Edukacja Regionalna Moduł 2 Geografia miasta Rybnika – regionu Górnego Śląska

2.1. Charakterystyka geograficzna: położenie geograficzne, ukształtowanie terenu, wody powierzchniowe i podziemne, skały i gleby, warunki klimatyczne, przynależność administracyjna, bogactwa naturalne dawniej i dziś Przyroda: osobliwości flory i fauny, ochrona przyrody (rezerwaty, parki krajobrazowe, pomniki przyrody) Krajobraz kulturowy: krajobraz z hałdą, zabytkowe układy urbanistyczne i obiekty architektoniczne miast; zabytkowe obiekty budownictwa i architektury przemysłowej, zakłady wydobywcze węgla kamiennego, osiedla robotnicze, unikalne skanseny górnictwa srebra i węgla kamiennego; zgrupowania wielkoprzestrzennych, komponowanych założeń krajobrazowych; zamki i ich ruiny, pałace, założenia pałacowo-parkowe oraz dworskie, zespoły uzdrowiskowe, folwarki i obiekty budownictwa wiejskiego; krajobraz Bogiem malowany (kościółki drewniane, mała architektura sakralna), cmentarze.

REGION umownie wydzielony obszar, względnie jednorodny, różniący się od terenów sąsiednich cechami naturalnymi bądź nabytymi na przestrzeni dziejów. Cechy różnicujące regiony można podzielić na dwie grupy – naturalne i antropogeniczne. Te pierwsze to najczęściej położenie geograficzne i cechy przyrody ożywionej lub nieożywionej. Istotnymi dla regionalizacji cechami antropogenicznymi bywają najczęściej odrębność językowa, religijna lub etniczna zamieszkującej region społeczności oraz cechy lokalnej gospodarki. Odpowiednio do tego wyodrębnia się: -regiony naturalne (fizycznogeograficzne, klimatyczne, zoogeograficzne itp.), -regiony kulturowe (o wspólnych cechach kulturowych), -regiony gospodarcze (o wspólnych centrach bądź powiązaniach gospodarczych – przemysłowe, rolnicze itp.), -regiony administracyjne (wyodrębnione prawnie jednostki administracji terenowej).

Podział administracyjny Polski: województwo16 powiat miast na prawach powiatu gmina2478 miejska242(dzielnice) wiejska1594(sołectwa) miejsko-wiejska577(dzielnice i sołectwa) powiatRybnik, Żory, Jastrzębie-Zdrój (m.n.p.p.) rybnicki, wodzisławski, raciborski gmina m.Racibórz (dzielnice, np. Miedonia) gmina w.Świerklany (3 sołectwa, Ś.Dolne, Ś.Górne, Jankowice) gmina m-w.Czerwionka-Leszczyny 4 dzielnice: Czerwionka, Leszczyny, Czuchów, Dębieńsko 6 sołectw: Bełk, Książenice, Przegędza, Palowice, Stanowice, Szczejkowice

Województwo opolskie Powierzchnia to km2, liczba ludności 1 mln, gęstość zaludnia 119 osób na km2, stolica — Opole. Miasta na prawach powiatu: Opole; wyodrębniono 11 powiatów. Obejmuje część Sudetów, Niziny i Wyżyny Śląskiej. Przemysł: maszynowy, mięsny, włókienniczy, chemiczny, cukrowniczy, samochodowy, szklarski. Dobre gleby to podstawa rozwoju produkcji rolnej: pszenica, buraki cukrowe, rośliny pastewne; rozwinięta hodowla bydła.

Województwo śląskie Obszar km2, ludność 4,8 mln osób, gęstość zaludnienia 405 osób na km2, stolica Katowice. Miasta na prawach powiatu: Katowice, Bielsko-Biała, Bytom, Chorzów, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Jastrzębie, Jaworzno, Mysłowice, Ruda Śląska, Piekary Śląskie, Rybnik, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Tychy, Zabrze, Żory, wyodrębniono 17 powiatów. Obejmuje Wyżynę Śląską, Wyżynę Krakowsko-Częstochowską, Beskid Śląski i Żywiecki. Obszar zasobny w surowce mineralne: węgiel kamienny, cynk i ołów, surowce budowlane, żelazo; przemysł: wydobywczy, hutniczy, włókienniczy, energetyczny, budowlany. Atrakcje turystyczne: Częstochowa, dzielnice Katowic znajdujące się pod egidą UNESCO, Bielsko-Biała, Żywiec, Wisła, Szczyrk, uzdrowiska i sanatoria w Ustroniu, liczne szlaki rowerowe, szlak Orlich Gniazd na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej

Położenie geograficzne Można je określić w sposób matematyczno-geograficzny za pomocą współrzędnych geograficznych, co stanowi podstawę wszelkich prac kartograficznych, fizyczno-geograficzny za pomocą kierunków i nazw obiektów sąsiednich Położenie terenu można również określić w stosunku do zróżnicowania warunków przyrodniczych: budowy geologicznej, rzeźby, klimatu i innych.

