PRAWO FINANSOWE I BUDŻETOWE SAMORZĄDU LOKALNEGO Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański.

Prezentacja na temat: "PRAWO FINANSOWE I BUDŻETOWE SAMORZĄDU LOKALNEGO Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański."— Zapis prezentacji:

1 PRAWO FINANSOWE I BUDŻETOWE SAMORZĄDU LOKALNEGO Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

2 Plan wykładu a. Zagadnienia ogólne b. Opracowywanie i uchwalania budżetu w jednostkach samorządu lokalnego c. Wykonywanie budżetu w jednostkach samorządu lokalnego d. Dochody jednostek samorządu terytorialnegosą: 1) dochody własne, 2) subwencja ogólna oraz 3) dotacje celowe z budżetu państwa e. Wydatki jednostek samorządu lokalnego f. Nadzór i kontrola finansów jednostek samorządu lokalnego Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

3 Zakres i treść regulacji prawnej finansów publicznych Prawo budżetowe samorządu lokalnegoUchwalanie budżetu w jednostkach samorządu lokalnegoWykonanie budżetu w jednostkach samorządu lokalnegoZatwierdzenie wykonania budżetu jednostki samorządu lokalnegoDochody jednostek samorządu lokalnego w gminie, powiecie i województwieNiepodatkowe dochody jednostek samorządu lokalnegoWydatki jednostek samorządu lokalnegoNadzór i kontrola finansów jednostek samorządu lokalnego Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

4 Prawo budżetowe samorządu lokalnego Zagadnienia ogólne dotyczące prawa budżetoweg o jednostek samorządu lokalnego jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań art. 167. KRP Zmianom w zakresie zadań i kompetencji jst winny odpowiadać właściwe zmiany w podziale dochodów publicznych. Jednostkom samorządu terytorialnego przysługuje prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w odpowiednich ustawach Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne, nie zastrzeżone przez Konstytucję i ustawy, dla organów innych władz publicznych. Podstawowym narzędziem w wypełnianiu zadań jst jest jej budżet. Podmioty realizujące politykę finansową państwa w samorządowej części sektora finansów publicznych dysponują zasobami finansowymi określanymi, jako środki publiczne Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

5 Źródła pochodzenia środków publicznych Środki publiczne Dochody publiczne Środki z budżetu UE Przychody jst ze sprzedaży papierów wartościowych Przychody jst z prywatyzacji ich majątku z otrzymanych pożyczek i kredytów niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie (EFTA ) niepodlegające zwrotowi inne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych Przychody jst pochodzące z operacji finansowych Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

6 Opracowywanie i uchwalania budżetu w jednostkach samorządu lokalnego Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

7 Opracowywanie i uchwalania budżetu w jednostkach samorządu lokalnego 1 ustawodawca zastrzegł przygotowanie projektu uchwały budżetowej, do wyłącznej kompetencji zarządu jst, a w gminie do wyłącznej kompetencji wójta, burmistrza, prezydenta Zarząd jst (wbp) opracowuje prognozę łącznej kwoty długu na koniec roku budżetowego i lata następne, wynikającej z planowanych i zaciągniętych zobowiązań Zarząd jst (wbp) opracowuje informację o stanie mienia komunalnego, zawierającą dane dotyczące przysługujących jst praw własności oraz innych niż własność praw majątkowych Zarząd (wbp) jst przedstawia do dnia 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy, projekt uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami oraz prognozę i informację, regionalnej izbie obrachunkowej - celem zaopiniowania, oraz organowi stanowiącemu jst (radzie gminy, powiatu sejmikowi województwa) - w celu uchwalenia. W przypadku, gdy dochody i wydatki państwa określa ustawa o prowizorium budżetowym, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, na wniosek zarządu (wbp), może podjąć uchwałę o prowizorium budżetowym jednostki samorządu terytorialnego na okres objęty ustawą o prowizorium budżetowym. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

