z N E S P L A N U 1.UKŁAD BIZNES PLANU 2. SPOSÓB PREZENTACJI 3. KOMPLETNOŚĆ ANALIZOWANYCH OBSZARÓW 4. GŁĘBOKOŚĆ ANALIZ W KAŻDYM Z OBSZARÓW 5. WARIANTOWOŚĆ 6. UZASADNIENIE ZAŁOŻEŃ DO PROJEKCJI FINANSOWYCH 7. SPÓJNOŚĆ MERYTORYCZNA 8. ZASTOSOWANE NARZĘDZIA ANALITYCZNE 9. ZARZĄDZANIE ZASOBAMI W OCENIE BIZNES PLANU należy wziąć pod uwagę dwie cechy: poprawność formalna realistyczność przewidywanych efektów.

Projekcje finansowe

Źródła pozyskiwania informacji wejściowych do sporządzania planu finansowego w biznes planie: pozostałe plany dziedzinowe w biznes planie stosowane procedury wewnętrzne w przedsiębiorstwie dane historyczne przepisy prawne normy i wymagania techniczno-ekonomiczne dane zewnętrzne (m. in.: oferty instytucji finansowych, opracowania i prognozy instytucji rządowych i placówek naukowo-badawczych) 64

Założenia do projekcji finansowej w biznes planie dotyczą: danych makroekonomicznych danych przychodowo-kosztowych stosowanych standardów wewnętrznych form i warunków finansowania działalności zastosowanej metod kalkulacji i analiz wraz z uzasadnieniem 65

66 Plan finansowy : ujmuje zadania gospodarcze przedsiębiorstwa w ujęciu wartościowym ukazuje powiązanie podejmowanych decyzji w sferze operacyjnej z wielkościami finansowymi umożliwia rozpatrywanie alternatywnych rozwiązań w sferze działalności operacyjnej w oparciu o kryteria finansowe

Og ó lna procedura tworzenia planu finansowego w działalności produkcyjnej Plan sprzedaży Plan produkcji Plan kosztów bezpośrednio produkcyjnych Plan kosztów pośrednio produkcyjnych Plan kosztów ogólno- administracyjnych  ZKO Plan zysków i strat Plan przepływów pieniężnych Bilans na początek roku Planowany bilans na koniec roku Plan inwestycji

Og ó lna procedura tworzenia planu finansowego w działalności produkcyjnej Plan sprzedaży Plan produkcji Plan kosztów bezpośrednio produkcyjnych Plan kosztów pośrednio produkcyjnych Plan kosztów ogólno- administracyjnych  ZKO Plan zysków i strat Plan przepływów pieniężnych Bilans na początek roku Planowany bilans na koniec roku Plan inwestycji

69 Żródło: Z. Pawlak „ Biznesplan. Zastosowania i przykłady” Poltext, Warszawa, 2006

Rachunek zysków Bilans Aktywa Rachunek przepływów pieniężnych Bilans Pasywa +100

Rachunek zysków Bilans Aktywa Rachunek przepływów pieniężnych Bilans Pasywa Inw

Rachunek zysków Bilans Aktywa Rachunek przepływów pieniężnych Bilans Pasywa Am

Rachunek zysków Bilans Aktywa Rachunek przepływów pieniężnych Bilans Pasywa  KO Ab +200 Zb

Rachunek zysków Bilans Aktywa Rachunek przepływów pieniężnych Bilans Pasywa Dług /10%

Rachunek zysków Bilans Aktywa Rachunek przepływów pieniężnych Bilans Pasywa PZ - 100

76 Rachunek zysku Rachunek CF Bilans A ZD I KO PZ Powiązania pomiędzy głównymi elementami planu finansowego

77 Podstawowe zestawienia w części finansowej biznes planu

Całkowite nakłady inwestycyjne Nakłady na majątek trwały Nabycie terenu i koszty jego przygotowania Nabycie (budowa) budynków i prace inżynieryjno- budowlane Zakup maszyn i urządzeń wraz z wyposażeniem Wartości niematerialne i prawne Wydatki kapitałowe fazy przedprodukcyjnej Nakłady wstępne tworzenia przedsiębiorstwa Koszty gromadzenia kapitału zakładowego Koszty studiów przygotowawczych Koszty obsługi obiektu w fazie przedprodukcyjnej Przedprodukcyjne koszty promocji produktu Koszty rekrutacji i szkolenia pracowników Odsetki od kredytów w okresie budowy Koszty produkcji próbnej i uruchamiania obiektu Kapitał obrotowy Zapasy materiałów, podzespołów, opakowań Zapasy produkcji w toku Zapasy wyrobów gotowych Należności od odbiorców Niezbędna gotówka operacyjna 78

79 Tabela 1. Nakłady na rzeczowe składniki majątku trwałego Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Nabycie terenu Przygotowanie gruntu Budynki i prace inżynieryjne Maszyny i urządzenia Środki transportu Razem nakłady na majątek trwały

