Kontrakty terminowe na akcje Warszawa, listopad 2011 r. Marcin Kwaśniewski Zespół Rynku Terminowego Akcji Dział Rozwoju Rynku GPW

Zawartość prezentacji podstawowe informacje o kontraktach terminowych na akcje, zasady notowania, wysokość depozytów zabezpieczających, przykłady wykorzystania kontraktów, ryzyko związane z inwestycjami w kontrakty, kwestie podatkowe, gdzie szukać dalszych informacji ?

Co to jest kontrakt terminowy ? To umowne zobowiązanie do dokonania lub przyjęcia w oznaczonym terminie w przyszłości dostawy określonego instrumentu bazowego po cenie określonej w chwili zawarcia umowy lub zobowiązanie do dokonania równoważnego rozliczenia pieniężnego.

Gdzie na świecie notowane są kontrakty terminowe na akcje ? Przykłady giełd na których notowane są kontrakty na akcje: ADEX (Grecja), OMX (Szwecja), Węgry, LIFFE NYSE Euronext, MEFF (Hiszpania), Włochy; Sydney, Hong Kong; OneChicago (USA)

Instrumenty bazowe Aktualnie w obrocie znajdują się kontrakty terminowe na akcje 18 spółek: BANK POLSKA KASA OPIEKI SA KGHM POLSKA MIEDŹ SA TELEKOMUNIKACJA POLSKA SA POLSKI KONCERN NAFTOWY ORLEN SA POWSZECHNA KASA OSZCZĘDNOŚCI BANK POLSKI SA POLSKA GRUPA ENERGETYCZNA SA ASSECO POLAND SA POLSKIE GÓRNICTWO NAFTOWE I GAZOWNICTWO SA POWSZECHNY ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SA TAURON POLSKA ENERGIA SA GRUPA LOTOS SA CDPROJEKT RED SA PETROLINVEST SA LUBELSKI WĘGIEL BOGDANKA SA TVN SA JASTRZĘBSKA SPÓŁKA WĘGLOWA SA GLOBE TRADE CENTRE SA KERNEL HOLDING SA

Wybrane elementy standardu Liczba akcji przypadająca na jeden kontrakt 100 lub 1000 sztuk Jednostka notowaniaW PLN za 1 akcję Wartość kontraktu Kurs kontraktu  liczba akcji w kontrakcie Miesiące wykonania 3 najbliższe z cyklu: marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień H - marzec, M - czerwiec, U - wrzesień, Z - grudzień

Wybrane elementy standardu cd. Dzień wygaśnięcia 3 piątek miesiąca wykonania Dzienny kurs rozliczeniowy Kurs zamknięcia dla danej serii kontraktu Ostateczny kurs rozliczeniowy Kurs ostatniej transakcji instrumentu bazowego w dniu wygaśnięcia. Uwaga!!!. Kurs rozliczeniowy dla serii kontraktów, które będą wygasały w dniu 16 grudnia 2011 r. zostanie wyznaczony jako ważona obrotami średnia arytmetyczna kursów wszystkich transakcji akcjami, będącymi instrumentem bazowym, zawartych w systemach notowań na sesji giełdowej. Ostateczna cena rozliczeniowe Ostateczny kurs rozliczeniowy  liczba akcji w kontrakcie RozliczeniePieniężne w zł Sytuacje szczególne W przypadku operacji na akcjach lub realizacji praw z akcji, będących instrumentami bazowymi dla kontraktów terminowych, Zarząd Giełdy może przeprowadzić korektę kursu rozliczeniowego oraz zmienić liczbę akcji przypadających na jeden kontrakt

Kalendarz obrotu kontraktami na akcje w ciągu roku

Nazwa skrócona kontraktu F XYZ k rr gdzie: F - rodzaj instrumentu XYZ - skrót nazwy instrumentu bazowego (określony przez Giełdę ) k - kod określający miesiąc wykonania kontraktu (określony przez Giełdę ) rr – dwie ostatnie cyfry roku wykonania Przykład: FTPSZ11 – kontrakt terminowy na akcje spółki Telekomunikacja Polska S.A. z terminem wygaśnięcia w grudniu 2011 roku

Zasady obrotu  notowania ciągłe w godzinach: 8:30 – 17:35,  kontrakty terminowe mają dogrywkę,  jednostka transakcyjna – 1 kontrakt,  ograniczenia wahań kursów: +/- 5% od kursu odniesienia, z możliwością rozszerzenia do 15%,  obrót wspomagany działaniem animatorów rynku,  maksymalny wolumen zlecenia – 500 kontraktów. Szczegóły dotyczące obrotu opisane są w Szczegółowych Zasadach Obrotu Giełdowego i Regulaminie GPW – dostępne na stronie internetowej

Inwestor działający na kontraktach Posiada specjalny rachunek w domu maklerskim – rachunek praw pochodnych; Wpłaca i utrzymuje depozyty zabezpieczające w domu maklerskim; Zapoznał się z „Warunkami obrotu dla programu kontraktów terminowych na akcje spółek”.