8 Opracowywanie i uchwalania budżetu w jednostkach samorządu lokalnego 2 ustawodawca zastrzegł inicjatywę w sprawie zmian uchwały budżetowej, do wyłącznej kompetencji zarządu jst, a w gminie do wyłącznej kompetencji wójta, burmistrza, prezydenta Uchwałę budżetową organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, a więc rada gminy, powiatu, bądź sejmik województwa, uchwala przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach - nie później niż do dnia 31 marca roku budżetowego. Do czasu uchwalenia uchwały budżetowej, jednak nie później niż do dnia 31 marca roku budżetowego, podstawą gospodarki finansowej jst jest projekt uchwały budżetowej przedstawiony organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku nieuchwalenia uchwały budżetowej przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach - nie później niż do dnia 31 marca roku budżetowego, regionalna izba obrachunkowa w terminie do dnia 30 kwietnia roku budżetowego ustala budżet jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych oraz zadań zleconych. Do dnia ustalenia budżetu przez regionalną izbę obrachunkową podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały budżetowej jst. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

9 Zakres i treść uchwały budżetowa jednostki samorządu terytorialnego przychody i rozchody prognozowane dochody jst według źródeł w podziale na: bieżące i majątkowe wydatki bieżące: wynagrodzeń i dotacji, na obsługę długu, wydatków majątkowych Wydatki wieloletnich programów inwestycyjnych z wyodrębnieniem finansowania poszczególnych programów wydatki na programy i projekty realizowane ze środków UE i EFTA dochody i wydatki związane z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych jst Wielkość subwencji ogólnych i dotacji celowych plany przychodów i wydatków sam. zakładów budżetowych, jednostek budżetowych agencji wykonawczych źródła pokrycia deficytu lub przeznaczenie nadwyżki budżetu jst, Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

10 Wykonywanie budżetu w jednostkach samorządu lokalnego Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

11 Wykonanie budżetu w jednostkach samorządu lokalnego 1 Przygotowanie układu wykonawczego budżetu jst Zarząd jst(wbp) przekazuje podległym jednostkom informacje niezbędne do opracowania projektów ich planów finansowych w ciągu 7 dni od dnia przekazania projektu uchwały budżetowej jej organowi stanowiącemu Zarząd (wbp) jst opracowuje układ wykonawczy budżetu jednostki w ciągu 21 dni od dnia uchwalenia uchwały budżetowej. Zarząd (wbp) przekazuje podległym jednostkom informacje o ostatecznych kwotach dochodów i wydatków tych jednostek oraz wysokości dotacji i wpłat do budżetu, a jednostki organizacyjne danej jst dostosowują projekty planów do uchwały budżetowej. Zarząd (wbp) jst opracowuje plan finansowy zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jst odrębnymi ustawami, przyjmując jako podstawę dla tego planu kwotę dotacji przyznanych na ten cel w danym roku budżetowym oraz wielkość dochodów związanych z realizacją tych zadań, które podlegają przekazaniu do budżetu państwa. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

12 Wykonanie budżetu w jednostkach samorządu lokalnego 2 Plan finansowy jednostki samorządu lokalnego Zarząd (wbp) jst opracowuje plan finansowy zadań z zakresu adm. rządowej oraz innych zadań zleconych jst odrębnymi ustawami, Podstawą dla tego planu jest kwota dotacji przyznanych na ten cel w danym roku budżetowym oraz wielkość dochodów związanych z ich realizacją, które podlegają przekazaniu do budżetu państwa. W planie finansowym urzędu jednostki samorządu terytorialnego ujmuje się wszystkie wydatki budżetowe nieujęte w planach finansowych innych jednostek budżetowych, w tym wydatki związane z funkcjonowaniem organu stanowiącego i zarządu jst. Zarząd (wbp) przekazuje podległym jednostkom informacje o kwotach ostatecznych dochodów i wydatków tych jednostek oraz wysokości dotacji i wpłat do budżetu, a jednostki organizacyjne danej jst dostosowują projekty planów do uchwały budżetowej. Zarząd jednostki samorządu terytorialnego może opracować harmonogram realizacji jej budżetu i poinformować o nim podległe i nadzorowane jednostki. Opracowanie harmonogramu w jst jest obowiązkowe, jeżeli jednostki te gromadzą znaczne środki publiczne lub dokonują znacznych wydatków publicznych, Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