80 Tabela 2. Wydatki kapitałowe fazy przedprodukcyjnej Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Nakłady wstępne Studia przygotowawcze Opracowanie projektu technicznego Kierowanie realizacją projektu Marketing i promocja produkt ó w Rekrutacja i szkolenie pracownik ó w Organizacja dostaw Koszty produkcji pr ó bnej Razem przedprodukcyjne wydatki kapitałowe500100

81 Metody określania zapotrzebowania na kapitał obrotowy

82

83 OKREŚLANIE ZAPOTRZEBOWANIA NA KAPITAŁ OBROTOWY SKORYGOWANĄ METODĄ „PROCENTU OD SPRZEDAŻY” * Określanie poziomu zapotrzebowania na kapitał obrotowy (ZKO) ZKO = Ab pl  k pl * Przewidywany poziom aktywów obrotowych (Ab pl ) S pl Ab pl = ( Ab * UAs ) * Ab * (1 – UAs ) S * Przewidywany poziom zobowiązań krótkoterminowych (Zk pl ) S p Zk pl = ( Zk * UZs ) * Zk * (1 – UZs ) S gdzie: UAs - udział aktywów obrotowych zależnych od sprzedaży UZs - udział zobowiązań krótkoterminowych zależnych od sprzedaży

84 OKREŚLANIE PRZYROSTU ZAPOTRZEBOWANIA NA KAPITAŁ OBROTOWY SKORYGOWANĄ METODĄ „PROCENTU OD SPRZEDAŻY” * Określanie przyrostu zapotrzebowania na kapitał obrotowy (D ZKO)  ZKO =  Ab pl -  Zk pl * Przewidywany wzrost aktywów obrotowych (  Ab pl ) S pl  Ab pl = Ab * UAs * = Ab * UAs * `S S * Przewidywany wzrost zobowiązań krótkoterminowych (  Zk pl ) S pl  Zk pl = Zk * UZs * = Zk * UZs * `S S gdzie: UAs - udział aktywów obrotowych zależnych od sprzedaży UZs - udział zobowiązań krótkoterminowych zależnych od sprzedaży

Wsk. rotacji (obrotu) Odpowiedni strumień Wsk. rotacji = Składnik KO Wsk. cyklu = Strumień / Wsk. cyklu = Wsk. rotacji 85

Planowany składnik KO Odpowiedni strumień Składnik KO = Wsk. rotacji Strumień Składnik KO = x wsk. cyklu 365 lub Wsk. cyklu Składnik KO = x strumień

87

88 METODA ANALITYCZNA Przykład 1. Ustalanie średniego stanu zapasów materiałów Rodzaj materiałów Wartość planowanego zakupu materiałów Normatyw zapasu w dniach Liczba obrotów zapasów Średni stan zapasów CC             Razem xx19 526

89 2. Ustalanie średniego stanu zapasów wyrobów gotowych Grupy wyrobów Wartość planowanych dostaw wyrobów gotowych Średnia liczba dni pozostawania wyrobów gotowych w magazynie Liczba obrotów zapasów Średni stan zapasów P 1 P 2 P ,00 12,17 36, Razem xx Ustalanie średniego stanu zapasów produkcji w toku KW / 365 * Tp g dzie: KW – koszt wytworzenia (roczny) Tp – cykl produkcji / 365 * 7 dni = zł

90 4. Ustalanie średniego stanu należności Grupy odbiorców Wartość planowanej sprzedaży Średnia liczba dni inkasowania należności Liczba obrotów należności Średni stan należności XYZXYZ ,08 12,17 4, Razem xx Ustalanie średniego stanu gotówki Wg / 365 * Tg g dzie: Wg – roczne wydatki gotówkowe Tg – cykl gotówkowy (średnia liczba dni, na którą ma wystarczyć gotówka) / 365 * 7 = zł

91 6. Ustalanie średniego stanu zobowiązań z tytułu dostaw Grupy dostawców Wartość planowanych dostaw Średnia liczba dni regulowania zobowiązań Liczba obrotów zobowiązań Średni stan zobowiązań KLMKLM    ,43 6,08 12, Razem  xx Ustalenie średniego stanu zobowiązań z tytułu wynagrodzeń Wn / 365 * Twn g dzie: Wn – roczna kwota wynagrodzeń Twn – średnia liczba dni, po której płacone są wynagrodzenia / 365 * 30 = zł

92 Podstawa wyznaczania składników majątku obrotowego i zobowiązań krótkoterminowych w podejściu kapitałowym Składnik majątku lub zobowiązań Podstawa obliczeń Zapasy materiał ó wPlanowane koszty zużycia materiał ó w Zapasy produkcji w tokuPlanowane koszty wytworzenia - amortyzacja wydziałowa Zapasy wyrob ó w gotowych Planowane koszty wytworzenia + koszty og ó lnego zarządu - amortyzacja Należności Planowane koszty produkcji og ó łem - amortyzacja Środki pieniężnePlanowane koszty pieniężne Zobowiązania kr ó tkoterminowe Planowane koszty zużycia materiał ó w + inne koszty tworzące zobowiązania Źródło: opracowanie