Róża wiatrów północ płn. pn. N południe płd. pd. S wschód wsch. Ezachód zach. W

Współrzędne geograficzne

Kierunki współrzędnych geograficznych.

Układ współrzędnych (odwzorowanie Merkatora) Na którym kontynencie znajduje się punkt np.: C-2, K-15, J-7

Na którym kontynencie się znajdujemy? Zamaluj obszar kontynentów następującymi kolorami: Afryka – czarny Ameryka – czerwony Australia – zielony Azja – żółty Europa – niebieski

W którym kraju Europy mieszkamy?

Z którymi krajami graniczy Polska?

W której części Polski mieszkamy?

W jakim regionie mieszkamy?

Które województwa obejmuje Śląsk? A które tworzą Górny Śląsk?

Powiaty województwa śląskiego

Rybnik i powiat rybnicki

Mapa okolic Rybnika

Dzielnice Rybnika

Wielkie formy ukształtowanie terenu Wysokość względna i bezwzględna

Wielkie formy ukształtowanie terenu Nizina – równinny lub prawie równinny obszar leżący na wysokości od 0 do 300 m n.p.m. Niziny stanowią 1/3 powierzchni wszystkich kontynentów. Rozległe obszary nizinne noszą nazwę niżu. Na mapie hipsometrycznej oznaczone są jasnozielonym kolorem. Biorąc pod uwagę kryterium wysokościowe, można je podzielić na: niziny płaskie, niziny faliste o deniwelacjach do 30 m, niziny pagórkowate o deniwelacjach do 60 m.

Wielkie formy ukształtowanie terenu Wyżyna – obszar położony powyżej 300 metrów n.p.m., a wysokości względne są na ogół mniejsze niż 300 m. Różnice w wysokościach względnych w obrębie wyżyny są więc stosunkowo małe. Na mapie oznaczany jest kolorem żółtym, czerwonym lub brązowym (duża plama jednego koloru).

Wielkie formy ukształtowanie terenu Góra – wypukła forma ukształtowania terenu o wysokości względnej większej niż 300 m. Za tereny górskie w Europie uważa się tereny położone powyżej 500 m n.p.m. Ze względu na wysokości bezwzględne wyróżnia się góry niskie, średnie i wysokie. Ze względu na sposób powstania wyróżnia się góry: fałdowe, np. Beskidy zrębowe, np. Sudety wulkaniczne i ostańce.

Ukształtowanie terenu Formy ukształtowania terenu dzielą się na: wypukłe, takie jak: grzęda, grzbiet, grań, pagórek, wzgórze, góra, żebro, filar; wklęsłe, takie jak: dolina, kotlina, cyrk lodowcowy, żleb, depresja, holweg; płaskie, takie jak: równina, rówień, płaśń, upłaz

Wyżyna Śląska Od północy graniczy z Równiną Opolską i Wyżyną Woźnicko-Wieluńską, od wschodu z Wyżyną Krakowsko- Częstochowską, od południa z Kotliną Oświęcimską i Kotliną Ostrawską, od zachodu z Kotliną Raciborską. Dzieli się na mezoregiony : Chełm Garb Tarnogórski Wyżynę Katowicką (GOP) Pagóry Jaworznickie Płaskowyż Rybnicki

Płaskowyż Rybnicki (– położony w południowej Polsce, stanowiący południowo-zachodnią część Wyżyny Śląskiej. Obszar wznosi się do ok. 310 m n.p.m. (w Pszowie). Najwyższym wzniesieniem płaskowyżu jest wzgórze Ramża (325 m n.p.m.). Powierzchnia płaskowyżu 850 km 2. Płaskowyż Rybnicki składa się z osadów wodno-lodowcowych zlodowacenia środkowopolskiego, a jego fundament stanowią skały karbońskie przykryte osadami morza mioceńskiego ze złożami soli, gipsu i siarki. Zewnętrzną warstwę osadów tworzą gliny, żwiry i piaski czwartorzędowe o niewielkiej miąższości i znikomej przydatności rolniczej. Główną formą korzystania z surowców naturalnych jest przemysł wydobywczy. Występują złoża węgla kamiennego, soli, siarki i gipsu. Na Płaskowyżu Rybnickim rozwinął się Rybnicki Okręg Węglowy. Obszar jest gęsto zaludniony, główne miasta: Jastrzębie-Zdrój, Rybnik, Wodzisław Śląski, Żory.

Płaskowyż Rybnicki 1:

Rybnik 1:

Meksyk 1:

Parkowa 1: 2000 RODNiIP „WOM” w Rybniku WOM Rybnik ϕ 50° 05’ 02” N λ 18° 32’ 42” E

Rybnik - położenie Rybnik położony jest na Płaskowyżu Rybnickim będącym południową częścią Wyżyny Śląskiej, na terenie Górnego Śląska. Najwyższym wzniesieniem jest Góra Grzybówka 291 m n.p.m. Pod względem geologicznym Rybnik położony jest w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym obejmującym cały Rybnicki Okręg Węglowy oraz Górnośląski Okręg Przemysłowy. Miasto graniczy z następującymi powiatami: rybnickim, raciborskim, wodzisławskim, gliwickim, Żory.

