1 prof. AE dr hab. Janina Filek Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? marzec 2006

2 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Co to jest CSR? Najczęściej opisuje się Społeczną Odpowiedzialność Biznesu (Social Corporate Responsibility) jako koncepcję, wedle której przedsiębiorstwa dobrowolnie uwzględniają aspekty społeczne i ekologiczne w swoich działaniach handlowych oraz w kontaktach ze swoimi interesariuszami. Bycie społecznie odpowiedzialnym oznacza nie tylko spełnianie oczekiwań prawnych, ale również wychodzenie ponad to i większe inwestowanie w zasoby ludzkie, środowisko i relacje z interesariuszami.

3 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Co to jest CSR? Odpowiedzialny biznes to całościowa koncepcja zarządzania, to podejście strategiczne i długofalowe, prowadzące do osiągnięcia trwałego zysku, a jednocześnie oparte na zasadach dialogu społecznego i poszukiwaniu rozwiązań korzystnych dla wszystkich stron. Społeczna odpowiedzialność jest zobowiązaniem biznesu do przyczyniania się do zrównoważonego rozwoju przy współpracy zatrudnionych, ich rodzin, lokalnych społeczności oraz całego społeczeństwa, zmierzającym do poprawy jakości życia, co służy zarówno biznesowi, jak i rozwojowi (społecznemu).

4 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Powstanie idei CSR (a propos kontrowersji wokół kwestii: czy CSR jest tylko przejawem mody?) Trzy idee stanowiące fundament CSR: 1.Filozoficzna idea odpowiedzialności, pogłębiona ideą dialogu. 2.Idea wprowadzenia elementów etyki do sfery działań gospodarczych, związana z narodzinami etyki biznesu. 3.Idea demokracji.

5 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? CSR w Europie Za nowy cel strategiczny, zwany Strategią Lizbońską uznano: „Sprawić, aby gospodarka europejska stała się najbardziej konkurencyjną i najbardziej dynamiczną, a jednocześnie opartą na wiedzy gospodarką na świecie, zdolną do zrównoważonego wzrostu gospodarczego przy zapewnieniu większej liczby lepszych miejsc pracy oraz większej spoistości społecznej.”

6 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? CSR w Europie Pod koniec 2001 r. Rada Europy ogłosiła poparcie dla propozycji zawartych w Green Paper on Corporate Social Responsibility. W maju 2002 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję na temat upowszechnienia praktyk odpowiedzialnego biznesu w państwach UE. Efektem konsultacji po opublikowaniu Zielonej Księgi stał się nowy dokument White Paper: Communication on CSR – będący strategią realizacji i upowszechniania społecznej odpowiedzialności biznesu. Dokument ten został adresowany do instytucji europejskich, państw członkowskich, partnerów społecznych, organizacji biznesowych i konsumenckich.

7 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Niektóre z bardziej bezpośrednich przyczyn powstania idei CSR 1. Gwałtowana degradacja środowiska naturalnego. 2. Seria spektakularnych afer gospodarczych nagłośnionych przez media. 3. Zjawisko globalizacji. 4. Zmiany w sposobie konkurowania oraz wzrost drapieżnej konkurencji. 5. Szybkie zmiany zachodzące w rzeczywistości społeczno-gospodarczej.

8 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Niektóre z bardziej bezpośrednich przyczyn powstania idei CSR, c.d. 6. Wzrost świadomości konsumentów i siły organizacji ich reprezentujących. 7. Wzrost znaczenia organizacji związkowych. 8. Rozwój społeczeństwa obywatelskiego. 9. Narodziny idei pomocniczości.

9 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Argumenty przeciw CSR 1. Jedynym celem działalności przedsiębiorstwa jest zysk. 2. Przyjęcie odpowiedzialności kosztuje. 3. Przedsiębiorstwo nie ma zobowiązań moralnych, nie ma bowiem sumienia. 4. Argument ideologiczny. 5. Mechanizm niewidzialnej ręki zasadza się na egoizmie, podczas kiedy społeczna odpowiedzialność steruje w kierunku postawy altruizmu. 6. Argument pełnomocnictwa.

10 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Argumenty za CSR 1. Zmieniająca rzeczywistość społeczna wymaga właściwej sobie etyki. 2. Odkrycie nierozerwalnej bliskości wolności i odpowiedzialności. 3. Pojęcie odpowiedzialności bardziej pasuje do ducha demokracji niż nieprzystawalne wobec niej pojęcie obowiązku. 4. Pojęcie odpowiedzialności znacznie lepiej niż pojęcie obowiązku chwytuje znaczenie relacji wzajemności.

11 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Argumenty za CSR, c.d. 5.Zależność człowieka od świata oraz świata od człowieka. 6.Odpowiedzialność za świat z perspektywy jednostki wydaje się niemożliwa, przekracza bowiem kompetencje jednostki. Możliwa staje się dopiero w perspektywie wspólnoty, jako jej wspólne zadanie, czyli jako współodpowiedzialność. 7. CSR jako nowy model gospodarowania.

12 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Etapy, rodzaje, poziomy odpowiedzialności 1. Odpowiedzialność negatywna (restrykcyjna) i odpowiedzialność pozytywna. 2. Uświadomienie sobie swojej odpowiedzialności, poczuwanie się do niej, podejmowanie jej. 3. Odpowiedzialność narzucona, wymuszona, dobrowolna.