93 Tabela 6.4. Nakłady na kapitał obrotowy Lp. Wyszczeg ó lnienie WoLata 1*1* Majątek obrotowy - zapasy materiał ó w - zapasy produkcji w toku - zapasy wyrob ó w gotowych - należności - środki pieniężne Zobowiązania kr ó tkoterminowe x 7,0 36,5 22,8 12,2 52,1 11, Kapitał obrotowy (1-2) Przyrost kapitału obrotowego *w roku 1 produkcja rozpoczęła się po I kwartale i dla ustalenia wielkości składników majątku obrotowego oraz zobowiązań przyjęto odpowiednio skorygowane dla krótszego okresu wskaźniki obrotu Źródło: opracowanie własne

94 Tabela 5. Plan całkowitych nakładów inwestycyjnych Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Nakłady na majątek trwały Wydatki kapitałowe fazy przedprodukcyjnej Przyrost kapitału obrotowego Razem nakłady inwestycyjne

Źródła finansowania przedsięwzięć w biznes planie Kapitały własne Wkład własny początkowy Emisja akcji, dopłaty do kapitału Środki własne podmiotu gospodarczego Kapitały własne Kredyty bankowe Kredyty kupieckie Dotacje unijne Papiery dłużne Leasing 95

96 Cechy kapitałów własnych i obcych Kapitały własneKapitały obce brak konieczności spłaty wypłata dywidendy nieobligatoryjna dywidenda nie wpływa na podstawę opodatkowania większy udział stanowi o sile i niezależności finansowej swoboda wykorzystywania dawca kapitału ma wpływ na zarządzanie w przedsiębiorstwie zwrot kapitału następuje po zaspokojeniu roszczeń wierzycieli brak gwarancji zwrotu kapitału konieczność spłaty w wyznaczonych terminach obligatoryjność spłaty odsetek odsetki stanowią koszt uzyskania przychodów i zmniejszają podstawę opodatkowania większy udział zwiększa ryzyko finansowe możliwość wprowadzenia ograniczeń w korzystaniu z kapitałów dawca kapitału nie wpływa na zarządzanie w przedsiębiorstwie występuje uprzywilejowanie w zakresie zwrotu kapitału gwarancja zwrotu kapitału Źródło: Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek „Analiza ekonomiczno-finansowa firmy” Wyd. Difin Warszawa, 2000, s.148.

97 Decydując się na wybór określonego sposobu finansowania przedsięwzięcia gospodarczego należy wziąć pod uwagę przede wszystkim:  koszty,  efekt dźwigni finansowej,  ryzyko finansowe,  płynność finansowa.

98

99

100 Pozostałymi czynnikami wyboru źródeł finansowania mogą być:  ryzyko w działalności operacyjnej  charakter i struktura aktywów,  dochodowość przedsięwzięcia i stabilność zysków,  elastyczność,  subiektywna skłonność do ryzyka,  dostępność na rynku kapitałowym,  skala opodatkowania

101 Tabela 6. Plan źródeł finansowania Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Kapitał zakładowy Kredyt bankowy I Kredyt bankowy II Zobowiązania kr ó tkoterminowe Razem źr ó dła finansowania

102 Tabela 7. Stan kredytów i ich obsługa Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Stan kredytu I na początku roku Spłata kredytu Stan kredytu I na koniec roku Odsetki od kredytu I Stan kredytu II na początku roku Spłata kredytu Stan kredytu II na koniec roku Odsetki od kredytu II Razem stan kredyt ó w na początku roku Razem spłata kredyt ó w Razem stan kredyt ó w na koniec roku Odsetki od kredyt ó w

103 Tabela 6.8. Plan przychodów ze sprzedaży Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Wartość sprzedanych wyrob ó w A Wartość sprzedanych wyrob ó w B Wartość sprzedanych wyrob ó w C Razem Źródło: opracowanie własne

104 Tabela Plan kosztów operacyjnych według układu rodzajowego Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Amortyzacja Materiały Wynagrodzenia Podatki i opłaty lokalne Pozostałe koszty operacyjne Razem koszty operacyjne Źródło: opracowanie własne

105 Tabela 6.9. Ustalanie rocznych kosztów amortyzacji środków trwałych Lp Wyszczeg ó lnienie Wartość początkowa Stawka amortyzacyjna (w %) Amortyzacja w roku 1 * Amortyzacja roczna w latach Budynki i budowle Maszyny i urządzenia Środki transportu Wydatki kapitałowe fazy przedprodukcyjnej ,5 10,0 15,0 100, Razem12600X *) Amortyzacja w roku 1 uwzględnia krótszy okres działalności eksploatacyjnej przedsiębiorstwa (3 kwartały) Źródło: opracowanie własne