13 Wykonanie budżetu w jednostkach samorządu lokalnego 3 Realizacja budżetu jednostki samorządu lokalnego Do bankowej obsługi budżetu jednostki samorządu terytorialnego powołuje się bank wybrany na zasadach określonych w przepisach o zamówieniach publicznych. Niezależnie od tego organ stanowiący jst może upoważnić zarząd danej jednostki do lokowania wolnych środków budżetowych na rachunkach w innych bankach. Zarząd (wbp) jst może zaciągać kredyty w wybranych przez siebie bankach, w granicach upoważnień zawartych w uchwale budżetowej w trybie określonym w przepisach ustawy o zamówieniach publicznych. W toku wykonywania budżetu zarząd (wbp) jst może dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu jst, polegających na: 1. zmianach planu dochodów i wydatków związanych ze zmianą kwot lub uzyskaniem dotacji celowych przekazywanych z budżetu państwa oraz z budżetów innych jst, 2.przenoszeniu wydatków z rezerw budżetu, zgodnie z planowanym ich przeznaczeniem, 3. zmianach w planie dochodów jst, wynikających ze zmian kwot subwencji w wyniku podziału rezerw. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

14 Wykonanie budżetu w jednostkach samorządu lokalnego 4 Zmiany budżetu jst, W toku wykonywania budżetu zarząd (wbp) jst może dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu jst, polegających na: 1. zmianach planu dochodów i wydatków związanych ze zmianą kwot lub uzyskaniem dotacji celowych przekazywanych z budżetu państwa oraz z budżetów innych jst, 2.przenoszeniu wydatków z rezerw budżetu, zgodnie z planowanym ich przeznaczeniem, 3. zmianach w planie jst, wynikających ze zmian kwot subwencji w wyniku podziału rezerw. Zarządowi (wbp) jst przysługuje uprawnienie dokonania zmiany przeznaczenia rezerwy celowej. Może to nastąpić po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji właściwej do spraw budżetu.. Organ stanowiący jst może upoważnić zarząd (wbp) jst do dokonywania innych zmian w planie wydatków. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

15 Wykonanie budżetu w jednostkach samorządu lokalnego 5 działania sanacyjne, środki niewygasające Niezrealizowane kwoty wydatków zamieszczonych w budżecie jst, wygasają z upływem roku budżetowego, za wyjątkiem wydatków budżetowych jst na programy i projekty z udziałem środków z funduszy strukturalnych, FS i EFR, i z: EFOiGR „SG”, EFRG, EFRROW, Organ stanowiący jst może ustalić wykaz wydatków, które nie wygasają z upływem roku budżetowego oraz określić termin ostateczny dokonania każdego wydatku ujętego w wykazie w następnym roku budżetowym. W przypadkach stwierdzenia okoliczności niegospodarności w jednostkach podległych jst, opóźnień w realizacji zadań, nadmiaru posiadanych środków, lub naruszenia zasad gospodarki finansowej (art. 138 uofp), zarząd (wbp) jst może podjąć decyzję o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych. Zarząd jst może, przenieść zablokowane kwoty wydatków do rezerwy celowej, po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji właściwej do spraw budżetu. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

16 Zatwierdzenie wykonania budżetu jednostki samorządu lokalnego 1 Sprawozdanie z wykonania budżetu jst Zarząd (wbp) jst do dnia 31 sierpnia przedstawia organowi stanowiącemu tej jednostki i regionalnej izbie obrachunkowej informację o przebiegu wykonania budżetu jst za pierwsze półrocze, w szczegółowości nie mniejszej niż w uchwale budżetowej oraz informację, o przebiegu wykonania planu finansowego jednostki za pierwsze półrocze, uwzględniającą w szczególności stan należności i zobowiązań (w tym wymagalnych), wraz z wykazem jednostek budżetowych, które utworzyły rachunki dochodów własnych oraz zestawienie dochodów własnych i wydatków nimi sfinansowanych Do dnia 20 marca roku następującego po roku budżetowym, zarząd (wbp) jst przedstawia, RIO sprawozdanie roczne z wykonania budżetu tej jednostki, zawierające zestawienie dochodów i wydatków wynikające z zamknięć rachunków budżetu jst, w szczegółowości nie mniejszej niż w uchwale budżetowej oraz sprawozdanie roczne z wykonania planu finansowego jednostki, w szczegółowości nie mniejszej niż w planie finansowym. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

