Testestes tetestestestes Vertical effects between natural gas and electricity production: The Neste/IVO merger in Finland Autorzy: 1.Dawid Orzechowski.

Prezentacja na temat: "Testestes tetestestestes Vertical effects between natural gas and electricity production: The Neste/IVO merger in Finland Autorzy: 1.Dawid Orzechowski."— Zapis prezentacji:

1 testestes tetestestestes Vertical effects between natural gas and electricity production: The Neste/IVO merger in Finland Autorzy: 1.Dawid Orzechowski 2.Marcin Banasiak 3.Michał Bingoraj 4.Marcin Pasik 5.Patrycja Rączkowska 6.Anna Siwicka 7.Zuzanna Wójcik

2 Plan Prezentacji 1.Wstęp 2. Wertykalna integracja: rynek gazów naturalnych i generacja elektryczności. 3. Pionowa integracja: produkcja energii klienta przemysłowego 4. Integracja pozioma: rynek grzewczy dla gospodarstw domowych 5.Ocena Ostateczna

3 Fuzja dwóch fińskich firm Neste Oy i Imatran Voima Oy z początku 1998 roku doprowadziła do połączenia monopolistycznego dostawcy gazu ziemnego z największym dostawcą energii elektrycznej w Finlandii. Fuzja była badana przez Komisję Europejską, a decyzja została przedstawiona w czerwcu w 1998 roku.

4 Neste - firma działająca na rynku ropy, energii (w tym gazu ziemny, LPG i dostarczaniu ciepła), a także przemysłu chemicznego. 83% udziałów w przedsiębiorstwie należało do państwa. IVO - największa fińska firma energetyczna zajmująca się produkcją energii i ciepła, obrotem energii elektrycznej oraz dostarczaniem elektryczności i obsługą elektrowni. Niemal 96% udziałów w firmie należało do państwa.

5 Fińskie Ministerstwo Handlu i Przemysłu wraz z całym fińskim rządem aktywnie promowało fuzję obu firm, licząc na stworzenie silnego lidera, który byłby w stanie podjąć rywalizację na rynku północnoeuropejskim. Kierownictwu Neste bardzo zależało na fuzji, zaś przedstawiciele IVO byli bardziej sceptycznie nastawieni do tej inicjatywy. Żadna z firm nie przedstawiła publicznie wyliczeń dotyczących korzyści wynikających z możliwej fuzji. Promocja

6 Typy koncentracji Horyzontalna (pozioma) Wertykalna (pionowa) Konglomeratowa

7 Koncentracja horyzontalna (pozioma) to transakcja, w której uczestniczą przedsiębiorcy działający dotąd w tej samej branży (np. producenci kosmetyków dla kobiet). W jej wyniku może dojść do powstania podmiotu o znacznej sile rynkowej lub do pozostania na rynku niewielu przedsiębiorców, którzy zaprzestają wzajemnego konkurowania i zadowolą się istniejącym status quo.

8 Koncentracja wertykalna (pionowa) to transakcja pomiędzy przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu tym samym produktem (np. między producentem i dystrybutorem farb). Potencjalnym zagrożeniem dla konkurencji w tej sytuacji może być utrudnianie konkurentom dostępu do produktów lub usług oferowanych przez uczestniczącego w koncentracji przedsiębiorcę, działającego na niższym lub wyższym szczeblu obrotu.

9 Koncentracja konglomeratowa to transakcja, w której nie występują ani poziome, ani pionowe powiązania między jej uczestnikami. Oferowane przez nich produkty lub usługi są zwykle komplementarne względem siebie i nabywane przez konsumentów w podobnym celu (np. proszek do prania i płyn do zmiękczania tkanin). Ewentualną konsekwencją takiej koncentracji może być pojawienie się zjawiska tzw. sprzedaży wiązanej, czyli uzależnianie zakupu jednego produktu od zakupu innych produktów, jak również możliwość oferowania kilku produktów po atrakcyjnych cenach

10 Podział udziałów w firmie Gazum Całość gazu ziemnego używanego w Finlandii była importowana z Rosji przez firmę Gasum Oy, gdzie 75% udziałów miało Neste, a 25% Gazprom (monopolistyczny importer gazu do Finlandii). W sumie importowano 34,7 Twh (dane na rok 1996). Fiński przemysł wykorzystywał 48% gazu, a sam przemysł papierniczy wykorzystywał 30% importowanego gazu.