106

107 Tabela Plan kosztów operacyjnych według układu kalkulacyjnego Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Koszty wytworzenia produkt ó w Koszty bezpośrednio produkcyjne - materiały bezpośrednie - robocizna bezpośrednia - pozostałe koszty bezpośrednie Koszty pośrednio produkcyjne - amortyzacja - koszty wynagrodzeń - koszty materiał ó w - pozostałe koszty wydziałowe Koszty sprzedaży Koszty og ó lnego zarządu - koszty wynagrodzeń - koszty materiał ó w - podatki i opłaty lokalne - amortyzacja - pozostałe koszty Razem koszty operacyjne (1+2+3) Źródło: opracowanie własne

108 Tabela Plan kosztów operacyjnych według zależności od sprzedaży Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Koszty zmienne - materiały - robocizna z narzutami - pozostałe koszty zmienne Koszty stałe - płace z narzutami - materiały - podatki i opłaty lokalne - amortyzacja - pozostałe koszty stałe Razem koszty operacyjne (1+2) Źródło: opracowanie własne

109

110 Tabela Planowany rachunek zysków i strat z ujęciem kosztów według układu kalkulacyjnego Wariant kalkulacyjny Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Przychody ze sprzedaży Koszty wytworzenia produkt ó w ZYSK BRUTTO NA SPRZEDAŻY (2-1) Koszty sprzedaży Koszty og ó lnego zarządu ZYSK OPERACYJNY (3-4-5) Koszty finansowe ZYSK BRUTTO (6-7) Podatek dochodowy (19%) ZYSK NETTO (8-9) Źródło: opracowanie własne

111 Tabela Planowany rachunek zysków i strat z ujęciem kosztów operacyjnych według zależności od sprzedaży Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Przychody ze sprzedaży Koszty zmienne MARŻA BRUTTO (2-1) Operacyjne koszty stałe ZYSK OPERACYJNY (3-4) Koszty finansowe ZYSK BRUTTO (5-6) Podatek dochodowy (19%) ZYSK NETTO (7-8) Źródło: opracowanie własne

112 Tabela Planowany rachunek zysków i strat z ujęciem kosztów operacyjnych według układu rodzajowego Wariant porównawczy Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi Koszty operacyjne ZYSK OPERACYJNY (2-1) Koszty finansowe ZYSK BRUTTO (3-4) Podatek dochodowy (19%) ZYSK NETTO (5-6) Źródło: opracowanie własne

Rachunek przepływów pieniężnych ma następujące cele: 1. ukazać możliwość pokrycia przewidywanych wydatków przez spodziewane wpływy 2. uwiarygodnić projekt wobec banku jeśli był zaciągnięty kredyt 3. pozwolić na ocenę efektywności projektu w ujęciu pieniężnym

114 Rachunek przepływów pieniężnych Rachunek całościowy Rachunek wg rodzajów działalności Rachunek bezpośredni Rachunek pośredni Rachunek pośredni Rachunek bezpośredni

115 Tabela 16. Planowany rachunek przepływów pieniężnych według metody pośredniej z wyodrębnieniem rodzajów działalności Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata I Działalność operacyjna Zysk netto Korekty zysku netto Odsetki od kredyt ó w Amortyzacja Zmiana stanu zapas ó w Zmiana stanu należności Zmiana stanu zobowiązań CF na działalności operacyjnej II Działalność inwestycyjna Nakłady inwestycyjne CF na działalności inwestycyjnej III Działalność finansowa Zwiększenie kapitału udziałowego Zaciągnięcie (+), spłata (-) kredytu Odsetki od kredytu CF na działalności finansowej IV.Przepływy pieniężne V.Skumulowane przepływy pieniężne

116 Tabela 19. Planowany rachunek przepływów pieniężnych według metody bezpośredniej w ujęciu całościowym Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Źródła finansowania (2+3) Źr ó dła zewnętrzne Sprzedaż Wykorzystanie źródeł finansowania ( ) Zwiększenie aktyw ó w Koszty operacyjne – amortyzacja Koszty finansowe Spłata kredyt ó w Podatek dochodowy Przepływy pieniężne (1-4) Skumulowane przepływy pieniężne

117 Tabela 17. Planowany rachunek przepływów pieniężnych według metody pośredniej w ujęciu całościowym Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Zysk netto Amortyzacja Przepływy pieniężne I (1+2) Zmiana stanu zapas ó w Zmiana stanu należności Zmiana stanu zobowiązań Zmiana kapitału obrotowego (4+5+6) Przepływy pieniężne II (3+7) Wydatki z nadwyżki pieniężnej - nakłady inwestycyjne - spłata kredyt ó w - wypłata dywidendy Razem wydatki ( ) Wpływy z instrument ó w finansowych - wzrost kapitał ó w udziałowych - zaciągnięte kredyty Razem wpływy (15+16) Przepływy pieniężne III ( ) Skumulowane przepływy pieniężne