17 Zatwierdzenie wykonania budżetu jednostki samorządu lokalnego 2 opinia RIO, do sprawozdania z wykonania budżetu jst, absolutorium budżetowe Zarząd (wbp) jst jest obowiązany przedstawić, organowi stanowiącemu jednostki, przed uchwaleniem absolutorium z wykonania budżetu, opinię regionalnej izby obrachunkowej na temat sprawozdania rocznego z wykonania budżetu tej jednostki, Organ stanowiący jst rozpatruje sprawozdanie z wykonania budżetu tej jednostki w terminie do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku budżetowym i podejmuje uchwałę w sprawie absolutorium dla zarządu (wójta, burmistrza, prezydenta miasta). Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

18 Dochody budżetów lokalnych Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

19 Dochody jednostek samorządu lokalnego w gminie, powiecie i województwie Dochody budżetu jst dochody bieżące dochody majątkowe Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

20 Dochody jednostek samorządu lokalnego w gminie, powiecie i województwie Dochody majatkowe budżetu jst dotacje i środki otrzymane na inwestycje dochody z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności dochody ze sprzedaży majątku Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

21 Dochody jednostek samorządu lokalnego w gminie, powiecie i województwie Dochody bieżące budżetu jst dochody budżetowe niebędące dochodami majątkowymi Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

22 Dochody j.s.t. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są: 1) dochody własne, 2) subwencja ogólna oraz 3) dotacje celowe z budżetu państwa Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

23 Dochody własne jednostek samorządu lokalnego w gminie, powiecie i województwie ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego art. 167 Konstytucji RP Do dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego zalicza się także udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz z podatku dochodowego od osób prawnych Katalog dochodów jst poszerzają środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz inne środki określone w odrębnych przepisach. jednostkom samorządu lokalnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. W doktrynie z ustępu 1 tego przepisu jest wywodzona tzw. zasada adekwatności w ujęciu statycznym, zakładająca określoną stabilizację między zasobem środków publicznych oddanych do dyspozycji jst, a katalogiem zadań, które powinny być za nie zrealizowane Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

24 Niepodatkowe dochody jednostek samorządu lokalnego 1 podsystemy niepodatkowych dochodów publicznych System dochodów niepodatkowych obejmuje wszystkie, poza podatkami, źródła dochodów publicznych. Są to nie pochodzące z podatków środki pieniężne przeznaczone na finansowanie wydatków związanych z wykonywaniem zadań publicznych Można wydzielić dwa podsystemy niepodatkowych dochodów publicznych: budżetowe i pozabudżetowe Środki pieniężne budżetowe ujęte są w budżecie jst i stanowią znaczącą większość możliwych niepodatkowych dochodów jst. Środki pieniężne pozabudżetowe są środkami pieniężnymi nie ujętymi w budżetach poszczególnych jst, chociaż mogą być z nimi powiązane Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

25 Niepodatkowe dochody jednostek samorządu lokalnego 2 Formy niepodatkowych dochodów jednostek samorządu lokalnego Niepodatkowe dochody samorządu terytorialnego można podzielić na dochody typu publicznoprawnego i prywatnoprawnego Niepodatkowe dochody samorządu terytorialnego typu publicznoprawnego uzyskiwane są przez jst na podstawie stosunku prawnego o charakterze publicznym z mocy obowiązujących ustaw wskazujących precyzyjnie źródła dochodów, jak np.: opłaty, subwencje i dotacje, Niepodatkowe dochody samorządu terytorialnego o charakterze prywatnoprawnym związane są przede wszystkim z rozporządzaniem mieniem komunalnym Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

26 Niepodatkowe dochody jednostek samorządu lokalnego 3 Subwencja ogólna Subwencja ogólna jest największym źródłem stałego dochodu jst pochodzącym z poza systemu podatkowego. Subwencja ogólna mieści się w systemie dochodów publicznych, jako precyzyjnie określony instrument finansów publicznych stanowiący ważny element oddziaływania polityki i budżetu centralnego na politykę i budżety jst. Poprzez subwencję ogólną administracja centralna ma wpływ na określoną i oczekiwaną przez nią formę, sposób, zasady, wykonywania zadań przez jst, na które jest ona przydzielana. Kwoty przeznaczone na części subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego oraz kwoty wpłat, odpowiednio dla gmin, powiatów i województw określa ustawa budżetowa. O przeznaczeniu środków otrzymanych z tytułu subwencji ogólnej decyduje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

