O TOCZENIE ORGANIZACJI

Otoczeniem nazywamy wszystko co jest poza organizacją i może na nią oddziaływać.

Wpływ otoczenia na organizację może wyrażać się w: niepewności, siłach konkurencji, zaburzeniach.

Organizacja ze swej strony działa na otoczenie przez: zarządzanie informacją, reakcje strategiczne, fuzje, przejęcia, zakupy, sojusze, projektowanie struktury organizacyjnej, wpływy bezpośrednie i odpowiedzialność społeczną.

H OMEOSTAZA Stan równowagi między sytuacją na zewnątrz i wewnątrz organizacji. Zasada ta implikuje elastyczność i zmienność systemów organizacyjnych, które muszą się dostosowywać do zmiennych potrzeb i wymagań otoczenia oraz warunków działania jakie ono stwarza.

W wymianie pomiędzy organizacją a jej otoczeniem zasadą jest równowaga, czyli ekwiwalentność tej wymiany : organizacja musi zaspokajać potrzeby otoczenia, a otoczenie potrzeby organizacji. Zasada ta implikuje elastyczność i zmienność systemów organizacyjnych, które muszą się dostosowywać do zmiennych potrzeb i wymagań otoczenia oraz warunków działania, jakie ono stwarza.

Proces zmiany równowagi pomiędzy organizacją a jej otoczeniem sprawia że: Realizowane przez organizacje cele, struktury, technologie, zasoby i sposób zarządzania może być uznany za zadowalający, jeżeli pozwala na ekwiwalentną wymianę z otoczeniem; W miarę upływu czasu i pod wpływem zmian zachodzących w otoczeniu i samej organizacji punkt równowagi przesuwa się, czyli utrzymanie zasilenia na tym samym poziomie wymaga wytwarzania innych produktów i obniżenie finansowych kosztów działania organizacji; Organizacja musi się zmienić w cele działania, struktury technologii i sposób zarządzania.

R ODZAJE OTOCZENIA a) Z punktu widzenia grup interesu zewnętrznego : makrootoczenie (otoczenie ogólne, dalsze) – tworzące warunku działania i funkcjonowania organizacji, głównie polityczne, ekonomiczne, społeczne, techniczne itp. mikrootoczenie (otoczenie konkurencyjne, operacyjne, szczegółowe, bezpośrednie, bliższe), które tworzą konkretne organizacje lub grupy, które mogą wpływać na organizacje (dostawcy, odbiorcy, konkurenci itp.)

R ODZAJE OTOCZENIA b) Z punktu widzenia oddziaływania : otoczenie sterowalne na które organizacja może wpływać (np. na popyt, konkurencję itp.) otoczenie niesterowalne na które nie ma ona wpływu (np. na prawo, idealizowaną politykę gospodarczą)

R ODZAJE OTOCZENIA c) Z punktu widzenia jego charakteru : stałe zmienne burzliwe

Polityczno -prawne Ekonomiczne Technologiczne Społeczno -kulturowe Makrootoczenie Otoczenie konkurencyjne Organizacja Dostawcy Nowi wchodzący Substytuty Konkurencja Nabywcy O TOCZENIE ORGANIZACJI

M AKROOTOCZENIE Makrootoczenie jest zespołem warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa wynikający z tego, że działa ono w określonym kraju i regionie, w danym układzie politycznym, prawnym. Otoczenie dalsze to ten obszar otoczenia, którego zmiany wpływają na działanie firmy, ale na który firma nie ma wpływu. Do otoczenia dalszego zalicza się otoczenie polityczno-prawne, ekonomiczne, technologiczne i społeczno-kulturowe.

Otoczenie polityczno-prawne to podstawowe regulacje prawne dotyczące systemu politycznego państwa jak i systemu ekonomicznego (kodeks pracy, kodeks handlowy) oraz tendencje w stosunkach międzynarodowych. Inne zjawiska analizowane w tym obszarze to m.in. cła importowe, normy zanieczyszczeń, certyfikaty dopuszczające np. leki, żywność, itd.

Otoczenie ekonomiczne obejmuje stan gospodarki, przykładowo: trendy rozwoju PKB, bezrobocie koniunkturę gospodarczą, bezrobocie, itd. Przedsiębiorstwo analizując otoczenie ekonomiczne musi sobie odpowiedzieć na pytanie: w jakim stopniu na jego strategię będą miały wpływ następujące zjawiska: stopa inflacji, stopa bezrobocia, tendencje rozwojowe płac i cen, kursy walut, stopa oprocentowania kredytów, koszt energii i paliw, stopa wzrostu PKB i siła nabywcza ludności.