118 Tabela 18. Planowany rachunek przepływów pieniężnych według metody bezpośredniej w ujęciu całościowym Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata Sprzedaż Zmiana stanu należności Wpływy z działalności (1+/-2) Koszty operacyjne – amortyzacja Podatek dochodowy Zmiana stanu zapas ó w Zmiana stanu zobowiązań Wydatki na działalność (4+5+/-6+/-7) Przepływy pieniężnie I Spłata kredytu Odsetki Razem obciążenia finansowe Przepływy pieniężne II Wydatki decydowane przez właścicieli - nakłady inwestycyjne - wypłata dywidendy Razem wydatki ( ) Wpływy z instrument ó w finansowych - wzrost kapitał ó w udziałowych - zaciągnięte kredyty Razem wpływy (15+16) Przepływy pieniężne III ( ) Skumulowane przepływy pieniężne

119 Tabela 20. Planowany bilans Lp. Wyszczeg ó lnienie Lata A Aktywa Aktywa trwałe Środki trwałe Środki trwałe w budowie Aktywa obrotowe Zapasy Należność Środki pieniężne Razem aktywa B Pasywa Kapitał własny Kapitał zakładowy Kapitał zapasowy Zysk roku bieżącego Kapitał obcy Zobowiązania Kredyty Razem pasywa

120 Żródło: Z. Pawlak „ Biznesplan. Zastosowania i przykłady” Poltext, Warszawa, 2006

121 OCENA FINANSOWA * Podstawowe wskaźniki finansowe - rentowność - płynność - zadłużenie - aktywność * Wartość zaktualizowana netto - NPV * Wewnętrzna stopa zwrotu - IRR * Wskaźnik wartości zaktualizowanej netto - NPVR * Okres zwrotu - PB

122

123

124

125

126

127

128

129

130

131 Przykład 1 Ocenić projekt inwestycyjny, którego początkowe nakłady wynoszą 500 mln zł. Źródłem sfinansowania jest kapitał własny właściciela. Rachunek przepływów pieniężnych w ciągu najbliższych 5 lat funkcjonowania projektu przedstawia poniższa tabela. Stopa dyskontowa 12% (dane w mln zł) Wyszczególnienie Zysk netto +Amortyzacja Generowane CF I /- Zmiana KO - Inwestycje +/- Zadłużenie długoterm Wolne CF

Ustalanie NPV przy g = 0% Wyszczególnienie NCF Współcz. dyskontujący 12%0,8930,7970,7120,6360,567 DCF+40,2+43,8+49,8+44,5+46,5 Łącznie DCF dla lat ,8 Wartość rezydualna - RV+683,3 Zdyskontowane RV+387,7 NPV+112,5 132 gdzie: FCF n – przepływy pieniężne ustalone w ostatnim roku prognozy finansowej, g – szacowana, możliwa do osiągnięcia stała stopa wzrostu wartości przepływów pieniężnych po okresie ich szczegółowej prognozy, r – stopa dyskontowa przyjęta do wyceny

Ustalanie NPV przy g = 3% Wyszczególnienie NCF Współcz. dyskontujący 12%0,8930,7970,7120,6360,567 DCF+40,2+43,8+49,8+44,5+46,5 Łącznie DCF dla lat ,8 Wartość rezydualna - RV+911,1 Zdyskontowane RV+517,0 NPV+241,8 133

Przykład 2 Ustalić wartość NPV dla projektu inwestycyjnego o nakładach początkowych 350 mln zł mając następujące dane: - wartość sprzedaży (dane w tabeli) - koszty operacyjne bez amortyzacji stanowią 85% wartości sprzedaży - amortyzacja (dane w tabeli) - kredyt na inwestycję 150 mln zł spłacany przez 5 lat po 30 mln zł rocznie - oprocentowanie kredytu 12% rocznie od kwoty nie spłaconej - stawka podatku dochodowego 19% zysku brutto - zmiany kapitału obrotowego (dane w tabeli) - zakładany wzrost przepływów pieniężnych po okresie szczegółowej projekcji 3% rocznie WyszczególnienieRok 1Rok 2Rok 3Rok 4Rok 5Lata następne Przychody ze sprzedaży538,3571,2603,2634,0666,3686,3 Amortyzacja23,725,126,527,929,330,2 Zmiana kapitału obrotowego17,817,216,816,216,910,5