11 W latach poprzedzających fuzję wzrastał udział gazu ziemnego w produkcji energii elektrycznej. W tamtym czasie uważano, że gaz będzie głównym konkurentem dla energii nuklearnej. Energetyka węglowa była stopniowo wycofywana z rynku ze względu na politykę pro-ekologiczną. Wzrost udziału gazu ziemnego Rok Udział gazu ziemnego 19927,7 % 19937,9 % 19948,8 % 19959,7 % 199610,4 %

12 Krzyżowa elastyczność popytu Współczynnik krzyżowej elastyczności popytu (procentowa zmiana popytu na dobro (usługę) x w reakcji na procentową zmianę ceny dobra (usługi) y) był niski w krótkim okresie na rynkach, w których klient musiał ponieść koszty utopione np. system centralnego ogrzewania. Ten współczynnik był większy dla firm przemysłowych, ponieważ mogły one łatwiej i szybciej przestawić się na alternatywne paliwa i tym samym zmniejszyć koszty. Jednak z punktu widzenia produkcji energii elektrycznej zmiana paliwa na inne wiązała się z dużymi kosztami. W czasie omawianej fuzji gaz mógł być zastępowany tylko częściowo i tylko w tymczasowo.

13 Technologia Zróżnicowane zaawansowanie technologiczne sprawiało, że zmiana dostawcy była bardzo trudna. Pomimo faktu, że wśród dostawców paliw była dość liczna konkurencja, to na związanie się z jednym dostawcą, firmy musiały zgodzić się na cenę gazu zaproponowaną przez dostawcę. Z drugiej strony kiedy rurociąg został już zamontowany przez firmy zajmujące się produkcją energii elektrycznej i charakteryzujące się wysoką elastycznością paliwa, miały silną pozycję w negocjacjach z dostawcami.

14 Nadzór Urzędu Monopolowego Stosowanie długoterminowych kontraktów spowodowało, że dostawcy paliw mogli konkurować tylko wtedy gdy przedsiębiorstwo podejmowało decyzję dot. paliwa na którym chce oprzeć swoją działalność. Fuzja odbywała się pod nadzorem fińskiego urzędu antymonopolowego, który nakazał, by wycena gazu była niedyskryminująca. Gasum otrzymało formalny zakaz wiązania warunków dostawy gazu z dostawą innych paliw.

15 Duże ryzyko(1) Przemysł wytwarzania energii elektrycznej charakteryzował się dużym ryzykiem. Dla firm działających w takich okolicznościach elastyczność była wyjątkowo ważną cechą i była elementem dzięki któremu przedsiębiorstwo mogło osiągnąć silną pozycję na rynku.

16 Duże ryzyko(2) Technologia używana przy produkcji energii elektrycznej generowała wysokie koszty związane ze zmianą przetwarzanego paliwa. W przypadku firm wytwarzających energię elektryczną, elastyczność oznaczała możliwość wykorzystania maszyn pracujących na zróżnicowanych paliwach. Elektrownie, produkujące energię elektryczną z wykorzystaniem różnych paliw miały przewagę w długim okresie.

17 Śledztwo Komisji Europejskiej(1) Różnica pomiędzy zwykłym rynkiem, a rynkiem hurtowym została uzasadniona dużą produkcją energii elektrycznej rywali IVO na potrzeby własne. Komisja Europejska zastanawiała się czy firmy, których udziałowcami są producenci przemysłowi powinni być traktowani jako część rynku.