System bieżących rozrachunków rynkowych  system bieżących rozrachunków służy do zarządzania ryzykiem;  inwestor, który kupuje lub sprzedaje kontrakt, wpłaca depozyt zabezpieczający;  depozyt to określona procentowa wartość kontraktu;  wartość depozytu wyznaczana jest przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych;  wartość depozytów uaktualniania jest po zakończeniu sesji poprzez proces dziennych rozrachunków.

kupno 3 kontraktów po kursie 50 zł (za akcję), wielkość kontraktu 100 akcji; zakładany poziom wstępnego depozytu zabezpieczającego = 20% (depozyt, który inwestor wpłaca zawierając transakcję); zakładany poziom właściwego depozytu zabezpieczającego = 14,3% (depozyt, który musi być utrzymywany w domu maklerskim); wielkość wstępnego depozytu zabezpieczającego: 3 x 20%  (50 zł  100 akcji) = zł poziom właściwego depozytu zabezpieczającego: 3 x 14,3%  (50 zł  100 akcji) = zł Przykład nr 1. Bieżące rozrachunki (depozyty)

Przykład nr 1. Bieżące rozrachunki

Jakie możliwości dają kontrakty ? spekulacja na wzrost/spadek kursu akcji danej spółki; alternatywa dla krótkiej sprzedaży; arbitraż; transakcje spreadowe: –operowanie na kontraktach na akcje i indeksy giełdowe, –operowanie na różnych seriach tej samej klasy kontraktów, –operowanie na kontraktach na różne akcje, hedging – zabezpieczanie portfela akcji.

Spekulacja Osiąganie zysku wynikającego ze zmian cen kontraktów, powiększonego działaniem dźwigni finansowej. Działanie narażone na duże ryzyko inwestycyjne. Polega na otwieraniu pozycji (długiej, krótkiej) na rynku.  kupno kontraktu (pozycja długa) – liczymy na wzrost kursu akcji i kontraktu;  sprzedaż kontraktu (pozycja krótka) – liczymy na spadek kursu akcji i kontraktu.

 niższe koszty transakcyjne niż na rynku akcji,  możliwość kupna lub sprzedaży kontraktu na akcję poszczególnych spółek,  płynny rynek – umożliwia szybsze zajęcie pozycji,  możliwość prostej spekulacji na spadek cen akcji. Spekulacja cd.

Pozycje w kontrakcie na akcje Pozycja Wzrost kursu kontraktu Spadek kursu kontraktu Nabycie kontraktu Długa (long)ZyskiStraty Sprzedaż kontraktu Krótka (short)StratyZyski

Przykład nr 2. Spekulacja na wzrost kursu Uwaga: we wszystkich przykładach w niniejszej prezentacji pominięto opłaty transakcyjne

Przykład nr 2. Spekulacja na wzrost kursu

Przykład nr 2. Spekulacja na wzrost kursu - porównanie inwestycji

Przykład nr 2. Porównanie zysków/strat

Ograniczanie ryzyka strat na rynku kasowym poprzez działania na rynku terminowym Zabezpieczenie przed:  spadkiem wartości posiadanych akcji, poprzez sprzedaż kontraktów  wzrostem wartości akcji, które chcemy nabyć w przyszłości poprzez kupno kontraktów Transakcje zabezpieczające - hedging

Hedging zakupowy - long hedge wzrost kosztów zakupu STRATA Pozycja długa ZYSK wzrost kursu akcji RYNEK KASOWY wzrost kursu kontraktu RYNEK TERMINOWY STRATA ZYSK +  0

Hedging sprzedażowy - short hedge Pozycja długa STRATA Pozycja krótka ZYSK spadek cen akcji RYNEK KASOWY spadek kursu kontraktu RYNEK TERMINOWY STRATA ZYSK +  0

Przykład nr 3. Hedging sprzedażowy 1.W styczniu inwestor posiada w portfelu akcji, aktualna cena akcji wynosi 50 zł, wartość portfela zł; 2.Obawia się spadku cen akcji ale nie chce ich sprzedawać; 3.Aktualny kurs kontraktu terminowego na akcje spółki, wygasającego w marcu wynosi 55 zł; 4.Inwestor sprzedaje 15 kontraktów terminowych na akcje: 15  100  55 zł = zł; 5.Wnosi depozyt równy zł

