Co warto badać i analizować?. Strategie stosowane przez uczniów W badaniach nad klasą szkolną, prowadzonych w ostatnich dwudziestu latach w różnych krajach,

Prezentacja na temat: "Co warto badać i analizować?. Strategie stosowane przez uczniów W badaniach nad klasą szkolną, prowadzonych w ostatnich dwudziestu latach w różnych krajach,"— Zapis prezentacji:

1 Co warto badać i analizować?

2 Strategie stosowane przez uczniów W badaniach nad klasą szkolną, prowadzonych w ostatnich dwudziestu latach w różnych krajach, pojawiło się nowe pojęcie: strategie uczniów. Badacze, którzy posługują się nim, uwa­żają, że wśród uczniów często kształtują się pewne, w miarę trwałe, sposoby dawania sobie rady ze szkołą i jej wymaganiami. Sposoby te nazwano strategiami. Uważa się, że wiek uczniów odgrywa ważną rolę w doborze strategii. Podczas zapoznawania się z opisami strategii spróbujmy przypominać sobie sytuacje, zdarzenia, fakty z naszej edukacyjnej historii lub z naszej pracy, które odpowiadają przedstawionym opisom. Oto zestaw kilku przykładowych strategii, (terminologia używana przez badaczy brytyjskich).

3 Strategie stosowane przez uczniów Podporządkowanie się szkole. Może ono mieć dwojaki charakter. Wielu uczniów rozpo­ czynając szkołę ma sporo pozytywnych oczekiwań i nadziei, w związku z tym na star­cie akceptują oni cele i zasady szkoły niejako na kredyt, nie rozważając zbytnio, dlacze­go tak czynią. Na tym etapie cele są niejasno postrzegane, ale dzieci silnie się z nimi identyfikują. Ten rodzaj podporządkowania nazywa się podporządkowaniem optymi­stycznym. W wyższych klasach podporządkowanie optymistyczne raczej zanika, a uczniowie są skłonni akceptować tylko to, co przynosi korzyści ze względu na jakieś ważne dla nich cele. Ten rodzaj podporządkowania nazywa się podporządkowaniem in­strumentalnym. Niekiedy wyodrębnia się jeszcze podporządkowanie z dystansem - uczeń jest posłusz­ny, ale sposób, w jaki to czyni, ma okazać jego psychiczny dystans wobec sprawy. Pod­ porządkowanie z dystansem osiąga się przez: zwlekanie z wykonaniem i okazywanie miną, gestem, powolnością, że jest to ulega­nie przemocy, a nie działanie z przekonania; traktowanie polecenia tak, by wykonanie ośmieszyło polecenie, by było jasne, że ule­ga się bardziej na niby", dla zabawy, niż na serio. Jest to wprawdzie uleganie, przez to, że zostało ośmieszone, uczeń pozbawia je pierwotnego znaczenia. Czasem mamy do czynienia z pozornym podporządkowaniem. Udawanie, że się pracuje, jest często spotykanym szkolnym przykładem.

4 Strategie stosowane przez uczniów Rytualizm. Oznacza pozytywne nastawienie do form, reguł i metod stosowanych w szkole, ale obojętność wobec jej celów. Rytualista nie interesuje się celami, nie uważa ich za ważne, lub nie bardzo je pojmuje, akceptuje jednak chodzenie do szkoły i konieczność robienia tego, czego szkoła od niego wymaga. Oportunizm. Jest to obojętność wobec celów, środków, reguł i zasad obowiązujących w szkole, połączona z podporządkowaniem się. Według niektórych badaczy, oportunizm jest stylem akceptacji charakterystycznym dla uczniów wówczas, gdy odejdą oni od mistycznego podporządkowania, które cechowało ich na początku kontaktu ze szkołą.

5 Strategie stosowane przez uczniów Wycofanie się. Może ono mieć dwie różne motywacje. Spotyka się wycofanie połączone z obojętnością wobec szkoły, oraz wycofanie połączone z odrzuceniem zarówno celów, jak i stylów postępowania obowiązującego w szkole, jednak bez zastąpienia ich innymi celami lub stylami. Osoba wycofująca się" jest w szkole, ale nie jest częścią szkoły. Życie w szkole jest przez nią traktowane jako puste, nudne, jako strata czasu problem, to jak spędzić czas w szkole, robiąc coś, co zabija nudę i daje trochę wesołości, bądź oddając się marzeniom i jakby psychicznie usuwając się ze sceny. Wycofanie się przybiera różne formy: zaprzestanie pracy, gdy uczeń uważa, że zadanie jest za trudne, gapienie się, fantazjowanie, czasem nawet sen, mazanie po papierze Zdarzają się także formy bardziej aktywne, jak ucieczki z lekcji, wagary.

