Zagospodarowanie wysłodków problem czy szansa?

W warunkach polskiego rolnictwa rośliną z której można uzyskać duże plony biomasy są buraki cukrowe. Przez prawie 200 lat obserwowano wzajemną zależność między uprawą buraków a chowem zwierząt gospodarskich – zwłaszcza bydła. Buraki wymagały nawożenia organicznego (przez wiele dziesięcioleci pozytywnie reagowały na nawożenie obornikiem), zwierzęta natomiast chętnie pobierały liście buraczane zwłaszcza w formie kiszonej oraz w mniejszym stopniu wysłodki i melasę.

Wysłodki buraczane – pasza przyszłości Wysłodki buraczane są dobrym komponentem dawek pokarmowych dla krów mlecznych, niezależnie od wydajności mlecznej. Tradycyjne wysłodki są paszą wodnistą (o zawartości do ok. 10% suchej masy), mało przydatną i coraz rzadziej wykorzystywaną w żywieniu bydła. Optymalną metodą “uszlachetniania“ wysłodków jest ich prasowanie do osiągnięcia 20-22% suchej masy.

Straty suchej masy przy kiszeniu z wysłodków buraczanych (okres składowania 90 dni)

UWAGA: podwyższenie poziomu suchej masy w prasowanych wysłodkach (powyżej 22% ) jest niebezpieczne, gdyż obniżeniu ulega tlenowa trwałość kiszonki. Po około 30 godzinach następuje wzrost temperatury, kiszonka ulega samozagrzewaniu. Mocno prasowane wysłodki buraczane bardzo trudno ugniatają się(silosy przejazdowe). Nie wyparte z nich powietrze stymuluje wtórną fermentację kiszonek co prowadzi do ich pogorszenia jako materiału paszowego.

Smakowitość kiszonek kombinowanych z udziałem wysłodków buraczanych jest porównywalna do tradycyjnych konserwowanych pasz wykorzystywanych w żywieniu bydła mlecznego np. kiszonki z kukurydzy. Przeprowadzono badania nad smakowitością kiszonek kombinowanych. Poziom pobranej suchej masy z kiszonek kombinowanych (wysłodki + zielonka z kukurydzy lub wysłodki + całe roślin buraków) był wyższy niż kiszonki z kukurydzy – zwierzęta miały wolny dostęp do kiszonek. Przeciętnie krowy w ciągu doby pobierały 8,2kg suchej masy z kiszonki z wysłodków i kukurydzy oraz 7,3kg suchej masy z kiszonki z wysłodków i całych roślin buraków na dobę. Wielkość pobrania suchej masy z kiszonki z kukurydzy wynosiła przeciętnie 5,7 kg/dobę. Smakowitość kiszonki sporządzonej z wysłodków i traw była niższa niż kiszonki z kukurydzy. Krowy pobierały jedynie 4,9kg suchej masy na dobę (J.Mikołajczk).

Podsumowanie Prasowane kiszone wysłodki buraczane (o zawartości 20% do 22% suchej masy) charakteryzują się wysoką opornością na zagrzewanie w okresie wiosenno-letnim oraz wysoki udział składników odpornych na degradację w żwaczu predysponuje je jako substytut innych pasz objętościowych (np. kiszonki z kukurydzy) w dietach krów mlecznych. Wysłodki buraczane są dobrym komponentem do sporządzania kiszonek kombinowanych. Kiszonki kombinowane z udziałem wysłodków są chętnie pobierane przez krowy mleczne. Dawki pokarmowe z udziałem wysłodków uzupełnione powinny być objętościowymi paszami szorstkimi (“strukturalnymi”) – nie rozdrobnionymi lub pociętymi na klasyczną sieczkę. Diety z udziałem wysłodków korzystnie wpływają na obniżenie poziomu mocznika w mleku.Prasowane kiszone wysłodki buraczane (o zawartości 20% do 22% suchej masy) charakteryzują się wysoką opornością na zagrzewanie w okresie wiosenno-letnim oraz wysoki udział składników odpornych na degradację w żwaczu predysponuje je jako substytut innych pasz objętościowych (np. kiszonki z kukurydzy) w dietach krów mlecznych. Wysłodki buraczane są dobrym komponentem do sporządzania kiszonek kombinowanych. Kiszonki kombinowane z udziałem wysłodków są chętnie pobierane przez krowy mleczne. Dawki pokarmowe z udziałem wysłodków uzupełnione powinny być objętościowymi paszami szorstkimi (“strukturalnymi”) – nie rozdrobnionymi lub pociętymi na klasyczną sieczkę. Diety z udziałem wysłodków korzystnie wpływają na obniżenie poziomu mocznika w mleku.

Najlepszym a zarazem najwygodniejszym dla rolnika sposobem konserwacji wysłodków jest ich suszenie. Zaletą są: - proste przechowywania, - łatwość mieszania z innymi komponentami paszowymi, - możliwość skarmiania przez cały okres żywieniowy pełnowartościowa paszą. Zasadniczą przeszkodą rozpowszechnienia tej metody konserwacji jest wysoki koszt suszenia.

Wysłodki jako odpad Wiąże się to z dodatkowymi kosztami. Utylizacja wysłodków jest rozwiązaniem ostatecznym choć niekiedy jedynym.

Możliwe jest również wykorzystanie wysłodków jako bio-masy w celu produkcji bio- gazu. Jest to kierunek, który wymaga konkretnych opracoań technologicznych. Z bio-masy można uzyskać od 55% do 85% metanu.

Wykorzystanie wysłodków jako nawozu organicznego. Dotyczy to przede wszystkim rejonów Polski gdzie dominuje produkcja roślinna. Opracowaniem skutecznych metod przekształcenia wysłodków w nawóz podjęła się Akademia Rolnicza w Szczecinie.

Wysłodki jako materiał paszowy podlegają przepisom związanym z bezpieczeństwem łańcucha pokarmowego. Dotyczy to czystości samej paszy jak również procesu produkcji, transportu, przechowywania i skarmiania.

W myśl tych przepisów zasadnicza odpowiedzialność za bezpieczeństwo pasz spoczywa na jej producencie – cukrowni. Pomocne w tym zakresie powinny być zasady HACCP w stosunku do producenta cukru a Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej w stosunku do plantatora.