Przykład nr 3. Hedging sprzedażowy 6.Tak jak przewidywał inwestor, kurs akcji spadł o zakładane 10%; 7.Wartość portfela na rynku kasowym spadła do zł, strata inwestora wynosi zł; 8.Kurs kontraktu terminowego spadł do 49 zł (-7,5%); 9.Inwestor zamyka pozycję na rynku terminowym, kupując 5 kontraktów; 10.Zysk z operacji na kontraktach wyniósł zł [100  15  (53 zł - 49 zł) = zł]

11.Na rynku kasowym inwestor stracił zł, na rynku terminowym inwestor zarobił zł; 12.W sumie, inwestor dzięki zabezpieczeniu portfela kontraktami terminowymi stracił tylko zł = ( zł zł); 13.Strata stanowi tylko 2% początkowej wartości portfela. Bez zabezpieczenia, strata wyniosła by 10% (5 razy więcej). Przykład nr 3. Hedging sprzedażowy

Arbitraż Wykorzystywanie różnicy pomiędzy rynkowym, a teoretycznym kursem kontraktu terminowego Efekty arbitrażu:  pewna kwota zysku  minimum ryzyka  brak wstępnych nakładów finansowych

Arbitraż Możliwości dokonania arbitrażu:  Kontrakty przewartościowane cena rynkowa powyżej ceny teoretycznej Sprzedaż kontraktów Kupno akcji  Kontrakty niedowartościowane cena rynkowa poniżej ceny teoretycznej Kupno kontraktów Sprzedaż akcji

Kurs teoretyczny kontraktu F - kurs kontraktu, I - kurs instrumentu bazowego, D - wartość bieżąca dywidendy, r - stopa wolna od ryzyka, n - czas do wygaśnięcia kontraktu (dni).

Założenia:  kurs akcji = 28 zł;  stopa procentowa wolna od ryzyka = 6%;  spółka nie wypłaciła dywidendy;  czas do wygaśnięcia kontraktu = 90 dni;  kurs kontraktu terminowego na akcje 29 zł;  wielkość kontraktu 100 akcji. Przykład nr 4. Arbitraż

Obliczamy wartość teoretyczną kontraktu: kontrakt jest przewartościowany o 58 gr. Przykład nr 4. Arbitraż

DZIAŁANIA:  sprzedaż 50 kontraktów terminowych po kursie 29 zł, wartość transakcji zł  zaciągnięcie kredytu na 90 dni wg stopy procentowej 6%  zakup pakietu 5000 akcji o wartości zł ZAMKNIĘCIE POZYCJI:  zamknięcie pozycji na rynku terminowym,  sprzedaż akcji,  zwrot kredytu i odsetek,

Przykład nr 4. Arbitraż Kurs akcji i kontraktu terminowego w dniu wygaśnięcia kontraktu (w PLN) 25,2028,0030,80 Procentowa zmiana ceny-10%010% Wynik operacji na rynku terminowym Wynik operacji na rynku kasowym Kwota odsetek od kredytu Całkowity zysk ze strategii (w PLN)2 900

Założenia:  kurs akcji 50 zł;  stopa oprocentowania wolna od ryzyka 6%;  spółka nie wypłaciła dywidendy;  liczba dni do wygaśnięcia kontraktu = 90;  kurs kontraktu na akcje = 50 zł;  wielkość kontraktu 100 akcji. Przykład nr 5. Arbitraż

Obliczamy wartość teoretyczną kontraktu: kontrakt jest niedowartościowany o 0,75 zł. Przykład nr 5. Arbitraż

DZIAŁANIA:  kupno 30 kontraktów po kursie 50 zł,  wartość transakcji zł,  sprzedaż 3000 akcji po kursie 50 zł,  wartość transakcji zł  lokata kwoty na 90 dni wg stopy wolnej od ryzyka 6% ZAMKNIĘCIE POZYCJI  zamknięcie pozycji na rynku terminowym, sprzedaż kontraktów  kupno akcji  zamknięcie lokaty Przykład nr 5. Arbitraż

Kurs akcji i kontraktu terminowego w dniu wygaśnięcia kontraktu (w PLN) Procentowa zmiana ceny-10%010% Wynik operacji na rynku terminowym Wynik operacji na rynku kasowym Kwota odsetek od kredytu2 250 Całkowity zysk ze strategii (w PLN)2 250

Spready czasowe Jest to spekulacja na zmianie różnicy pomiędzy cenami różnych serii kontraktów terminowych. Nie jest istotny kierunek zmiany rynku. Ważna jest analiza skali zamian wartości różnych serii kontraktów terminowych.

