Zaburzenia rozwoju i zachowania

Zaburzenia zachowania - definicja O zaburzeniach zachowania można mówić wtedy, gdy czynności człowieka tracą ukierunkowanie na cel lub ulegają dezorganizacji w swym przebiegu.

Zaburzenia zachowania - definicja Uniemożliwiają wówczas regulowanie stosunków człowieka z otoczeniem: zarówno zaspokajanie potrzeb osobistych, jak i rozwiązywanie zadań stawianych przez środowisko i sytuacje, a więc utrudniają mu przystosowanie się.

Norma a zaburzenie – definicja zdrowia Definicja sformułowana przez Światową Organizacje Zdrowia: „[...] zdrowie jest stanem pełnego dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego a nie tylko brakiem choroby lub kalectwa",

Diagnoza, terapia i profilaktyka zaburzeń W pracy z zaburzeniami rozwoju i zachowania wyróżniamy 3 obszary: Diagnozę Terapię Profilaktykę

Diagnoza Zadania w zakresie diagnozy są następujące: rozpoznawanie istniejących odchyleń w zachowaniu człowieka, wyjaśnianie ich przyczyn (etiologia) i patomechanizmów ich powstania.

Terapia Do zadań w zakresie terapii należą formułowanie i realizacja programu postępowania korekcyjnego wobec zaburzeń stwierdzanych w badaniu diagnostycznym.

Profilaktyka Zadaniem profilaktyki jest określanie optymalnych warunków życia i działania ludzi, które umożliwiają realizowanie potencjalnych możliwości każdego człowieka a jednocześnie ochraniają go przed tym, co zagraża jego zdrowiu psychicznemu.

Różne znaczenia normy Statystyczne znaczenie normy Społeczno-kliniczne znaczenie normy Teoretyczne znaczenie normy

Statystyczne znaczenie normy W tym znaczeniu norma to średnia lub przeciętna. O stwierdzeniu normy decyduje uzyskanie wyniku zbliżonego do średniej (dopuszczalna jest różnica o tzw. jedno odchylenie standardowe).

Statystyczne znaczenie normy Wynik taki uzyskuje 2/3 dzieci w badanej populacji (np. dzieci w wieku przedszkolnym). Wyniki wykraczające poza te granice uznawane są za odchylenia od przeciętnej, tj. od normy.

Statystyczna ocena częstotliwości występowania danego zachowania pozwoliła ustalić tzw. normy rozwojowe, tj. wskaźniki określające poziom rozwoju czynności psychicznych i ruchowych spotykane najczęściej w danej grupie wiekowej.

O zaburzeniach mówimy wówczas, gdy dziecko nie spełnia wymagań adekwatnych do jego wieku, np. w wieku 6—7 lat nie potrafi odwzorować rombu, podczas gdy większość jego rówieśników umie to wykonać.

Takie podejście do określenia normy ma jednak swoje ograniczenia Przykłady: Zachowania patologiczne w pewnych grupach społecznych. Dzieci z wysokim ilorazem inteligencji jako wykraczające ponad normę.

Społeczno-kliniczne znaczenie normy W tym znaczeniu norma oznacza brak symptomów sygnalizujących stan patologiczny. Symptomy patologiczne są dwojakiego rodzaju: subiektywne obiektywne.

Symptomy obiektywne to obserwowane w zachowaniu objawy nieprzystosowania, np. dziecko pozostawione w przedszkolu nie uczestniczy w zabawie, nie przyjmuje pokarmów, płacze.

Do symptomów subiektywnych zaliczyć można przykre uczucia przeżywane przez dziecko, lecz nie ujawniane na zewnątrz. Np. lęk lub niższe poczucie własnej wartości.

Symptomy subiektywne mogą towarzyszyć symptomom obiektywnym lub występować w sposób izolowany. Przykłady: W przypadkach upośledzenia umysłowego licznym symptomom obiektywnym mogą towarzyszyć symptomy subiektywne, tj poczucie mniejszej wartości. W przypadkach nerwicy występują czasem jedynie symptomy subiektywne (np. lęk), nie uzewnętrzniane wobec otoczenia.

Teoretyczne znaczenie pojęcia normy Warunkiem uznania jednostki za normalną jest w tym znaczeniu posiadanie cech pozytywnych, które składają się na idealny wzorzec osobowości.

Teoretyczne znaczenie pojęcia normy Sporządzono, w oparciu o różne koncepcje teoretyczne, listy cech, które mają określać wzorzec dojrzałej osobowości

Nasuwa się jednak szereg wątpliwości: który z proponowanych modeli jest najdoskonalszy?

Zrezygnowanie z pojęcia normy, mimo omówionych niejasności, jest w diagnozie psychologicznej niemożliwe. Zależnie od celu, jakiemu diagnoza służy, stosowane jest statystyczne, kliniczno-społeczne lub teoretyczne znaczenie normy.

Kliniczno-społecznym znaczeniem normy posługujemy się opisując symptomy zaburzeń u badanego dziecka.

Statystyczne ujęcie normy wykorzystujemy dla określenia rozmiaru i głębokości stwierdzanych zaburzeń (na ile wynik dziecka odbiega od poziomu wyników większości jego rówieśników).

W procesie terapeutycznym odwołujemy się do teoretycznego wzorca normy, wskazując cele terapii oraz oceniając jej efekty.

Psychologia rozwojowa w wyniku długoletnich badań wypracowała charakterystyki rozwoju psychoruchowego dzieci w poszczególnych okresach rozwojowych.