18 Śledztwo Komisji Europejskiej(2) Producenci przemysłowi mieli wpływ na sytuację na rynku produkcji i sprzedaży. Jeśli producenci przemysłowi mieliby możliwość kupowania elektryczności poniżej swoich kosztów krańcowych produkcji elektryczności z pewnością skorzystaliby z takiej okazji i przestaliby w pełni wykorzystywać swoje możliwości produkcyjne.

19 Śledztwo Komisji Europejskiej(3) Jeśli cena by wzrosła (tj. byłaby wyższa od kosztów krańcowych produkcji) to w większym stopniu producenci nastawiliby się na własną produkcję prądu. Dokonując wyboru pomiędzy produkcją własną, a zakupem producenci mieli znaczący wpływ na cenę rynkową i tym samym powinni być klasyfikowani jako część rynku.

20 Żróżnicowanie paliw(1) Połączenie różnych rodzajów paliw stosowany przez szwedzkich konkurentów IVO było relatywnie mniej zróżnicowane od tego wykorzystywanego przez IVO. W związku z tym elastyczność IVO była większa niż jego rywali.

21 Żróżnicowanie paliw(2) Chociaż szwedzkie firmy miały łatwiejszy dostęp do elektrowni wodnych i nuklearnych to IVO miało większą możliwość zastąpienia niektórych paliw tańszymi substytutami, np. w przypadku niewielkich opadów lub w przypadku możliwej w przyszłości redukcji w wykorzystywaniu energii atomowej. Z tego powodu dostęp do rosyjskich dostaw gazu był szczególnie istotny dla szwedzkich firm przy ich wejściu na fiński rynek produkcji energii elektrycznej.

22 Stosunek kosztów zmiennych przy produkcji energii elektrycznej z różnymi paliwami

23 1.Wstęp 2. Wertykalna integracja: rynek gazów naturalnych i generacja elektryczności. 3. Pionowa integracja: produkcja energii klienta przemysłowego 4. Integracja pozioma: rynek grzewczy dla gospodarstw domowych 5.Ocena Ostateczna Plan Prezentacji 5.Ocena Ostateczna

24 Plany Vattenfall(1) Vattenfall był znany z planów inwestowania w opartą na gazie elektrownię blisko granicy Finlandii i Rosji. W tym samym momencie, gaz ziemny przedstawiał źródło mniejsze niż 1% produkcji elektryczności Vattenfall. Zgodnie ze zobowiązaniami szwedzkiej polityki energii, podział energii atomowej jako paliwa dla produkcji elektryczności miał zostać znacznie zredukowany w Szwecji w najbliższej przyszłości.

25 Plany Vattenfall(2) Sytuacja ta sprawiła, że z punktu widzenia Vattenfall, jak również wielu innych szwedzkich producentów elektryczności, dostęp do gazu ziemnego z Rosji poprzez generator oparty na gazie w Finlandii wydawał się być kluczowym dla zabezpieczenia konkurencyjności na dłuższą metę.

26 Plany Vattenfall(3) Jako, że fińskie i szwedzkie sieci przekazywania elektryczności były połączone z transgraniczną pojemnością przesyłania, szacowano, że znacznie wzrośnie bezpośredni dostęp do gazu ziemnego z Rosji, który miał istotne długotrwałe konsekwencje dla konkurencji (w rezultacie dla wydajności rynków elektryczności, w obu krajach).

27 Plany Vattenfall(4) Sprawa dostępu do gazu ziemnego w Rosji znacząco oddziaływała na handel elektryczności pomiędzy Finlandią i Szwecją. Można by się spierać, czy szwedzcy producenci elektryczności mogli mieć dostęp do źródeł gazu ziemnego innych niż Gasum? Pomimo, że ten argument jest trafny to dostęp do kilku konkurujących dostawców gazu ziemnego mógł znacząco dotknąć warunki spółki w długoterminowych kontraktach dostawczych.