Spready czasowe - działania przewidywanie Seria o krótszym terminie do wygaśnięcia Seria o dalszym terminie do wygaśnięcia ZMNIEJSZENIE się spreadu KUPNOSPRZEDAŻ ZWIĘKSZENIE się spreadu SPRZEDAŻKUPNO

Przykład nr 6. Spready czasowe  kurs WRZEŚNIOWEJ serii kontraktów na akcje spółki XYZ wynosi 212 zł  kurs GRUDNIOWEJ serii kontraktów na akcje spółki XYZ wynosi 215 zł  spread pomiędzy serią WRZEŚNIOWĄ a serią GRUDNIOWĄ wynosi 3 zł  inwestor oczekuje ZMIEJSZENIA spreadu w związku z tym:  KUPUJE po kursie 212 zł 1 kontrakt (100 akcji) wygasający we wrześniu,  SPRZEDAJE po kursie 215 zł 1 kontrakt (100 akcji) wygasający w grudniu,  zakładamy, że depozyt od tej transakcji spreadowej wynosi 100 zł (pozycja skorelowana).

Przykład nr 6. Spready czasowe Za „n” dni  Scenariusz 1 – wzrost kursów Seria wrześniowa KUPNO po kursie 212 zł Seria grudniowa SPRZEDAŻ po kursie 215 zł Kurs kontraktu220 zł222 zł Spread 2 zł (spread zmniejszył się o 1 zł) = 222 – 220 Zysk/Strata 800 zł (zysk) = ( ) x 100 akcji -700 zł (strata) = ( ) x 100 akcji Zysk/Strata dla strategii 100 zł = (- 700) Stopa zwrotu 100% Zysk 100 zł / Kwota depozytu 100 zł

Przykład nr 6. Spready czasowe Za „n” dni  Scenariusz 2 – spadek kursów Seria wrześniowa KUPNO po kursie 212 zł Seria grudniowa SPRZEDAŻ po kursie 215 zł Kurs kontraktu206 zł208 zł Spread 2 zł (spread zmniejszył się o 1 zł) = Zysk/Strata zł (strata) = ( ) x 100 akcji 700 zł (zysk) = ( ) x 100 akcji Zysk/Strata dla strategii 100 zł = (- 600) + (700) Stopa zwrotu 100% Zysk 100 zł / Kwota depozytu 100 zł

Ryzyko związane z inwestowaniem w kontrakty terminowe Ryzyko rynkowe – wynika ze zmian kursu kontraktu, które zależą od zmian ceny instrumentu bazowego: – jest potęgowane przez efekt dźwigni – małe wahania kursów na rynku kasowym mają proporcjonalnie większy wpływ na wartość depozytu zabezpieczającego; – może doprowadzić do poniesienia strat przekraczających wielkość pierwotnej inwestycji – straty mogą być większe niż pierwotnie wpłacony depozyt zabezpieczający.

Ryzyko związane z inwestowaniem w kontrakty terminowe Ryzyko płynności – wynika z małej aktywności na rynku – braku płynności; – płynność może być różna na różnych seriach kontraktów terminowych; – zawarcie transakcji może być utrudnione lub będzie pociągać za sobą dużą zmianę kursu.

Ryzyko związane z inwestowaniem w kontrakty terminowe Ryzyko specyficzne – kursy pojedynczych akcji (instrumentów bazowych) mogą mieć większą zmienność (większe wahania cen) niż inne instrumenty – z powodu większej zmienności, kontrakty na akcję mogą być bardziej ryzykowną inwestycją niż kontrakty na indeksy

Podatki dla osób fizycznych Od r. dochody uzyskiwane przez osoby fizyczne z odpłatnego zbycia kontraktów terminowych oraz z realizacji praw wynikających z tych kontraktów podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach szczególnych, według stawki 19 %. Szczegóły – ustawa z dnia r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, art. 17 ust. 1 oraz art. 30b (w brzmieniu wg ustawy z dnia r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw – Dz.U. Nr 202, poz. 1956).

Gdzie szukać dodatkowych informacji ? Strony internetowe - oraz – „Warunki obrotu dla programu kontraktów terminowych na akcje spółek”; – Standardy kontraktów terminowych; – Informacje o seriach kontraktów w obrocie; – Wyniki sesji. Informacje dostępne w domach maklerskich; Szkolenia dotyczące kontraktów terminowych.