27 Niepodatkowe dochody jednostek samorządu lokalnego subwencje ogólne Subwencja ogólna składa się z części: oraz oświatowej dla gmin, powiatów, województw dla powiatów: wyrównawczej i równoważącej dla województw: wyrównawczej i regionalnej dla gmin: wyrównawczej i równoważącej Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

28 Niepodatkowe dochody jednostek samorządu lokalnego subwencje ogólne budżet państwa zawiera rezerwę subwencji ogólnej z przeznaczeniem na dofinansowanie: inwestycji na drogach publicznych powiatowych i wojewódzkich oraz na drogach powiatowych, wojewódzkich i krajowych w granicach miast na prawach powiatu utrzymania rzecznych przepraw promowych o średnim natężeniu ruchu w skali roku powyżej 2000 pojazdów na dobę remontu, utrzymania, ochrony i zarządzania drogami krajowymi i wojewódzkimi w granicach miast na prawach powiatu. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

29 Niepodatkowe dochody jednostek samorządu lokalnego Dotacje celowe Dochodami powiatu są ponad to zadania z zakresu administracji rządowej oraz na inne zadania zlecone ustawami zadania realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego na mocy po-rozumień zawartych z organami administracji rządowej usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego, skutków powodzi i osuwisk ziemnych oraz skutków innych klęsk żywiołowych finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych dotacje celowe z budżetu państwa na realizację zadań straży i inspekcji, o których mowa w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

30 Niepodatkowe dochody jednostek samorządu lokalnego Jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać dotacje z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych objętych kontraktem wojewódzkim, o którym mowa w przepisach o rozwoju regionalnym, a także na dofinansowanie zadań własnych, z zakresu zadań inwestycyjnych szkół i placówek oświatowych, związanych z inicjatywami wspierania edukacji na obszarach wiejskich, w tym na stypendia i pomoc materialną dla młodzieży wiejskiej, związanych z wdrażaniem reformy systemu oświaty, wyrównywaniem szans edukacyjnych oraz zapewnianiem kształcenia praktycznego, realizowanych w celu zagospodarowania nieruchomości Skarbu Państwa przejętych od wojsk Federacji Rosyjskiej związanych z budową i remontami obiektów sportowych oraz rozwijaniem sportu, w szczególności wśród dzieci i młodzieży a także sportu osób niepełnosprawnych, w zakresie przebudowy, budowy lub remontów dróg powiatowych i gminnych, Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

31 Niepodatkowe dochody jednostek samorządu lokalnego Dotacje na zadania zlecone z zakresu zadań administracji rządowej oraz od innych jst Jednostka samorządu terytorialnego może udzielać dotacji innym jst na dofinansowanie realizowanych przez nie zadań. Określa to, w drodze uchwały, organ stanowiący jst udzielającej dotacji. Jednostka samorządu terytorialnego wykonująca zadania zlecone z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone ustawami otrzymuje z budżetu państwa dotacje celowe w wysokości zapewniającej realizację tych zadań. Na realizację zadań wykonywanych przez straże i inspekcje, powiat otrzymuje dotacje celowe z budżetu państwa w wysokości zapewniającej im ich realizację. Kwoty takich dotacji celowych, ustala się zgodnie z zasadami przyjętymi w budżecie państwa do określania wydatków podobnego rodzaju. Dotacje celowe powinny być przekazywane przez wojewodów w sposób umożliwiający pełne i terminowe wykonanie zlecanych zadań. Jst przysługuje prawo dochodzenia należnego świadczenia wraz z odsetkami w wysokości ustalonej, jak dla zaległości podatkowych, w postępowaniu sądowym. Można także udzielić dotacje celowe właściwym jst, na realizację zadań związanych z usuwaniem bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz z usuwaniem skutków powodzi i osuwisk ziemnych oraz usuwaniem skutków innych klęsk żywiołowych. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