Tabela przewidywanych przepływów pieniężnych dla właściciela (FCFE): Pozycje FCFERok 1Rok 2Rok 3Rok 4Rok 5Lata następne Sprzedaż 538,3571,2603,2634,0666,3686,3 Koszty operacyjne (bez amort.) (85% sprzedaży) 457,6485,5512,7538,9566,4583,4 Koszt amortyzacji 23,7 25,126,527,929,330,2 Zysk EBIT 57,060,664,067,270,672,7 Odsetki od kredytów 18,014,410,87,23,60 Zysk EBT 39,046,253,260,067,072,7 Podatek dochodowy (19% zysku ) 7,48,810,111,412,713,8 Zysk EAT 31,637,443,148,654,358,9 Amortyzacja 23,725,126,527,929,330,2 Zmiany aktywów trwałych Spłata kredytu 30,0 0 Zmiana KO 17,8 17,2 16,816,216,910,5 FCFE 7,515,322,830,336,778,6

136

137

138

139 Tabela przewidywanych przepływów pieniężnych dla firmy (FCFF): Pozycje FCFFRok 1Rok 2Rok 3Rok 4Rok 5Lata następne Sprzedaż 538,3571,2603,2634,0666,3686,3 Koszty operacyjne (bez amort.) (85% sprzedaży) 457,6485,5512,7538,9566,4583,4 Koszt amortyzacji 23,7 25,126,527,929,330,2 Zysk EBIT 57,060,664,067,270,672,7 Podatek dochodowy (19% zysku EBIT) 10,811,512,212,813,413,8 Zysk EBIAT (NOPAT) 46,249,151,854,457,258,9 Amortyzacja 23,725,126,527,929,330,2 Zmiana aktywów trwałych Zmiana KO 17,8 17,2 16,816,216,910,5 FCFF 52,357,061,566,169,678,6

140

141

142

143

Kryterium ocenyWariant optymistyczny Wariant pesymistyczny Okres zwrotu2 lata3,5 lat Prosta stopa rentowności16,4%8,6 NPV1 379 tys.137 tys. NPVR0,240,04 IRR26,3%10,2%

145 Przykład 1 Początkowy wydatek inwestycyjny wynosi zł. Okres eksploatacji projektu inwestycyjnego wynosi 5 lat. Przewidywane zyski i nadwyżki gotówkowe w kolejnych latach przedstawia poniższa tabela (dane w tys. zł.). Wyszczególnienie12345 Przychody Koszty Zysk brutto Podatek dochod. (40%) Zysk netto Amortyzacja CF 35,0 26,7 8,3 3,3 5,0 10,0 15,0 35,0 26,7 8,3 3,3 5,0 10,0 15,0 35,0 26,7 8,3 3,3 5,0 10,0 15,0 35,0 26,7 8,3 3,3 5,0 10,0 15,0 35,0 26,7 8,3 3,3 5,0 10,0 15,0

146 Dokonać oceny efektywności projektu inwestycyjnego ustalając NPV, IRR. Do obliczeń przyjąć stopę dyskontową w wysokości 10% RokWpływy gotówkowe netto Współczynnik dyskontujący Wartość bieżąca ,0000 0,9091 0,8264 0,7513 0,6809 0, Wartość bieżąca wpływów gotówkowych Wartość bieżąca netto – NPV IRR 15,24%

147 Przykład 1.4 Dane jak w przykładzie 1. Projekt inwestycyjny będzie eksploatowany w okresie wysokiej inflacji. Zakłada się, że stopa inflacji w poszczególnych latach będzie wynosiła: rok 1 – 27% rok 2 – 22% rok 3 – 20% rok 4 – 16% rok 5 – 12%. Inflacja będzie mieć jednakowy wpływ na zmianę poszczególnych elementów kształtujących nadwyżkę gotówkową. Realny koszt kapitału nadal przyjmuje się w wysokości 10% rocznie.

148  Nadwyżka gotówkowa po uwzględnieniu inflacji stopy wzrostu nadwyżki gotówkowej w poszczególnych latach rok 1: 1 + 0,27 = 1,27 rok 2: 1,27 * 1.22 = 1,5494 rok 3: 1,5494 * 1,20 = 1,8593 rok 4: 1,8593 * 1,16 = 2,1568 rok 5: 2,1568 * 1,12 = 2,4156 RokNadwyżka gotówkowa Inflacyjna stopa wzrostu Skorygowana nadwyżka gotówkowa ,2700 1,5494 1,8593 2,1568 2,

149 Wartość bieżąca projektu inwestycyjnego po uwzględnieniu inflacji Nominalna stopa dyskontowa po uwzględnieniu realnego kosztu kapitału i stopy inflacji Efekt Fishera n = r + i + (r * i) Rok 1: n = 10% + 27% + (10% * 27%) = 39,7% Rok 2: n = 10% + 22% + (10% * 22%) = 34,2% Rok 3: n = 10% + 20% + (10% * 20%) = 32,0% Rok 4: n = 10% + 16% + (10% * 16%) = 27,6% Rok 5: n = 10% + 12% + (10% * 12%) = 23,2%