Stanowią one wzorce prawidłowego rozwoju, z którymi można porównywać badane dziecko, aby stwierdzić, czy prezentuje poziom rozwoju typowy dla większości dzieci w tym wieku, a więc czy rozwija się normalnie.

Nie wszystkie odchylenia od normy traktujemy jako zaburzenia. Ponieważ tempo i rytm rozwoju dzieci noszą cechy indywidualne, dlatego uwzględnia się szeroki margines tolerancji wobec stwierdzanych odchyleń od ustalonych norm.

Ich interpretacja zależeć będzie od informacji o dotychczasowym rozwoju dziecka, aktualnej sytuacji życiowej, stanie fizycznym dziecka i rozmiarach tego odchylenia.

Opóźnienia rozwoju inaczej interpretujemy w przypadku, gdy mamy do czynienia z niedawno adoptowanym dzieckiem, niż w przypadku dziecka z prawidłowych warunków rodzinnych

Należy też pamiętać, że u tzw Należy też pamiętać, że u tzw. normalnych dzieci obserwuje się przejściowe zaburzenia zachowania, np. w okresie przechodzenia od jednego do drugiego stadium rozwojowego.

Zdarzają się też opóźnienia przejściowe związane ze stanem fizycznym i chorobami dziecka.

Przejściowe zaburzenia zachowania o charakterze trudności przystosowawczych pojawiają się też w sytuacjach trudnych, np. przy zmianie środowiska, w okresie adaptacji do przedszkola .

Objawy zaburzeń zachowania są wówczas krótkotrwałe, o słabym stopniu nasilenia. W wyniku oddziaływania korekcyjno-wychowawczego niepożądane formy zachowań szybko ustępują, zaś nieprawidłowe oddziaływania wychowawcze utrwalają je.

W przypadku niewielkich odchyleń od normy należy raczej mówić o różnicach indywidualnych między dziećmi lub o reakcjach przystosowawczych, gdy powstają w sytuacjach trudnych.

Zaburzenia rozwoju - definicja Jedynie więc przypadki głębszego stopnia odchyleń od normy określamy mianem zaburzeń rozwoju

Pojawia się jednak pytanie: Jak dalece można posuwać się w tolerancji wobec dostrzeganych odchyleń ?

Testy psychologiczne Aby rozwiązać ten problem, w badaniach diagnostycznych odwołujemy się do względnie obiektywnych metod, jakimi są testy psychologiczne.

Testy psychologiczne Zawierają one szczegółową instrukcję określającą sposób badania i pomoce służące badaniu (tzw. standaryzacja testu) oraz normy ustalone dla danej populacji, np. dzieci w wieku przedszkolnym (tzw. normalizacja testu).

Porównując wyniki uzyskane przez badane dziecko (w ściśle określonych warunkach) z tymi właśnie normami i uwzględniając całość posiadanych informacji o dziecku, psycholog może z większą pewnością orzekać o istnieniu zaburzeń oraz o stopniu ich głębokości.

Klasyfikacja zaburzeń Różni autorzy, zależnie od przyjętych założeń teoretycznych, stosują odrębny podział zaburzeń występujących w wieku dziecięcym.

Klasyfikacja zaburzeń Zaburzenia rozwoju psychoruchowego można rozpatrywać w różnych aspektach, uwzględniając: a) rodzaj zaburzeń, b) rozległość i głębokość zaburzeń, c) dynamikę zaburzeń, d) przyczyny i patomechanizmy zaburzeń itp. Ze względu na te kategorie dokonuje się rozmaitych klasyfikacji.

Klasyfikacje ze względu na rodzaj zaburzeń To podział zaburzeń ze względu na ich rodzaj: typowe objawy, przebieg i następstwa, powiązanie z określoną etiologią, prognozowaniem i oddziaływaniem terapeutycznym oraz zaklasyfikowanie ich do określonych jednostek chorobowych (nozologicznych) Na przykład wymienia się : upośledzenie umysłowe, zaburzenia psychiczne pochodzenia organicznego, psychozy, psychopatie, nerwice itd.*

Klasyfikacje ze względu na rozległość zaburzeń Podział ze względu na rozległość zaburzenia, uwzględnia zaburzenia: globalne (opóźnienie rozwoju, czyli zwolnienie tempa rozwoju wszystkich funkcji w tym samym stopniu) i parcjalne lub fragmentaryczne (opóźnienie rozwoju tylko niektórych funkcji, np. mowy).

Ze względu na głębokość O głębokości zaburzeń stanowi stopień nasilenia objawów, ich częstość i uporczywość występowania, miała podatność na terapię.

Klasyfikacja ze względu na dynamikę zaburzeń Ze względu na dynamikę zaburzeń (okres wystąpienia i czas trwania zaburzeń) wyróżniamy zaburzenia rozwoju trwałe bądź przejściowe, które mogą wystąpić jednorazowo lub wielokrotnie w ciągu życia.

Uwzględniając okres, w którym ujawniły się zaburzenia rozwoju, można podzielić je na takie, które trwają od urodzenia (wrodzone) i takie, które ujawniają się w późniejszym okresie życia (nabyte).

Klasyfikacja ze względu na etiologię zaburzenia organiczne (uwarunkowane uszkodzeniami struktury c.u.n.) i funkcjonalne czyli czynościowe (zaburzenia funkcjonowania c.u.n. bez uszkodzeń struktury), zaburzenia endogenne (uwarunkowane przyczynami tkwiącymi w dziecku) i egzogenne (tkwiącymi w środowisku), zaburzenia dziedziczne inaczej genetyczne (powstałe przed zapłodnieniem) i nabyte w ciągu życia płodowego (przed urodzeniem) i po urodzeniu.