Kompleksowe wspomaganie nauczycieli i wsparcie szkół 1

2 „Wspomaganie szkół i przedszkoli w Powiecie Sanockim” Prezentacja przygotowana w ramach projektu współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet III Wysoka jakość systemu oświaty, Działanie 3.5 Kompleksowe wspomaganie rozwoju szkół realizowanego przez

3 1. W zawód nauczycielski wpisane jest ciągłe doskonalenie. Doskonalenie zawodowe jest nieodłącznym elementem rozwoju zawodowego nauczyciela. 2. Jakość systemu edukacyjnego jest pochodną skuteczności nauczyciela, która z kolei wynika z ich zawodowego przygotowania. 3. Tradycyjne struktury kształcenia i doskonalenia nauczycieli przez długie lata obejmowały w zasadzie ogólne przygotowanie nauczycieli do podjęcia pracy pedagogicznej.

4 4. Najczęściej utożsamiane było i nadal jest z celowym, zaplanowanym i ciągłym procesem jego ustawicznego kształcenia, polegającym na podwyższaniu i modyfikacji jego zawodowych kompetencji i kwalifikacji, wszechstronnym rozwoju osobowości, organizowanym i realizowanym przez wyspecjalizowane w tym kierunku instytucje, a także w toku samokształcenia i samodoskonalenia; procesem trwającym od podjęcia decyzji o wyborze zawodu przez cały okres aktywności zawodowej

5 5. Doskonalenie nauczycieli odbywało się i odbywa się najczęściej w trzech kategoriach: - jako samokształcenie, - wewnątrzszkolne doskonalenie nauczycieli (WDN) - oraz realizowane poza szkołą doskonalenie instytucjonalne (ODN)

6 Zmieniająca się rzeczywistość edukacyjna na przełomie XX i XXI wieku spowodowała, że wymagane jest opracowanie przez państwowe władze oświatowe nowego modelu wspomagania pracy szkół. Pojawiły się bowiem w ostatnich latach obszary edukacji, które wymagają istotnych zmian.

7 Od nauczyciela XXI wieku wymaga się wielu specjalistycznych umiejętności oraz dobrego przygotowania zarówno merytorycznego jak i pedagogicznego. Tylko taki nauczyciel może być animatorem rozbudzającym myślenie o tym, czego uczy, jak się uczyć i jak żyć we współczesnym świecie.

8 Obecnie nauczyciel musi być wszechstronny, powinien znać swój przedmiot nauczania jak i mu pokrewne. Ma obowiązek nie tylko przekazać wiedzę uczniom, ale przede wszystkim pokazać im w jaki sposób mogą ją przyswoić i z niej korzystać. By temu sprostać musi na bieżąco zapoznawać się z nowymi metodami nauczania oraz ich treściami, czyli równolegle wykonywać dwie czynności: - organizować proces dydaktyczno- wychowawczy - oraz kształcić się w celu zdobycia nowej wiedzy i umiejętności oraz rozwoju swojej osobowości

9 Nowoczesna edukacja musi być obecnie nakierowana jest na rozwój ucznia o wysokiej jakości To jedna z najważniejszych wartości społecznych i jednostkowych, staje się warunkiem rozwoju społecznego i cywilizacji. Nauczyciel, aby rozwinąć kunszt nauczycielski musi się doskonalić przez cały okres aktywności zawodowej. Nowoczesny model wspomagania rozwoju oświaty w Polsce uwzględniający te zmiany powinien być nakierowany na pracę ze szkołą i służyć wspieraniu jej w wykonywaniu zadań ogólnych, jak również wspomagać konkretnych nauczycieli w rozwiązywaniu ich indywidualnych problemów dydaktyczno - wychowawczo - opiekuńczych. By nauczyciel mógł kształtować jednostki twórcze, sam musi być, także twórczy, by nim był winien posiadać w wystarczającym stopniu wiedzę adekwatną do swoich zadań zawodowych