28 1.Wstęp 2. Wertykalna integracja: rynek gazów naturalnych i generacja elektryczności. 3. Pionowa integracja: produkcja energii klienta przemysłowego 4. Integracja pozioma: rynek grzewczy dla gospodarstw domowych 5.Ocena Ostateczna Plan Prezentacji

29 Zakłócenia w dostawie gazu(1) Tak długo jak dostawa gazu ziemnego pochodziła z firmy, która była oddzielona od przemysłu produkującego energię elektryczną, dostawca gazu miał motywacje, aby minimalizować zakłócenia w dostawie gazu. Jeśli dostawca gazu ziemnego miał być połączony z dużym producentem na rynku handlu elektryczności, zakłócenia w dostawie gazu ziemnego mogły okazać się dla niego bardzo korzystne.

30 Zakłócenia w dostawie gazu(2) Podczas występowania zakłóceń w dostawie gazu, klienci przemysłowi byliby zmuszeni do przejścia na zużycie energii elektrycznej, która mogła zwiększyć zysk zintegrowanego pionowo dostawcy energii. Jako, że IVO miało najbardziej elastyczne podstawy dla wytwarzania energii elektrycznej jak również nadwyżki pojemności, było bardzo prawdopodobne, że tacy klienci przemysłowi w Finlandii musieliby zwrócić się do IVO aby pokryć takie zakłócenia.

31 Wybór systemu grzewczego na rynku ogrzewania mieszkaniowego (domy jednorodzinne) w Finlandii w 1996. Rodzaj paliwa % Elektryczność64 Olej16 Ogrzewanie komunalne 9 Drewno10

32 Kontrola fuzji(1) Podczas kontroli fuzji wydawało się, że właściwym podejściem byłoby zidentyfikowanie tych komplementarności i synergii, które stały się czynnikami zachęcającymi do fuzji. Fuzja pomiędzy Neste a IVO mogłaby być zakwalifikowana jako integracja pozioma zwiększająca siłę rynku, ale nie generująca żadnych powiązanych wzrostów wydajności. W związku z tym taka fuzja horyzontalna, w dłuższej perspektywie, mogłaby przynieść niepożądane konsekwencje socjalne na rynku

33 Kontrola fuzji(2) Jeśli dwóch oligopolistów zaopatruje się w dwa zróżnicowane produkty fuzji, firma uzna za optymalne, aby produkty te miały wyższą cenę niż w przypadku dwóch oddzielnych firm. WNIOSEK: Podczas wyceniania produktu połączona firma zinternalizuje redukcję wymagań dotyczących innego produktu związanego z obniżaniem cen.

34 Plan Prezentacji 1.Wstęp 2. Wertykalna integracja: rynek gazów naturalnych i generacja elektryczności. 3. Pionowa integracja: produkcja energii klienta przemysłowego 4. Integracja pozioma: rynek grzewczy dla gospodarstw domowych 5.Ocena Ostateczna

35 Rada Nadzorcza Gazum Rada nadzorcza Gasum składała się z 8 osób. Struktura zarządu w istocie oznaczała, że jej prezes i trzej członkowie zawsze tworzą zwycięską koalicję. W celu spełnienia ogólnych wymogów, których Neste-IVO nie byłoby w stanie kontrolować w Gasum, Neste-IVO zobowiązały się, że żaden z ich przedstawicieli w radzie nadzorczej nie będzie działać jako przewodniczący. Również, rząd Finlandii zagwarantował, że Neste-IVO nie będą miały kontroli w Gasum. To były przedsięwzięcia strukturalne przeznaczone do upewnienia się, że pozycja Neste-IVO w Gasum zmieniła się z kontroli wyłącznej w właściciela mniejszościowego.

36 Decyzja Komisji Europejskiej(1) Przedsięwzięcie oznaczało także, że Neste-IVO nie mogłyby zablokować decyzji dotyczącej Gasum albo razem z Gazpromem lub fińskim państwem. W swojej decyzji z dnia 2 czerwca 1998 r. i z zastrzeżeniem pełnej zgodności ze zobowiązaniami stworzonymi przez Neste-IVO i rząd Finlandii, Komisja zadecydowała nie sprzeciwiać się fuzji i uznać ją za zgodną na wspólnym rynku.