Otoczenie technologiczne, to zmiany w nauce i technice prowadzące do zmian w technologii wytwarzania lub produktu. Ponieważ rozwój technologii jest sprawa globalną obok monitorowania zmian w technologii w skali kraju należy to robić w skali światowej.

Otoczenie społeczno-kulturowe to czynnik strategiczny ważny zwłaszcza w dłuższym okresie czasu. Należą do niego m.in.: procesy demograficzne jakie zachodzą w społeczeństwie, systemy wartości i postawy społeczne, mobilność ludzi, migracje lokalne i międzynarodowe, zrzeszenia się konsumentów, itd.

O TOCZENIE ORGANIZACJI

otoczenie ekonomiczne : model gospodarki, koniunktura, tempo wzrostu gospodarczego i in. Wskaźniki te mają decydujący wpływ na funkcjonowanie firmy i budowanie jej strategii; otoczenie technologiczne – obejmuje wytwory techniki fizyczne, jak i zasób wiedzy technicznej i technologicznej;

otoczenie edukacyjne – ogólny poziom oświaty w danym społeczeństwie czy regionie, stopień rozwoju specjalizacji, systemu kształcenia i doskonalenia zawodowego, udział ludzi z wyższym i średnim wykształceniem w całej populacji. Zmiany w tym otoczeniu niosą ze sobą nie tylko określone konsekwencje dla budowy strategii ogólnogospodarczej, ale również dla formułowania strategii przedsiębiorstwa; otoczenie społeczne / socjologiczne – warstwowa i klasowa struktura społeczeństwa, ruchliwość społeczna, przedsiębiorczość, pojmowanie ról społecznych, działalność społeczna państwa. Otoczenie to może tworzyć szanse strategiczne dla przedsiębiorstw, ale też i stanowić realne zagrożenie dla form zarządzania czy strategii promocji;

otoczenie kulturowe – tradycja kulturowa i historyczna danego społeczeństwa, dominujący w nim system wartości. Otoczenie to wywiera zasadniczy wypływ na filozofię i praktykę zarządzania stosunek człowiek do jego pracy, do klientów i społeczeństwa oraz zasobów przyrody, wpływa na metody motywacji do pracy, wzorce komunikowania się ludzi i style kierowania;

otoczenie prawne – panujący porządek prawny, system rozstrzygania sporów itp. Czynniki prawne maja ważny wpływ na poziom szans i zagrożeń dla przedsiębiorstwa, doniosłe i częste zmiany systemu prawnego muszą być uwzględniane w procesie planowania strategicznego pod postacią sprawdzonych informacji; otoczenie polityczne – system polityczny, sposób sprawowania władzy, politykę kadrowa itp. Są one niezwykle ważne dla formułowania strategii firmy i musza być uwzględniane w programowaniu jej przyszłości. Najważniejsza przemianą ustrojowa jest prywatyzacja przedsiębiorstw. Czynnik ten musi być brany pod uwagę w planowaniu strategicznym jako jeden z najważniejszych, określających siłę działania innych czynników i procesy transformacji;

otoczenie demograficzne – obejmuje strukturę społeczeństwa wg płci i wieku, zasoby pracy i ich mobilność, granice wieku emerytalnego. Zmiany w zasobach pracy i ich strukturze spowodowane np. obniżeniem wieku emerytalnego, wystąpieniem niżu demograficznego mogą wywołać poważne zmiany w takich sferach jak: selekcja, szkolenie i rozwój pracowników, ich wzajemne stosunki oraz wynagrodzenie. Mogą one nawet istotnie utrudnić uzyskanie pełnego zaangażowania pracowników w realizacje zadań wyznaczonych przez firmę;

otoczenie infrastrukturalne – urządzenie i instytucje usługowe w dziedzinie transportu, komunikacji, energetyki, ochrony zdrowia i inne niezbędne do należytego funkcjonowania społeczeństwa i produkcyjnych działań gospodarki. Infrastruktura decyduje o efektywności wykorzystania zasobów, inwestowania w nowe przedsięwzięcia, sprawności i kosztach funkcjonowania sieci dystrybucji, łatwość komunikowania się, przemieszczania itp. Spełnia wiec ważną rolę w podnoszeniu sprawności i dywersyfikacji działania firmy;

