Funkcje metropolitalne jako element internacjonalizacji funkcji miejskich Izabela Siłkowska Pomorskie Biuro Planowania Regionalnego Warsztaty prekonsultacyjne Planu Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta Gdynia, 25 września 2015 r.

1.Uwarunkowania zewnętrze – benchmarking potencjalnych obszarów metropolitalnych w Polsce 2.Uwarunkowania wewnętrze rozwoju: ─funkcji metropolitalnych w OM ─strategicznych terenów rozwojowych w OM 3.Wyzwania postawione w PZPOM 2030

Cel polityki przestrzennej zagospodarowania kraju: Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności przestrzennej. Metropolizacja w aspekcie funkcjonalnym oznacza proces umiędzynarodowienia funkcji miejskich czyli wzmocnienia swobodnej wymiany dóbr, usług i współpracy międzynarodowej. Funkcje metropolitalne są miernikiem konkurencyjności przestrzeni. W ramach polityki przestrzennej ośrodków wojewódzkich w pierwszej kolejności podwyższana będzie jakość usług publicznych wyższego rzędu oraz lokalizowane będą funkcje naukowe, gospodarcze (zwłaszcza w zakresie gospodarki opartej na wiedzy) i symboliczne o znaczeniu krajowym i międzynarodowym (KPZK 2030). Działania wspierające rozwój funkcji metropolitalnych miast wojewódzkich wzmacnianie i dywersyfikację ich funkcji gospodarczych poprzez tworzenie warunków dla lokalizowania na ich terenie inwestycji w sektorach o wysokiej wartości dodanej wzmacnianie potencjału badawczo-naukowego, dostosowanie struktur przestrzennych i funkcjonalnych do potrzeb rozwojowych gospodarki opartej na wiedzy i innowacyjności wspieranie działalności ułatwiającej współpracę biznesu i nauki wspieranie lokowania funkcji zarządzających sektora publicznego o zasięgu krajowym i regionalnym i podnoszenie jakości funkcjonowania istniejących instytucji wzmacnianie i eksponowanie funkcji symbolicznych, w tym kulturowych oraz rewitalizacja historycznych i zabytkowych obiektów z przeznaczeniem na cele kulturowe, rozwój infrastruktury turystycznej i kongresowej oraz wystawienniczo-targowej

Uwarunkowania zewnętrze benchmarking potencjalnych obszarów metropolitalnych w Polsce Analiza benchmarkingowa – pozycja samego Trójmiasta oraz Trójmiasta wraz z powiatami: gdański, kartuski, nowodworski, pucki i wejherowski* Porównywanie 9 obszarów funkcjonalnymi ośrodków miejskich: Warszawa, Łódź, Poznań, Szczecin, Wrocław, Kraków, Trójmiasto, aglomeracja katowicka, aglomeracja bydgosko-toruńska Parametr Trójmiasto [pozycja w rankingu] Trójmiasta wraz z otoczeniem [pozycja w rankingu] MAKROEKONOMICZNE Wartość PKB per capita 5 Spadek na 6. pozycję przed aglomeracjami: łódzką, szczecińską i bydgosko- toruńską. Trzeci największy spadek wartości w rankingu o 26% Przeciętne wynagrodzenia brutto 3 Spadek na 4. pozycję pomimo dużej rozbieżności między samym Trójmiastem a Trójmiastem wraz z podregionem gdańskim DEMOGRAFICZNE Saldo migracji na 1000 mieszkańców 4Wzrost na 2. pozycję Odsetek osób w wieku poprodukcyjnym 2Wzrost na 1. pozycję – najmłodszy obszar w kraju KAPITAŁ LUDZKI Liczba absolwentów uczelni wyższych 6Bez zmian w rankingu - wzrost wartości zaledwie o 0,61% DOSTĘPNOŚĆ ZEWNĘTRZNA Liczba pasażerów ruchu lotniczego 3Bez zmian w rankingu JAKOŚĆ ŻYCIA Jakość powietrza 2Bez zmian w rankingu Długość tras rowerowych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców 2Bez zmian w rankingu, pozycja ex aequo z aglomeracją Szczecina, za podregionem bydgosko-toruńskim. Wzrost wartości o 0,4 km. * Powiaty bezpośrednio przylegające do rdzenia - delimitacja zgodna z podziałem na NUTS poziom 3

Zdecydowana koncentracja zidentyfikowanych ponad 1300 obiektów pełniących funkcje metropolitalne o międzynarodowym, krajowym i regionalnym zasięgu oddziaływania występuje w samym rdzeniu Trójmiejskiego Obszaru Metropolitalnego. W zasięgu Trójmiasta wraz z najbliższym otoczeniem najbardziej czytelną koncentracją charakteryzują się funkcje logistyczne, które są zdeterminowane funkcjonowaniem portów i ich zaplecza. Uwarunkowania wewnętrzne rozwoju funkcji metropolitalnych w OM