10 Pojawiła się więc potrzeba zmiany systemu doskonalenia nauczycieli w kierunku wspomagania szkół w wybranych obszarach Prekursorami tych zmian były między innymi Powiatowe Ośrodki Doskonalenia Nauczycieli, których powstanie na początku lat 2000 przybliżyło doskonalenie - doradztwo metodyczne - wspomaganie szkół bliżej warsztatu nauczyciela i konkretnie wybieranych przez szkoły w wyniku diagnozy obszarów wsparcia. Taką rolę spełnia Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Sanoku kierowany przez p. Martę Muszyńską, czy Samorządowe Centrum Edukacji w Tarnowie

11

12 Mając między innymi na uwadze doświadczenia Powiatowych Ośrodków Doskonalenia Nauczycieli, utworzony przez Ministerstwo Edukacji Narodowej Ośrodek Rozwoju Edukacji w dniu 1 stycznia 2010 roku opracował nowy system doskonalenia nauczycieli.

13 Podstawowe założenia przyjęte dla nowego systemu wspomagania szkół i placówek zostały następujące: - Wspomaganie jest adresowane do szkoły, nie zaś wyłącznie do poszczególnych osób lub grup, takich jak dyrektor, czy nauczyciele. - Wspomaganie pomaga szkole w rozwiązywaniu własnych problemów, a co za tym idzie – nie wyręcza jej i nie narzuca rozwiązań. - Wspomaganie wynika z analizy indywidualnej sytuacji szkoły i odpowiada na jej specyficzne potrzeby. - Wspomaganie jest procesem, czyli odchodzi od pojedynczych, samodzielnych form doskonalenia.

14 Jest więc blisko szkoły, a więc funkcjonuje w jej możliwie najbliższym otoczeniu. Pracuje na potrzeby szkoły, czyli oferta i przebieg procesu doskonalenia są dopasowane do aktualnych potrzeb konkretnej szkoły, doskonalenie towarzyszy szkole w całym procesie; od diagnozy potrzeb po monitorowanie efektów wprowadzonych zmian. Wykorzystuje potencjał różnych instytucji, które świadczą usługi na rzecz doskonalenia nauczycieli.

Etapy tak rozumianego procesu wspomagania: 15 wspólna ocena efektów i opracowanie wniosków z realizacji zaplanowanych form wspomagania zaplanowanie form wspomagania i ich realizacja pomoc w diagnozowaniu potrzeb szkoły / placówki ustalenie sposobów działania prowadz ą cych do zaspokojenia potrzeb szkoły / placówki

Wspomaganie 16

Procesowe wspomaganie wybranego aspektu pracy szkoły 17 DIAGNOZA PLANOWANIE ZMIAN OCENA. EFEKTY WNIOSKI WDRA Ż ANIE ZMIAN DOSTARCZANIE NARZ Ę DZI Szkoła

KOMPLEKSOWEGO ROZWOJU SZKOŁY 18 Wspomaganie pojedynczych nauczycieli Wspomaganie grup nauczycieli Wspomaganie (działania maj ą ce na celu wprowadzenie trwałych zmian jako ś ciowych w wybranych obszarach funkcjonowania szkoły)

19 Ważne jest także i to, że oprócz nauczycieli również dyrektorzy otrzymują pomoc pozwalającą im na praktyczne sprawdzenie rozwiązań wypracowanych w zarządzanych przez nich jednostkach oświatowych, ułatwiającą im w sposób szczególny sprawowanie nadzoru pedagogicznego w nowej formie - ewaluacji wewnętrznej.

20 Powinno to wszystko wpłynąć na uzyskiwanie przez uczniów lepszych wyników dydaktycznych oraz pomóc im rozwoju swoich zainteresowań ułatwiających im w przyszłości wybór drogi zawodowej. Końcowym efektem winno być zadowolenie rodziców. Zadowolenie klientów ze szkoły to najlepsza jej promocja.

21 Projekt systemowy: „System doskonalenia nauczycieli oparty na ogólnodostępnym kompleksowym wspomaganiu szkół”, Poddziałanie 3.3.1, Priorytet III PO KL realizowany przez Ośrodek Rozwoju Edukacji Cel: poprawa jakości systemu doskonalenia nauczycieli, spójnego z rozwojem szkół i przedszkoli Stworzenie systemu doskonalenia w Polsce, który powinien: - być nakierowany na pracę ze szkołą, czy placówką, - powinien służyć wspieraniu jej w wykonywaniu zadań nakładanych przez państwo, - powinien również wspomagać ją w rozwiązywaniu jej indywidualnych problemów, - powinien być wynikiem analizy sytuacji placówki, wobec której jest kierowany.