32 Niepodatkowe dochody jednostek samorządu lokalnego Inne niepodatko we dochody jst - 1 opłaty przewidziane w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych, oraz innych ustawach Dochody samorządowych jednostek budżetowych Samorządowe jednostki budżetowe mogą gromadzić na rachunku dochodów własnych dochody określone w uchwale przez organ stanowiący jst. Organ stanowiący jst tworząc samorządową jednostkę budżetową, ustala źródła jej dochodów własnych oraz ich przeznaczenie, a także wskazuje jednostki budżetowe, które utworzą wydzielony rachunek dochodów własnych. Uchwały te mogą także ustalać wysokość wpłaty do budżetu jednostki samorządu terytorialnego nadwyżki środków obrotowych. Samorządowy zakład budżetowy wpłaca do budżetu nadwyżki środków obrotowych, ustalone na koniec okresu rozliczeniowego. Należności i zobowiązania likwidowanego zakładu budżetowego przejmuje organ, który podjął decyzję o likwidacji Dywidendy i wpłaty z zysku samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek sektora finansów publicznych Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

33 Niepodatkowe dochody jednostek samorządu lokalnego Inne niepodatkowe dochody jst - 2 dochody z majątku i przedsiębiorstw jsti inne dochody prywatnoprawne to: czynsze najmu i dzierżawy z tytułu najmu lub dzierżawy lokali, budynków, gruntów lub innych rzeczy bądź praw będących własnością samorządu opłaty z tytułu oddania gruntu stanowiącego własność jst w użytkowanie wieczyste, opłaty z tytułu oddania nieruchomości stanowiącego własność jst w zarząd, opłaty adiaceńskie, opłaty za niezabudowane bądź niezagospodarowane, we właściwym terminie, nieruchomości gruntowe wpływy ze sprzedaży nieruchomości stanowiących własność jst, przychody z przedsiębiorstw komunalnych. dochody jst stanowią także darowizny, spadki, zapisy testamentowe i inne podobne czynności prawne przysparzające im dochodów, czy to w postaci środków pieniężnych, czy też nieruchomości, majątku trwałego itp odsetki od środków gromadzonych na rachunku bankowym, odsetki od pożyczek udzielanych przez jst Istotne sa np. w instytucjach, kultury, czy sportu mają wpływy ze sponsoringu Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

34 Wydatki jednostek samorządu lokalnego Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

35 Wydatki jednostek samorządu lokalnego Wydatki budżetu jst zgodnie z uofp, ujmuje się w podziale na wydatki bieżące i wydatki majątkowe. wydatki majątkowe to wydatki na inwestycje i zakupy inwestycyjne, zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego wydatki bieżące budżetu jst to wydatki budżetowe niebędące wydatkami majątkowymi. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

36 Wydatki jednostek samorządu lokalnego Zasady dokonywania wydatków przez jst w uchwale budżetowej określa się limity wydatków na okres roku budżetowego w uchwale budżetowej można określać limity wydatków na wieloletnie programy inwestycyjne, na programy i projekty realizowane ze środków pomocowych, oraz zadania wynikające z kontraktów wojewódzkich zawartych między Radą Ministrów a samorządem województwa. Zamieszcza się je w wykazie stanowiącym załącznik do uchwały budżetowej Zmiana kwot wydatków na realizację zapisanego w załączniku programu, projektu lub zadania, następuje w drodze uchwały organu stanowiącego jst, zmieniającej zakres wykonywania lub wstrzymującej ich wykonywanie. W budżecie jst mogą być tworzone rezerwy celowe i rezerwa ogólna Rezerwy celowe są tworzone na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w okresie opracowywania budżetu. Suma rezerw celowych nie może przekroczyć 5% wydatków budżetu jst. Rezerwa ogólna nie może być wyższa niż 1% wydatków budżetu jst Rezerwami, dysponuje zarząd jst. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

37 Wydatki jednostek samorządu lokalnego Rozchody są pewną specyficzną kategoria „wydatków”, wyróżnioną dla jasności i przejrzystości polityki budżetowej samorządu. Do rozchodów jst zaliczają się: spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów wykup papierów wartościowych udzielone pożyczki płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku jst Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