13 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Etapy budowania społecznej odpowiedzialności przedsiębiorców Rodzaje odpowiedzialnościPoziomy odpowiedzialności Etap wstępny (przed-prawny i przed-etyczny) unikanie odpowiedzialności prawnej brak świadomości jakiejkolwiek odpowiedzialności Etap pierwszy (prawny) przestrzeganie obowiązującego prawa odpowiedzialność negatywna (restrykcyjna) za to, co już się stało lub może się stać odpowiedzialność narzucona przez prawo, przedsiębiorca uświadamia sobie obowiązywanie odpowiedzialności za działanie niezgodne z prawem

14 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Etap drugi (etyczny) uczciwe postępowanie, oparte na powszechnym przestrzeganiu prawa z należytym uwzględnieniem praw klientów i pracowników odpowiedzialność negatywna (restrykcyjna) za to, co się stało lub może stać odpowiedzialność narzucona przedsiębiorca poczuwa się do odpowiedzialności prawnej Etap trzeci (początki CSR) kształtowanie właściwych relacji ze wszystkimi grupami interesariuszy oraz próby równoważenia ich sprzecznych interesów odpowiedzialność mieszana odpowiedzialność restrykcyjna, z elementami odpowiedzialności pozytywnej odpowiedzialność wymuszona przedsiębiorca poczuwa się do realizowania tych oczekiwań pracowników i konsumentów, które maja prawne zabezpieczenie, ale też uwzględnia te oczekiwania, które mają sile poparcie społeczne oczekiwania oczekiwań

15 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Etap czwarty (rozwinięta CSR) zaangażowanie społeczne, polegające na kształtowaniu relacji społecznych, dbałość o zrównoważony rozwój odpowiedzialność pozytywna mająca na uwadze zależne od działającej firmy dobro odpowiedzialność świadoma przedsiębiorca świadomie włącza niektóre cele społeczne do swej działalności Etap piąty (zaawansowana CSR) zobowiązanie zmierzające do poprawy jakości życia wszystkich członków społeczności odpowiedzialność pozytywna mająca na uwadze zależne od działającej firmy dobro odpowiedzialność dobrowolna przedsiębiorca świadomie i dobrowolnie podejmuje odpowiedzialność społeczną, przyczyniając się do poprawy jakości życia

16 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Przyczyny słabszej znajomości idei CSR w Polsce 1.Złożona sytuacja społeczno-gospodarcza kraju. Wniosek: Zmniejszyć skalę bezrobocia. 2.Trudna sytuacja ekonomiczna polskich firm. Wniosek: Stworzyć lepsze warunku dla rozwoju. 3.Odkładanie kwestii etycznej na plan dalszy. Wniosek: Przywrócić etyce należną jej rangę. 4.Mentalność Polaków. Wniosek: Należy działać na rzecz przemiany polskiej mentalności.

17 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Przyczyny słabszej znajomości idei CSR w Polsce, c.d. 5.Słabe prawo. Wniosek: Podjąć wszechstronne działania na rzecz poprawy jakości przyjmowanego prawa, a w ślad za tym, na rzecz upowszechniania wiedzy o konieczności jego przestrzegania. 6.Wysoki wskaźnik korupcji. Wniosek: Zjawisko korupcji uniemożliwia wdrażanie zasad CSR, należy zatem z całą stanowczością walczyć ze wszystkimi przejawami korupcji w naszym kraju.

18 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Przyczyny słabszej znajomości idei CSR w Polsce, c.d. 7.Słabość świata polityki. 8.Brak silnego ruchu konsumenckiego. Wniosek: Kształtować oraz podnosić świadomość konsumencką, a także wzmacniać ruch konsumencki. 9.Funkcjonowanie stereotypów dotyczących gospodarowania. Wniosek: Stereotypy wypaczają właściwe ujmowanie i rozumienie wielu kwestii, należy zatem z nimi walczyć, ukazując ich fałszywość.

19 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Przyczyny słabszej znajomości idei CSR w Polsce, c.d. 10.Mylenie CSR z działalnością charytatywną. Wniosek: Głównym zadaniem kampanii promującej CSR w Polsce powinno być, w pierwszej kolejności, ustalenie rzeczywistego poziomu świadomości moralnej polskich przedsiębiorców, w następnej, poszerzenie ich wiedzy na temat roli przedsiębiorcy w społeczeństwie oraz poziomów etycznego postępowania.

20 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Główne kierunki działań 1. Wyeliminowanie wielu barier utrudniających wprowadzenie CSR w Polsce, takich jak: korupcja, przyzwolenie na drobne oszustwa, wysoki poziom bezrobocia, biurokracja. 2. Doskonalenie prawa i budowanie społeczeństwa praworządnego. 3. Zmiany w prawie dostosowane do potrzeb rozwijającej się gospodarki, uwzględniające europejskie standardy CSR.

21 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? Główne kierunki działania, c.d. 4.Edukacja: ekonomiczna, społeczna, konsumencka, w zakresie prawa oraz na temat CSR. 5.Stworzenie zachęt dla polskich przedsiębiorców, sprzyjających wdrażaniu przez nich zasad CSR. 6.Stała prezentacja dobrych przykładów zastosowania CSR wraz z kampanią medialną na temat korzyści ekonomicznych i społecznych, wynikających z wdrażania przez firmy zasad CSR. 7.Włączanie do działań na rzecz CSR organizacji pozarządowych – rozwój demokracji partycypacyjnej.

22 Jak przekonać przedsiębiorców do idei społecznej odpowiedzialności biznesu? „Mówi się czasem, że każde przedsiębiorstwo funkcjonuje tak źle jak tylko może, a zmienia się pod presją społeczną.” Stwórzmy zatem presję społeczną!