150 Współczynniki dyskontujące dla nominalnych stóp dyskontowych 1 Rok 1: = 0, ,397 1 Rok 2: = 0,5334 (1 + 0,397) * (1 + 0,342) 1 Rok 3: = 0,4041 (1 + 0,397) * (1 + 0,342) * (1 + 0,320) 1 Rok 4: = 0,3167 (1 + 0,397) * (1 + 0,342) * (1 + 0,320) * (1 + 0,276) 1 Rok 5: = 0,2570 1,397 * 1,342 * 1,320 * 1,276 * 1,232

151 RokSkorygowana nadwyżka gotówkowa Nominalna stopa dyskontowa Współczynnik dyskontujący Wartość bieżąca ,7% 34,2% 32,0% 27,6% 23,2% 1,0000 0,7158 0,5334 0,4041 0,3167 0, Wartość bieżąca wpływów gotówkowych Wartość bieżąca netto – NPV6.862

152 Przykład 1.5 Dane jak w przykładzie 1. Projekt inwestycyjny będzie eksploatowany w okresie wysokiej inflacji. Zakłada się, że stopa inflacji w poszczególnych latach będzie wynosiła: rok 1 – 27% rok 2 – 22% rok 3 – 20% rok 4 – 16% rok 5 – 12%. Inflacja będzie mieć zróżnicowany wpływ na zmianę poszczególnych elementów kształtujących nadwyżkę gotówkową: - przychody wzrosną w mniejszym stopniu niż ogólny poziom inflacji – tylko o 80% ogólnego poziomu inflacji. - koszty natomiast wzrosną w 1 roku o 30%, w 2 roku o 25%, w pozostałych latach w tym samym stopniu, co ogólny poziom inflacji. Wzrost ten nie będzie dotyczył amortyzacji, która nie będzie przeszacowywana w trakcie eksploatacji projektu. Realny koszt kapitału nadal przyjmuje się w wysokości 10% rocznie.

153 Przychody po uwzględnieniu inflacji rok 1: 35, ,00 * (0,27 * 0,8) = 42,56 rok 2: 42, ,56 * (0.22 * 0,8) = 50,05 rok 3: 50, ,05 * (0,20 * 0,8) = 58,06 rok 4: 58, ,06 * (0,16 * 0.8) = 65,49 rok 5: 65, ,49 * (0,12 * 0.8) = 71,78 Koszty po uwzględnieniu inflacji rok 1: 16,70 * 1,30 = 21,71 rok 2: 21,71 * 1.25 = 27,14 rok 3: 27,14 * 1,20 = 32,57 rok 4: 32,57 * 1.16 = 37,78 rok 5: 37,78 * 1.12 = 42,31

154  Nadwyżka gotówkowa po uwzględnieniu inflacji Wyszczególnienie12345 Przychody Koszty b/amortyzacji Amortyzacja Zysk brutto Podatek doch. (40%) Zysk netto Amortyzacja CF 42,56 21,71 10,0 10,85 4,34 6,51 10,0 16,51 50,05 27,14 10,0 12,91 5,17 7,75 10,0 17,75 58,06 32,57 10,0 15,49 6,20 9,30 10,0 19,30 65,49 37,78 10,0 17,71 7,09 10,63 10,0 20,63 71,78 42,31 10,0 19,47 7,79 11,68 10,0 21,68

155  Wartość bieżąca netto po uwzględnieniu inflacji RokSkorygowana nadwyżka gotówkowa Współczynnik dyskontujący Wartość bieżąca ,0000 0,7158 0,5334 0,4041 0,3167 0, Wartość bieżąca wpływów gotówkowych Wartość bieżąca netto – NPV IRR25,0%

156 OCENA RYZYKA

157 Czynniki ryzyka gospodarczego: Makroekonomiczne: - koniunktura gospodarcza, - inflacja, - sytuacja rynkowa, - polityka fiskalna i monetarna państwa, - polityka kredytowa banków - stabilność systemu prawa Mikroekonomiczne: - konkurencyjność przedsiębiorstwa, - struktura majątku, - struktura źródeł finansowania, - zarządzanie, - struktura własnościowa przedsiębiorstwa

158 Rodzaje ryzyka gospodarczego: Systematyczne (zewnętrzne): - ryzyko stopy procentowej, - ryzyko walutowe, - ryzyko siły nabywczej pieniądza, - ryzyko polityczne państwa, - ryzyko prawne Niesystematyczne (wewnętrzne): - ryzyko operacyjne przedsiębiorstwa, - ryzyko finansowe, - ryzyko niedotrzymania warunków przez kontrahentów, - ryzyko bankructwa

159 Rodzaje ryzyka występujące w procesie przygotowania biznes planu w procesie realizacji inwestycji: Dotyczące samej inwestycji: - ryzyko przekroczenia zaplanowanych nakładów inwestycyjnych, - ryzyko pozyskania źródeł finansowania inwestycji, - ryzyko wystąpienia opóźnień w oddaniu inwestycji do eksploatacji, - ryzyko wadliwego wykonania inwestycji, Dotyczące otoczenia inwestycji: - ryzyko warunków makroekonomicznych, - ryzyko niedotrzymania warunków przez kontrahentów, - ryzyko zaostrzenia wymagań ekologicznych, - ryzyko zdarzeń losowych (powódź, pożar)