Rybnik - wody Przez miasto przepływa rzeka Ruda i jej dopływ Nacyna oraz kilka potoków. Ruda – prawy dopływ Odry o długości ok. 54 km. Źródło rzeki znajduje się w południowej części Żor, w pobliżu drogi prowadzącej do Jastrzębia-Zdroju. Wody rzeki ze względu na zanieczyszczenia zaliczane są do wód pozaklasowych. Ruda zwyciężyła w internetowym konkursie na Rzekę Roku 2015 Klubu Gaja. Nasza rzeka oczarowała znaczną cześć głosujących internautów, którzy oddali na nią 5495 głosów. Do konkursu została zgłoszona przez rybnicki magistrat.

Rybnik - wody Jezioro Rybnickie (Zbiornik Rybnicki, Zalew Rybnicki) – zbiornik zaporowy utworzony przez spiętrzenie wód rzecznych Rudy zaporą w Rybniku Stodołach. Zbiornik o powierzchni 4.5 km² i objętości 22 mln m³ wody został utworzony na terenie dzielnic Rybnika – Rybnickiej Kuźni, Orzepowic, Chwałęcic i Stodół, dla potrzeb Elektrowni Rybnik.

Rybnik - klimat Klimat Rybnika jest łagodny, wpływają na to bliskie sąsiedztwo rzeki Odry, kompleksy leśne w Parku Krajobrazowym Rud Wielkich, a przede wszystkim bliskie sąsiedztwo Bramy Morawskiej. Średnia temperatura roczna kształtuje się w granicach +7 °C do + 8 °C. Najcieplej jest w lipcu, najzimniejszym zaś miesiącem jest styczeń. Opady kształtują się w granicach mm rocznie. Miasto leży w strefie wiatrów słabych i bardzo słabych. Średnia roczna prędkość wiatru to 2,2 m/s. Rybnik znajduje się w czołówce rankingu polskich miast z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem.

Rybnik - ludność Rozwój demograficzny Rybnika ściśle związany jest z wcielaniem okolicznych miasteczek i wsi. Największy skok ludności miał miejsce w połowie lata siedemdziesiątych, gdy po wcieleniu m.in. sąsiednich miast Boguszowice, Chwałowice i Niedobczyce liczba ludności potroiła się. W latach 80. tempo wzrostu ludności spadło, w latach 90. nastąpiła zaś stagnacja, a następnie powolny spadek liczby mieszkańców, tendencja spadkowa jest jednak wyraźnie niższa niż w pozostałych miastach Polski i Europy. W 2006 przyrost naturalny był dodatni i wynosił 1,3%. W latach nastąpił niewielki wzrost liczby ludności Rybnika, który tymczasowo przerwał trwający od 1997 r. trend spadkowy.

Rybnik - ludność

Rybnik - przyroda Na terenie miasta znajduje się 6 obszarów zielonych mających status parków oraz kilkadziesiąt obszarów o statusie zieleńców i skwerów. Obecna powierzchnia terenów zieleni miejskiej przekracza 103 ha. Na obrzeżach miasta od strony północnej znajduje się Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich, w którym m.in. do dziś przetrwał kształtowany przez wieki układ przestrzenny oraz zachowała się naturalna i kształtowana ręką ludzką sieć wodna. W Rybniku znajduje się 15 okazów drzew uznanych za pomniki przyrody. Do rybnickich osobliwości przyrodniczych zaliczyć należy także występujące tu unikalne paprocie wodne m.in. salwinia pływająca czy marsylia czterolistna. Do parków Rybnika należą: Park im. św. Jana Sarkandra, Park Kozie Góry, Park Osiedlowy. Do skwerów i zieleńców należą: Skwer z fontanną Zieleniec przy Teatrze Ziemi Rybnickiej, Zieleniec Polskiej Organizacji Wojskowej, Zieleniec przy ul. Wieniawskiego, Zieleniec przy Zamku.

Rybnik - drogi Autostrada A1 (Gdańsk – Rybnik – Gorzyczki) Droga krajowa nr 78 (Chałupki – Wodzisław Śląski – Rybnik – Gliwice – Zawiercie – Chmielnik) Droga wojewódzka nr 920 (Rudy – Rybnik) Droga wojewódzka nr 925 (Rybnik – Orzesze – Ruda Śląska – Bytom) Droga wojewódzka nr 929 (Rybnik – Świerklany) Droga wojewódzka nr 935 (Racibórz – Rydułtowy – Rybnik – Żory – Pszczyna)

Rybnik - drogi