otoczenie ekologiczne – zalicza się zasoby naturalne i ich dostępność, jakość gleby, system hydrologiczny, klimat, a także stopień skażenia i zniszczenia środowiska. We współczesnej gospodarce ochrona środowiska staje się przedmiotem polityki państwa, tak więc przedsiębiorstwa staja wobec konieczności przestrzegania obowiązujących zasad i norm i muszą tak gospodarować, aby nastawienia na zysk nie zagrażało środowisku; otoczenie międzynarodowe – normy, reguły gry i rozwiązania instytucjonalne przyjęte w innych krajach, które stwarzają skuteczna konkurencję dla ekonomicznie słabszych partnerów, a także znoszenie zakazów, restrykcji, barier prawnych, celnych i innych powodujących zamianę warunków konkurencji na rynkach światowych

M IKROOTOCZENIE Mikrootoczenie obejmuje wszystkie elementy pozostające poza przedsiębiorstwem, które mają bezpośredni wpływ na jego funkcjonowania, a zwłaszcza na procesy podejmowania decyzji. Są to wszelkie instytucje i jednostki z jakimi dana firma wchodzi w interakcje w procesie swego funkcjonowania.

Otoczenie to jest różne dla różnych przedsiębiorstw i może mieć nawet bardzo złożoną strukturę. W skład tego otoczenia wchodzą rozmaici ludzie i instytucje np. : społeczność lokalna, konsumenci, odbiorcy, akcjonariusze, dostawcy, konkurenci, urzędy skarbowe i celne, lokalna władza administracyjna i samorządowa, pośrednicy.

W firmach zachodnich wiele z tych podmiotów określa się mianem stakeholders (interesariusze). Są to osoby lub grupy dysponujące określoną siłą nacisku, zainteresowane działaniem firmy i z których opinią musi się ona liczyć, zanim poweźmie ostateczne decyzje. Lista stakeholders (at stake – wchodzić w grę) nie jest lista zamkniętą, gdyż w życiu każdej firmy mogą pojawiać się i znikać zainteresowani. Żadna firma nie jest w stanie zaspokoić wszystkich często sprzecznych żądań i oczekiwań wszystkich interesariuszy. Musi więc mieć ogólną orientację o generalnej sile danego interesariusza w sieci instytucji i osób ja otaczających i koncentrować uwagę na tych, którzy mogą mieć największe znaczenie dla jej przyszłych sukcesów i rozwoju.

Konkurenci To inne organizacje, które konkurują z nią o zasoby i rynki zbytu, próbując przedstawić lepszą ofertę; Klienci Nabywają produkty oferowane przez organizację; Dostawcy To organizacje, które dostarczają zasoby innym organizacjom; Regulatorzy To jednostki, które mogą kontrolować, regulować lub w inny sposób oddziaływać na politykę i praktyki organizacji;

Związki zawodowe To grupy pracowników zorganizowanych w celu reprezentowania praw ludzi zrzeszonych w tym związku; Właściciele To wszystkie podmioty, które uczestniczą we własności daną organizacją. Sojusznicy strategiczni To organizacje współpracujące ze sobą w ramach jakiegoś przedsięwzięcia; Sojusze: *komplementarne, *ścisła integracja, *addytywne.

O TOCZENIE ORGANIZACJI POD WZGLĘDEM ELASTYCZNOŚCI I ADAPTACYJNOŚCI Otoczenie StałeZmienne Proste 1.Nieliczne 2.Jednorodne 3.Zasadniczo niezmienne w czasie 1.Nieliczne 2.Nie całkiem jednorodne 3.Stale zmieniające się Złożone 1.Liczne 2.Różnorodne 3.Zasadniczo niezmienne w czasie 1.Liczne 2.Różnorodne 3.Stale zmieniające się

J. Bogdanienko (red.), Organizacja i zarzadzanie w zarysie, WN WZ UW, Warszawa 2010, rozdz. 2.2, 2.3. J. Bogdanienko, W. Piotrowski (red.), Zarządzanie. Tradycja i nowoczesność, PWE, Warszawa 2013, rozdz. 2. A.K. Koźmiński, W. Piotrowski, Zarządzanie. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa 2006, rozdz.I.3.