Ryzyko w fazie realizacji inwestycji Ryzyko odchyl. CF w fazie eksploatacji inwestycji Ryzyko dotyczące kosztu kapitału Ryzyko inwestycyjne

161 Czynniki ryzyka inwestycyjnego: Ryzyko dotyczące kosztu kapitału : - ryzyko wzrostu popytu na kapitały i wzrostu ich ceny, - ryzyko zmniejszenia podaży kapitału na rynku, - ryzyko inflacji, - ryzyko zmiany polityki państwa w zakresie rynku kapitałowego i pieniężnego, Ryzyko odchylenia CF w fazie eksploatacji inwestycji

Ryzyko odchyl. CF w fazie eksploatacji inwestycji Ryzyko odchyl. CF w działalności operacyjnej Ryzyko odchyl. CF w działalności finansowej Ryzyko odchyl. zysku operacyjnego Ryzyko odchyl. w ZKO

Ryzyko odchyl. zysku operacyjnego Ryzyko odchyl. w wielkości sprzedaży Ryzyko odchyl. w zakresie cen wyrobów Ryzyko odchyl. w zakresie kosztów

Ryzyko w fazie realizacji inwestycji Ryzyko odchyl. CF w fazie eksploatacji inwestycji Ryzyko dotyczące kosztu kapitału Ryzyko odchyl. CF w działalności operacyjnej Ryzyko odchyl. CF w działalności finansowej Ryzyko odchyl. zysku operacyjnego Ryzyko odchyl. w ZKO Ryzyko inwestycyjne Ryzyko odchyl. w wielkości sprzedaży Ryzyko odchyl. w zakresie cen wyrobów Ryzyko odchyl. w zakresie kosztów

165

166 Ocena ryzyka w biznes planie dotyczy dwóch kategorii efektu finansowego: - zysku (rentowności) - przepływów pieniężnych (wypłacalności - CF) Metody oceny ryzyka finansowego: * Analiza wrażliwości efektu finansowego na zmiany poszczególnych czynników * Analiza wrażliwości efektu finansowego na zmianę łączną wszystkich czynników (badanie scenariuszowe) * Wyznaczeniu minimalnych lub maksymalnych wielkości ekonomicznych niezbędnych do osiągnięcia oczekiwanego efektu finansowego * Ustaleniu dopuszczalnego niekorzystnego odchylenia wielkości ekonomicznych z punktu widzenia danego efektu finansowego * Analiza zmienności efektu finansowego wskutek pogorszenia różnych czynników o 1 procent.

Wpływ czynników na zysk

168 Wpływ czynników na zysk

Stopień wrażliwości zysku na zmianę czynników

170 Próg rentowności i marginesy bezpieczeństwa w zakresie rentowności

Próg rentowności

Margines bezpieczeństwa finansowego

Próg rentowności w produkcji wieloasortymentowej

Margines bezpieczeństwa finansowego w produkcji wieloasortymentowej

Margines bezpieczeństwa cenowego

Margines bezpieczeństwa kosztowego - kz

Margines bezpieczeństwa kosztowego - KS

Margines bezpieczeństwa w zakresie kosztów materiałowych, kosztów wynagrodzeń, kosztów energii

179 Badanie wrażliwości progu rentowności na zmianę czynników

180 Przesunięcie progu rentowności w przypadku zmiany kosztów stałych

181 Przesunięcie progu rentowności w przypadku zmiany kosztów zmiennych

182 Przesunięcie progu rentowności w przypadku zmiany cen wyrobów

183 Marginesy bezpieczeństwa w zakresie wypłacalności

184

185 Analiza wrażliwości przepływów pieniężnych na zmianę sprzedaży

Stopień wrażliwości PP na zmianę sprzedaży - wariant I Stopień wrażliwości PP na zmianę sprzedaży - wariant II

Stopień wrażliwości PP na zmianę sprzedaży wyrobu A - wariant I Stopień wrażliwości PP na zmianę sprzedaży wyrobu A - wariant II

Stopień wrażliwości PP na zmianę cen (sprzedaży)

Stopień wrażliwości PP na zmianę należności

Próg wypłacalności

Margines bezpieczeństwa finansowego w zakresie wypłacalności

192 Gdy wydatki > koszty

193 Margines bezpieczeństwa finansowego w zakresie cen, kosztów zmiennych i kosztów stałych

Margines bezpieczeństwa finansowego w zakresie cen (sprzedaży) Margines bezpieczeństwa finansowego w zakresie sprzedaży - wariant I

Margines bezpieczeństwa finansowego w zakresie sprzedaży - wariant II

196 Stopień dźwigni operacyjnej, finansowej i łącznej

197

198

199

200

201

202

203