22 Jego realizacja przez stworzenie powiatowych projektów konkursowych trwała od do 2015 r. W ich ramach podjęte zostało procesowe wspomaganie rozwoju szkoły polegające na: 1. Opracowaniu i wdrożeniu ofert doskonalenia poprzez roczne plany wspomagania. 2. Wdrożenie sieci współpracy i samokształcenia 3. Projekt opracowywali i wdrażali: - PORE: osoba odpowiedzialna za przygotowanie powiatu do realizacji - SORE: osoba odpowiedzialna za prowadzenie poszczególnych rocznych planów wspomagania realizowanych bezpośrednio w szkołach/przedszkolach - Koordynator sieci: osoba kierująca pracami sieci

23 Produktami projektu były: Formy szkoleniowe dla dyrektorowi nauczycieli w postaci warsztatów, spotkań grupowych, konsultacji indywidualnych, grupowych Materiały metodyczne i informacyjne dla dyrektorów i nauczycieli, dobre lokalne praktyki dotyczące wsparcia szkół, konsultacje grupowe z SORE Sieci współpracy i samokształcenia

Refleksje dotyczące doskonalenia nauczycieli i wsparcia szkół i co dalej? 24

25 „ Jeśli chcesz być tam, gdzie nigdy nie byłeś, musisz iść drogą, którą nigdy nie szedłeś. Jeśli chcesz osiągnąć to, czego nigdy nie miałeś, musisz robić to, czego nigdy nie robiłeś”. Coniquliaro Dominick 1. Utrzymać system wspomagania silnie nakierowany na wspomaganie konkretnej szkoły szkołą, przy jednoczesnym wspomaganiu poszczególnych nauczycieli w rozwiązywaniu indywidualnych problemów. 2. Większą rolę w przygotowaniu nauczycieli do wdrażania nowego modelu doskonalenia powinien wykonać dyrektor szkoły lub przedszkola, szczególnie w zakresie zmiany świadomości nauczycieli dotyczącej konieczności wdrażania zmian.

26 3. Należy zmienić formułę doboru trenerów i ekspertów, mając na uwadze wymagania w stosunku do ich kwalifikacji - uruchomienie systemu ich doskonalenia, szczególnie pod kątem wymogów szkolnictwa zawodowego. 4. Na podstawie wniosków z ewaluacji projektu można stwierdzić, że fundamentalne znaczenie dal jego merytorycznej realizacji ma wybór kluczowych osób w nim tj. SORE, koordynatora sieci, ekspertów i trenerów oraz jakość ich pracy. 5. Wypracować system zapewnianiający jakość usług oferowanych przez doradców i konsultantów. 6. Zmiany na poziomie szkoły będące efektem realizacji projektu powinny bardziej korespondować z ewaluacją wewnętrzną. Wsparcie wewnątrzszkolne powiązać z zewnętrznym.

27 7. Oferty dotyczące obszarów doskonalenia powinny pozostać ramowe, a szkoły powinny mieć możliwość z jednej strony z ich wyboru, ale z drugiej przygotowywania własnych bardziej dostawanych do ich potrzeb. 8. Przechodzić od okazjonalnych, jednorazowych, niepowiązanych ze sobą form pomocy do kompleksowego świadczenia usług dla pojedynczych nauczycieli i szkoły jako całości. 9. Model wspomagania wynikający z projektu nie powinien eliminować istniejących dotychczasowych form, ale je dopełniać. 10. Wspomaganie pracy szkoły powinno być wdrażane na poziomie powiatu, co pozwala na organizowanie wsparcia blisko szkoły i nauczyciela. Potwierdziły to wyniki analizy ankiet przeprowadzonych badań niezależnych od realizowanego w Powiecie Tarnowskim projektu na populacji 500 nauczycieli

Kilka uwag o doradcy metodycznym 28 We wszystkich zakresach tych działań mogą pomocą nauczycielom mogą służyć doradcy metodyczni, którzy często mogą staje się przyjacielem nauczyciela, na którego ten może zawsze liczyć. Doradztwo musi mieć charakter indywidualny, jest odpowiedzią na osobistą potrzebę nauczyciela, często doraźną. Droga do doradcy metodycznego do nauczyciela nie powinna być długa. W zadaniach doradcy należy dostrzegać przede wszystkim właśnie jego bliski kontakt z nauczycielami, dla których powinien być autorytetem, umiejętnie i systemowo podnoszącym poziom i wyniki ich pracy w oparciu o własne doświadczenia w nauczanym przedmiocie i jego metodyce nauczania.