37 Decyzja Komisji Europejskiej(2) Komisja zadeklarowała, że rynki właściwe były tymi dotyczącymi gazu ziemnego i energii elektrycznej, z wymiarem geograficznym ograniczonym do Finlandii w obydwu przypadkach. Ponadto, Komisja uznała, że były tam oddzielne rynki dla każdego typu paliwa używanego do ogrzewania pomieszczeń. Z tego powodu Komisja rozważyła fuzję, aby nie mieć żadnych efektów antykonkurencyjności na rynku grzewczym.

38 Plan Prezentacji 1.Wstęp 2. Wertykalna integracja: rynek gazów naturalnych i generacja elektryczności. 3. Pionowa integracja: produkcja energii klienta przemysłowego 4. Integracja pozioma: rynek grzewczy dla gospodarstw domowych 5.Ocena Ostateczna

39 Ocena ostateczna(1) Analiza na tych rynkach oparta jest na naturze konkurencji. W ten sposób udowadnia ona, że fuzja stworzyła zintegrowaną strategię z potężnymi instrumentami strategicznymi. Wspomniane połączenie było możliwe, aby znacząco utrudnić konkurencję na odpowiednich rynkach. Te efekty antykonkurencyjności nie były ograniczone dla Finlandii, ale miały istotny wpływ na handel elektryczności pomiędzy krajami UE. W szczególności dotknęły one handlu pomiędzy Finlandią i Szwecją.

40 Ocena ostateczna(2) Istniały znaczące powody, by rozważyć kontrolę fuzji behawioralnej sprawowanej przez konkurencję i organy regulacyjne. Ryzyko mogło zostać wyeliminowane (zredukowane) jedynie poprzez zaakceptowanie fuzji podlegającej znacznym ograniczeniom strukturalnym. Na rynku ogrzewania mieszkaniowego konsekwencjami fuzji pomiędzy Neste a IVO były proste połączenia horyzontalne.

41 PRZEJĘCIE SPÓŁKI ENERGA PRZEZ POLSKĄ GRUPĘ ENERGETYCZNĄ Decyzja prezesa UOKiK o zakazie transakcji

42 Dziękujemy za uwagę

43 Pytania

44 1.Koncentracja wertykalna to: transakcja pomiędzy przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu tym samym produktem; transakcja w której nie występują ani poziome ani pionowe powiązania między jej uczestnikami; transakcja w której uczestniczą przedsiębiorcy działający dotąd w tej samej branży; żadne z wymienionych;

45 2.Krzyżowa elastyczność popytu to: stosunek względnej zmiany wielkości popytu do względnej zmiany ceny; miara względnej zmiany wielkości podaży wywołanej względną zmianą określonego czynnika wpływającego na podaż; krzywa pokazująca ilość dobra, które konsumenci będą chcieli i mogli nabyć przy różnych cenach rynkowych; procentowa zmiana popytu na dobro x w reakcji na procentową zmianę ceny dobra y;

46 3.Co było główną przyczyną wzrostu udziału gazu ziemnego w produkcji energii elektrycznej w Finlandii w latach 1992-1996: polityka proekologiczna; rozwój technologiczny; względy ekonomiczne; wszystkie odpowiedzi są poprawne;

47 4.Fuzja pomiędzy firmami Neste i Ivo ma cechy koncentracji: wertykalnej; horyzontalnej; konglomeratowej; wszystkie z wymienionych;

48 5.Komisja Europejska w decyzji z dnia 2 czerwca 1998 roku dotyczącej koncentracji firm Neste i Ivo postanowiła: wydać zgodę na fuzję ; wydać zgodę na fuzję po spełnieniu określonych warunków ; zakazać fuzji; nie zajmować się tą sprawą;