Instytucje o randze metropolitalnej ze sfery: ─zarządzania (przedstawicielstwa dyplomatyczne państw, administracja publiczna) koncentrują się głównie w śródmieściu Gdański oraz śródmieściu Gdyni; ─wydarzeń, twórczości oraz czasu wolnego (instytucje kultury, cykliczne wydarzenia kulturalne, ogrody zoologiczne i botaniczne, obiekty sportowe i cykliczne wydarzenia sportowe, centra targowo-wystawiennicze, centra kongresowo-rekreacyjne) koncentrują się głównie w ścisłym śródmieściu Gdańska, w centrum i części nadmorskiej Sopotu oraz na osi dworzec PKP Gdynia Główna – Skwer Kościuszki w Gdyni, prawie wszystkie zlokalizowana w granicach Metropolitalnego Pasma Usługowego; ─badań i innowacji (uczelnie wyższe, instytuty i placówki naukowo-badawcze, biblioteki, parki naukowo-technologiczne, centra innowacji) koncentrują się w rejonach lokalizacji uczelni wyższych, prawie wszystkie zlokalizowana w granicach Metropolitalnego Pasma Usługowego; ─działalności gospodarczej i otoczenia biznesu (Instytucje otoczenia biznesu, przedsiębiorstwa – największe polskie firmy, przedstawicielstwa zagraniczne, formy notowane na GPW, prestiżowe biurowce, centra handlowe) - lokalizacja w prestiżowych biurowcach klasy A+, A, B+ i B m.in. w Gdańsku wzdłuż al. Grunwaldzkiej we Wrzeszczu i Oliwie oraz Gdyni Redłowie, w okolicach lotniska w Gdańsku „City AirPort”, w sąsiedztwie PGE Arena i centrum kongresowo- wystawiennicze Amber-Expo – największa dekoncentracja ze wszystkich sfer, zauważalne przestrzennie w miastach poza ścisłym rdzeniem obszaru metropolitalnego (Pruszcz Gdański, Lębork, Malbork, Tczew, Wejherowo, Rumia, Reda). Uwarunkowania wewnętrzne rozwoju funkcji metropolitalnych w OM

koncentracja w śródmieściu Gdańska oraz śródmieściu Gdyni prawie wszystkie zlokalizowana w granicach Metropolitalnego Pasma Usługowego

Uwarunkowania wewnętrzne rozwoju funkcji metropolitalnych w OM Największa dekoncentracja ze wszystkich sfer, zauważalne przestrzennie w miastach poza ścisłym rdzeniem OM prawie wszystkie zlokalizowana w granicach Metropolitalnego Pasma Usługowego

Uwarunkowania wewnętrzne rozwoju funkcji metropolitalnych w OM

Budowanie pozycji konkurencyjnej Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta na tle innych (kształtujących się) obszarów metropolitalnych w skali kraju i następnie w ujęciu międzynarodowym oparte jest na rozwijaniu funkcji metropolitalnych związanych ze specyfiką tego obszaru, w szczególności z: ─położeniem geograficznym – morzem, gospodarką morską, różnorodnością krajobrazową oraz ─historią – wydarzeniami oraz tradycjami wolnościowymi i solidarnościowymi Identyfikacja około 30 specyficznych obiektów i instytucji - zdecydowana większość w Metropolitalnym Paśmie Usługowym*, pojedyncze w Tczewie, Malborku, Pruszczu Gdańskim i Wejherowie. W Gdyni zdecydowana koncentracja funkcji metropolitalnych bazujących na tradycjach morskich. *Metropolitalne Pasmo Usługowe to wielofunkcyjny obszar koncentracji usług obejmujący swym zasięgiem główny korytarz transportowy łączący Śródmieście Gdańska ze Śródmieściem Gdyni z wyciągnięciami wzdłuż głównych osi rozwojowych m.in. ul. Kołobrzeskiej w Gdańsku, obszar w kierunku Zatoki Gdańskiej przy Hali Ergo Arena na granicy Gdańska i Sopotu. Na terenie Gdańska zasięg pokrywa się z Centralnym Pasmem Usługowym wyznaczonym w obowiązującym Studium miasta. opracowanie o charakterze analitycznym Uwarunkowania wewnętrzne rozwoju funkcji metropolitalnych w OM

*wyznaczone na podstawie koncentracji funkcji różnego typu konkretne lokalizacje wykazujące silne powiązania z określonymi cechami przestrzeni, w tym w szczególności: najlepszymi parametrami dostępności, atrakcyjności i pojemności funkcjonalnej. strategiczne obszary rozwoju funkcji metropolitalnych* POZIOM UKSZTAŁTOWANIA STRUKTUR PRZESTRZNNYCH: struktury ukształtowane; struktury ukształtowane w głównym zarysie, które wymagają przekształceń i/lub posiadają rezerwy terenowe ale ich specyfika funkcjonalna jest przesądzona; posiadające rezerwy terenowe. POTENCJAŁ POD DOMINUJĄCĄ SPECJALIZACJĘ: przestrzenie wielofunkcyjne; pod rozwój usług biznesu; pod rozwój badań, nauki i innowacji; pod rozwój usług sportu, rekreacji i czasu wolnego; pod terenochłonne funkcje gospodarcze (w tym portowo-logistyczne). Uwarunkowania wewnętrzne rozwoju funkcji metropolitalnych w OM

