1 Organizacje a kontrakt psychologiczny We współczesnym świecie człowiek otoczony jest szeregiem kontraktowych zobowiązań. To pewien rodzaj powiązań, zależności, w które ciągle jest on angażowany. W przypadku kontraktu mamy o czynienia z dwiema zainteresowanymi stronami: nabywcą i dłużnikiem. Cechą charakterystyczną wszystkich kontraktów jest to, że zawierają one wymianę, ponadto poddają się (przynajmniej w teorii) negocjacjom i charakteryzują się pełną swobodą przy ich zawieraniu. Kontrakt psychologiczny to pojęcie rozwinięte najbardziej przez E. Scheina (1980), choć po raz pierwszy problem ten poruszył C. Argyris (1960).

2 Zdaniem E. Scheina kontrakt psychologiczny to niepisany zbiór oczekiwań oddziałujących cały czas pomiędzy każdym członkiem organizacji, a kierownikami różnych szczebli oraz innymi osobami w Organizacji; jest wynikiem procesu negocjacji między organizacją a jednostką w zakresie wzajemnych oczekiwań. Każdy stosunek między jednostką (pracownikiem, kandydatem do pracy), a organizacją ustala się na drodze wzajemnych wpływów i interesów – a zatem w wyniku kontraktu psychologicznego (zarówno jednostka, jak i organizacja ma bowiem określone oczekiwania). Relacje te są złożone, a umowa psychologiczna jest zbiorem niepisanych oczekiwań wzajemnych pracownika i organizacji. Ważność kontraktu psychologicznego nie może być lekceważona. Odstępstwa od niego mogą powodować negatywne skutki zarówno dla jednostki, jak i całej organizacji. Z drugiej strony, jak wykazują badania, naruszenia kontraktu zdarzają się bardzo często.

3 Wzajemna wymiana wkładów i korzyści między organizacją a jednostką następuje jako wynik nawiązania umowy między stronami. Jej treść reguluje zachowania jednostki w organizacji. W umowie wyróżnia się: część pisemną – zwaną umową o pracę, część niepisaną – to właśnie kontrakt psychologiczny. Kontrakt psychologiczny to pierwszy, bardzo istotny krok na drodze do budowania zaufania między pracownikiem a pracodawcą.

4 Z reguły oczekiwania pracowników wobec organizacji dotyczą ich godności i wartości, tzn. chcą być traktowani jak istoty ludzkie, którym stwarza się możliwości rozwoju, uczenia się, samodoskonalenia (choć należy podkreślić, że z perspektywy rozwojowej pracownika umowa psychologiczna jest zmienna – inna kieruje pracownikiem u progu kariery zawodowej, inna u szczytu kariery, jeszcze inna w wieku późniejszym, kiedy głównie oczekuje on spokoju, uznania). Organizacja ze swej strony również formułuje pewne subtelne, nie zapisane oczekiwania, że pracownicy będą podtrzymywać dobry obraz firmy, będą lojalni, zachowają sekrety firmy i będą wykazywać poświęcenie dla organizacji.

5 W literaturze przedmiotu wyodrębnia się: kontrakt o pracę - związana jest ze znaczeniem pracy w życiu jednostki, postawami wobec niej i wiedzą na jej temat; ze strony organizacji nawiązany zostaje proces rekrutacji, selekcji pracowników, ich doboru; kontrakt o kolektywną ugodę – to akceptacja określonej sytuacji przez pracowników; Kontrakt o kontrolę jednostki – to problemy związane ze sprawowaniem zwierzchnictwa i bycia podwładnym;

6 kontrakt o płacę – na czoło wysuwa się tu problem płacy sprawiedliwej, tzn. pracownik powinien czuć, że jego wkład w organizację jest odpowiednio nagradzany. Także w odczuciu pracodawcy pracownik powinien być odpowiednio wynagrodzony. Kiedy oczekiwania obydwu stron w tym względzie są zaspokojone – stanowi to bazę zawarcia kontraktu o płacę.

7 Kontrakt psychologiczny, a kontrakt ekonomiczny Cechą charakterystyczną kontraktu psychologicznego jest to, że zazwyczaj dotyczy on niematerialnych, psychologicznych aspektów różnych spraw. Jest ważną determinantą ludzkiego zachowania w organizacjach. Kładzie nacisk na proces. Ma Charakter nieformalny, jest subiektywny. Dzięki niemu pracownik może zaspokajać potrzeby psychiczne. Niektóre Jednak jego elementy mogą być sformalizowane, np. zatrudniając pracownika, pracodawca może poinformować go, jak będzie traktowany. Kontrakt ekonomiczny dotyczy natomiast spraw finansowych, wynagrodzenia za wykonaną pracę. Kładzie nacisk na treść procesu.

8 Kontrakt psychologiczny, a kontrakt ekonomiczny Rodzaj kontraktu Treść, odpowiada na pytanie: „Co jest oczekiwane?” Proces, wiąże się ze sposobem, w jakim regulowana jest wymiana EkonomicznyPieniądzeProcedury dyscyplinujące PsychologicznyNagroda za dodatkowy wysiłek Prawa do uzgodnienia

9 Kontrakt psychologiczny, a kontrakt ekonomiczny Rodzaj kontraktuOczekiwania indywidualne Oczekiwania organizacji EkonomicznyPieniądzePraca PsychologicznySzacunekPrzynależność