6 Strategie stosowane przez uczniów Strategia Szwejka albo zachowanie się niewolnika w koloniach". Niewolnik" charakte­ryzuje się obojętnością wobec celów i ambiwalencją wobec metod stosowanych w szko­le. Uczeń ustawia" sobie egzystencję tak, by zmaksymalizować korzyści, jakie można uzyskać dla siebie w ramach systemu, bez względu na to, czy uzyskanie tych korzyści jest oficjalnie dozwolone, czy zakazane. Używa oficjalnych i nieoficjalnych środków dla uzyskania oficjalnych i nieoficjalnych celów. Częściowo akceptuje obowiązujący program nauczania i niektóre reguły postępowania w szkole, może też być zaintereso­wany niektórymi działaniami, jakie szkoła proponuje. Stara się wykorzystać system tak, by wyciągnąć z niego dla siebie wszystko to, co wydaje mu się sensowne. W wielu przy­padkach pójdzie na skróty", używając niedozwolonych środków, aby osiągnąć ważne dla siebie cele. Niewolnik w koloniach rozpracowuje system", to znaczy uczy się uży­wać legalnych środków dla osiągnięcia celów, które nie leżą w intencji instytucji. Nie­kiedy wykorzystuje do tego czynności skądinąd pożądane przez szkołę. Tak postępuje, gdy - na przykład - dochodzi do wniosku, iż ścisłe podporządkowanie się przepisom może uchronić go od jakichś nieprzyjemnych konsekwencji. Bywa tak, iż ochotnicze zgłoszenie się do pracy może uratować przed ciężką pracą.

7 Strategie stosowane przez uczniów Wrogość. Jest to strategia, którą stosują osoby odznaczające się indyferencją wobec ce­lów szkolnych i całkowitym odrzuceniem form i metod w niej obowiązujących. Osoby tego rodzaju demonstrują swą antypatię do metod rządzenia szkołą przez przerywanie nauczycielom, agresywność, wagary, niszczenie mienia, złe zachowanie. Tworzą symbo­liczne zachowania antyszkolne, takie jak styl ubioru, uczesanie, swoisty sposób wypo­wiadania się, poruszania itp. Można tu wyodrębnić: a.Sabotaż - usiłowanie rozbicia lekcji i osłabienie panowania nauczyciela nad klasą i nad tym, co w klasie się dzieje. Głównie mamy tu do czynienia z próbami odwró­cenia uwagi nauczyciela i skierowanie jej na coś nieistotnego dla lekcji. Osiąga się to przez zadawanie tzw. głupich pytań, na które zna się odpowiedź, lub udzielanie głu­pich odpowiedzi na pytania, po to tylko, by skłonić nauczyciela do dodatkowych tłu­maczeń i zyskać na czasie. Niekiedy uczeń udaje, iż nie rozumie właściwej intencji pytającego nauczyciela;

8 Strategie stosowane przez uczniów b.Lekceważący styl bycia, zwany looking cool", polegający na zimnym", obojęt­nym" zachowaniu i niby niedostrzeganiu nauczycieli. Jest tu potrzebny specjalny wy­gląd - krok lekko zwolniony, sylwetka wyprostowana, ręce w kieszeniach, oczy uni­kające jakiegokolwiek spotkania z oczami nauczyciela. Wszystko musi być robione tak, żeby nie było demonstracyjnie obraźliwe, ale na granicy między obrazą a nor­malnością. Strategia ta jest często stosowana przez chłopców.

9 Strategie stosowane przez uczniów c.Odmowa wykonania polecenia - czasem występuje w sposób jawny, gdy wyraźnie manifestuje się nieposłuszeństwo i dąży się do konfrontacji. Jest to jednak dość rzad­kie. Częściej odmowa polega na odwlekaniu, przeczekaniu czy liczeniu na to, że na­uczyciel zapomni lub będzie zbyt zajęty nowymi wydarzeniami, by zainteresować się sprawdzeniem czy polecenie zostało wykonane.

10 Strategie stosowane przez uczniów c.Odmowa wykonania polecenia - czasem występuje w sposób jawny, gdy wyraźnie manifestuje się nieposłuszeństwo i dąży się do konfrontacji. Jest to jednak dość rzad­kie. Częściej odmowa polega na odwlekaniu, przeczekaniu czy liczeniu na to, że na­uczyciel zapomni lub będzie zbyt zajęty nowymi wydarzeniami, by zainteresować się sprawdzeniem czy polecenie zostało wykonane.

11 Strategie stosowane przez uczniów Odrzucenie szkoły. Odrzucenie celów szkoły i wszystkiego, co się ze szkołą wiąże, jest związane z posiadaniem innych celów i innych zainteresowań. Pod pewnymi względa­mi podejście takie jest mniejszym zagrożeniem dla szkoły jako instytucji niż omówiona wcześniej wrogość.

12 Strategie stosowane przez uczniów Odrzucenie szkoły. Odrzucenie celów szkoły i wszystkiego, co się ze szkołą wiąże, jest związane z posiadaniem innych celów i innych zainteresowań. Pod pewnymi względa­mi podejście takie jest mniejszym zagrożeniem dla szkoły jako instytucji niż omówiona wcześniej wrogość.

13 Strategie stosowane przez uczniów W celu przeanalizowania i zaobserwowania wszystkich wymienionych wcześniej strategii uczniowskich, polecam oglądnięcie bardzo dobrego pedagogicznego filmu Młodzi gniewni. Historia Rona Clarka. Z całą pewnością nie jest to arcydzieło sztuki filmowej, ale interesujący, edukacyjny film o szkole, o motywacji uczniów do pracy, o zaangażowanym nauczycielu, który walczy o nawiązanie kontaktu z klasą, a potem walczy o swoich uczniów. Jeśli oglądniecie Państwo film i zechcecie do mnie o nim napisać kilka zdań, to będę bardzo usatysfakcjonowany. Nie jest to jednak zadanie o statusie obowiązkowe/zaliczeniowe. Film może być inspirujący dla przyszłych i aktualnych nauczycieli i wychowawców.

14 Strategie stosowane przez uczniów Informacje o strategiach uczniowskich pochodzą z pracy Andrzeja Janowskiego, Poznawanie uczniów. Zdobywanie informacji w pracy wychowawczej. Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2002.