STRATEGICZNE OBSZARY POSIADAJĄCE REZERWY TERENOWE Śródmiejska przestrzeń wielofunkcyjna: ─Młode Miasto w Gdańsku ─Strefa Rozwojowa Centrum Gdyni tzw. Międzytorze ─Nowe Centrum Tczewa (połączenie z ukształtowaną strukturą śródmiejską) pod rozwój usług biznesu: ─otoczenie stadionu PGE Arena oraz Centrum Wystawienniczo-Kongresowego Amber Expo w Gdańsku w kierunku Nowego Portu (teren po jeziorze Zaspa do przeprawy promowej) ─otoczenie nowych węzłów PKM (Niedźwiednik, Strzyża) ─dzielnica biznesowa „AirPort City” w otoczeniu gdańskiego lotniska (rozwój nowoczesnych technologii w Klukowie) ─Nowe Centrum Tczewa (teren byłej jednostki wojskowej) pod rozwój badań, nauki i innowacji: ─ dalszy rozwój terenów kampusów uczelni wyższych ─ rejon w dzielnicy Chwarzno w Gdyni Uwarunkowania wewnętrzne rozwoju funkcji metropolitalnych w OM

STRATEGICZNE OBSZARY POSIADAJĄCE REZERWY TERENOWE pod rozwój usług sportu, rekreacji i czasu wolnego: ─rejon Wróbla Staw w Gdańsku, okolice przystanku PKM Jasień po granicy TPK ─rejon św. Wojciecha w Gdańsku pod realizację Narodowego Centrum Sportów Motorowych ─rejon Parku Donas w dzielnicy Dąbrowa w Gdyni ─teren byłego poligonu wojskowego w Tczewie ─rejon ul. Parkowej i Sportowej w Malborku pod terenochłonne funkcje gospodarcze: ─Pomorskie Centrum Logistyczne ─Dolina Logistyczna (projekt na terenie miast: Gdynia, Rumia, Reda, Wejherowo i gmin: Kosakowo, Wejherowo) ─Centrum logistyczno-dystrybucyjne „Suchy port” w Zajączkowie Tczewskim ─tereny Parku Przemysłowo-Technologicznego w Gdańsk Kokoszki ─południowo-zachodnia część miejska w gminie Władysławowo ─wschodnia część obrębu Barniewice w gminie Żukowo ─wzdłuż ulicy Środkowej w dzielnicy Stogi w Gdańsku ─tereny wzdłuż DK 7 na obszarze gmin Cedry Wielkie, Pruszcz Gdański i Gdańsk (rozpięty między węzłem Koszwały, Olszynka, Błonie do obszaru Rafinerii Gdańskiej) ─Tereny wokół węzła Rusocin na terenie gminy i miasta Pruszcz Gdański Potencjalne rejony koncentracji terenów inwestycyjnych dla funkcji gospodarczych o powierzchni powyżej 500 ha m. Gdańsk gm. Pruszcz Gdański gm. Cedry Wielkie gm. Pruszcz Gdański m. Pruszcz Gdański opracowanie o charakterze analitycznym Uwarunkowania wewnętrzne rozwoju funkcji metropolitalnych w OM

Wyzwania rozwoju funkcji metropolitalnych w OM 1.Powierzchnia większa niż 20 ha dla rozwoju terenów inwestycyjnych zarówno pod funkcje o charakterze metropolitalnym (parki rozrywki, centra sportowe i rekreacyjne), jak i inwestycje z zakresu przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz dla produkcji lekkiej, baz, składów jest trudna do uzyskania w tak rozdrobnionej strukturze aktualnego użytkowania terenu oraz w wyniku wielu uwarunkowań i ograniczeń prawnych; 2.W skali całego obszaru metropolitalnego występują tylko nieliczne duże (powyżej 20 ha) tereny typu brown field, które można ponownie zagospodarować pod funkcje gospodarcze czy usługowe, co wpływa na konieczność ponoszenia kosztów wyposażenia w infrastrukturę techniczną i transportową; 3.Niska jakość przestrzeni publicznych w Metropolitalnym Paśmie Usługowym i słaba współpraca w aspekcie wzajemnych działań przestrzennych między nauką i biznesem (m.in. Kampus UG, Olivia Business Centre, …).

Wątki dyskusyjne rozwoju funkcji metropolitalnych w OM 1.Tereny przemysłowo-logistyczne jako „brama wjazdowa” do rdzenia metropolii (wzdłuż S7, S6, A1, DK 20). 2.Wyznaczania strategicznych obszarów rozwoju w ujęciu maksymalnych potencjalnych zasięgów do zagospodarowania czy w granicach adekwatnych do realnego i spodziewanego rozwoju gospodarczego w 2030 roku ? 3.Jak powinny wyglądać i kto powinien wdrażać, zarządzać i koordynować działania o charakterze planistycznym w prestiżowych przestrzeniach metropolitalnych ?

Dziękuję za uwagę Pomorskie Biuro Planowania Regionalnego/Oddział w Gdańsku