29 W obecnej rzeczywistości doradztwo metodyczne odkreśla się jako to rodzaj coachingu eksperckiego, czyli relacji wzajemnej dwóch osób: coacha, który pełni rolę indywidualnego doradcy, czy wspominanego już trenera, instruktora, opiekuna, korepetytora i nauczyciela „ucznia”. W takim rozumieniu w pojęciu doradztwa metodycznego zwierają się także cechy takie działania jak; wsparcie, doradztwo, indywidualna pomoc, motywowanie i pomoc w rozwoju. Doradztwo metodyczne polegać powinno na udzielaniu indywidualnej pomocy w miejscu pracy w celu doskonalenia konkretnych umiejętności praktycznych, czyli na udzielaniu porad, demonstrowaniu prawidłowego wykonania określonych czynności, obserwowaniu praktycznych działań, przekazywaniu konstruktywnej informacji zwrotnej oraz dostarczaniu wzorców.

30 Pomimo tych zmian, do głównych zadań doradcy metodycznego należy i należeć będzie wszystko to co będzie pomagać nauczycielom w ich trudnej, codziennej pracy. Będą to przede wszystkim zadania związane z: organizacją konferencji metodycznych, konsultacjami zespołowymi i indywidualnymi, opracowaniem i udostępnieniem nauczycielom materiałów metodycznych, inspirowaniem nauczycieli do doskonalenia własnej pracy, współudziałem w kierowaniu nauczycieli na różnego rodzaju formy doskonalenia, organizowaniem konferencje przedmiotowe, usprawnieniem przekazywania nauczycielom informacji dotyczących założeń polityki oświatowej państwa,

31 informowaniem o postępie nauki w określonej dziedzinie wiedzy i najnowszych wydawnictwach z tego zakresu, współudziałem w organizowaniu konkursów, olimpiad przedmiotowych. I na koniec doradca metodyczny stając się stymulatorem działań nauczyciela w jego ciągłym dążeniu do doskonalenia własnych umiejętności pedagogicznych, powinien być, także ich ewaluatorem zgodnie z nowymi trendami w nadzorze pedagogicznym.

32 Projekt z dnia 2 lipca 2015 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ1) z dnia ……… 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli 1) po § 4 dodaje się § 4a w brzmieniu: "§ 4a. Publiczna placówka doskonalenia może zostać połączona w zespół ze szkołą lub placówką, o której w art. 2 pkt. 3–5, 7 i 10 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty

33 Umożliwienie organom prowadzącym tworzenia zespołów, w szczególności składających się z placówki doskonalenia nauczycieli, poradni psychologiczno pedagogicznej lub biblioteki pedagogicznej, jest zasadne z punktu widzenia zmian w funkcjonowaniu tych jednostek wprowadzonych w roku szkolnym 2012/2013. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej: - z dnia 26 października 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli (Dz. U. poz. 1196); - z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. poz. 199); - z dnia 28 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych bibliotek pedagogicznych (Dz. U. poz. 369), umożliwiają placówkom doskonalenia nauczycieli, poradniom psychologiczno-pedagogicznym oraz bibliotekom pedagogicznym prowadzenie wspomagania szkół w zakresie wynikającym ze zdiagnozowanych przez szkołę potrzeb. Wprowadzając zmiany w funkcjonowaniu ww. jednostek zakładano potrzebę ścisłej współpracy tych jednostek przy realizacji wspomagania szkół.

34 „Robienie wciąż tego samego i spodziewanie się odmiennych rezultatów jest ewidentnym objawem szaleństwa”. Albert Einstein Dziękuję za uwagę dr Barbara Dagmara Niziołek, prof. oświaty