38 Wydatki jednostek samorządu lokalnego Zadania publiczne na które przeznaczone są limity wydatków w budżetach samorządu gminy, powiatu, województwa są w większości takie same lub bardzo zbliżone ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, dróg, ulic, mostów, placów, na trenie jst i powierzonych, lokalnego transportu zbiorowego, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, ośrodków i zakładów opiekuńczych różnych rodzajów, edukacji publicznej, kultury, w tym bibliotek i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, kultury fizycznej i turystyki, terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, zieleni i zadrzewień, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania magazynów przeciwpowodziowych, utrzymania samorządowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

39 Nadzór i kontrola finansów jednostek samorządu lokalnego Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

40 Nadzór i kontrola finansów jednostek samorządu lokalnego Zasady sprawowania nadzoru i kontroli finansów jst Ogólny nadzór nad realizacją określonych uchwałą budżetową, dochodów i wydatków, przychodów i rozchodów budżetu jst sprawuje jej zarząd, a w gminie: wójt, burmistrz, prezydent. Przewodniczący (wbp) zarządu jednostki samorządu terytorialnego kontroluje przestrzeganie, przez podległe i nadzorowane przez siebie jednostki sektora finansów publicznych, realizacji procedur w zakresie celowości zaciągania zobowiązań finansowych i dokonywania wydatków. Kontrola ta obejmuje w każdym roku co najmniej 5% wydatków podległych jednostek organizacyjnych. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

41 Nadzór i kontrola finansów jednostek samorządu lokalnego Nadzór i kontrola wewnętrzna W przypadkach stwierdzenia okoliczności niegospodarności w jednostkach podległych jst, opóźnień w realizacji zadań, nadmiaru posiadanych środków, lub naruszenia zasad gospodarki finansowej (art. 138 uofp), zarząd (wbp) jst może podjąć decyzję o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych. O podjętej decyzji zarząd jst (wbp) zawiadamia organ stanowiący jst Zarząd jst może, przenieść zablokowane kwoty wydatków do rezerwy celowej, po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji właściwej do spraw budżetu. Decyzje o przeznaczeniu przeniesionych środków podejmuje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Nie może jednak owych środków przeznaczyć na finansowanie wynagrodzeń. Do dyspozycji zarządu (wbp) sa jednostki kontroli funkcjonujące w poszczególnych urzędach, zwłaszcza w wydziałach finansowych. Zarząd (wbp) może także wykorzystywać instytucję audytu wewnętrznego. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

42 Nadzór i kontrola finansów jednostek samorządu lokalnego Audyt wewnętrzny Audytem wewnętrznym jest ogół działań obejmujących niezależne badanie systemów zarządzania i kontroli w jednostce, w tym procedur kontroli finansowej, w wyniku którego kierownik jednostki uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę adekwatności, efektywności i skuteczności tych systemów oraz czynności doradcze, w tym składanie wniosków, mające na celu usprawnienie funkcjonowania jednostki. Ocena adekwatności, efektywności i skuteczności systemów zarządzania i kontroli w badanej jednostce, dotyczy w szczególności: zgodności prowadzonej działalności z przepisami obowiązującego prawa oraz procedurami wewnętrznymi, efektywności i gospodarności podejmowanych działań w zakresie systemów zarządzania i kontroli, a także wiarygodności sprawozdania finansowego i sprawozdania z wykonania budżetu. Audyt wewnętrzny jest prowadzony w jednostkach samorządu terytorialnego, jeżeli gromadzą one znaczne środki publiczne, wliczając w nie także dochody własne i wydatki nimi finansowane jednostek budżetowych oraz dochody i wydatki funduszu motywacyjnego państwowej jednostki budżetowej lub dokonują znacznych wydatków publicznych. Zadania związane z audytem wewnętrznym w jednostkach samorządu terytorialnego wykonuje kierownik jednostki Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański

43 Nadzór i kontrola finansów jednostek samorządu lokalnego Nadzór i kontrola zewnętrzna Nadzór nad działalnością samorządu gminny, powiatu i województwa sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem. Organami nadzoru są Prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych – regionalna izba obrachunkowa Organy nadzoru mogą wkraczać w działalność jst tylko w przypadkach określonych ustawami. Organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych, dotyczących organizacji i funkcjonowania jst, niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych. Nad związkiem powiatów nadzór sprawuje wojewoda właściwy dla siedziby związku. Ustawowo działają takze takie instytucje, jak np.: NIK, prokuratura, sądy, samorządowe kolegia odwoławcze, organy kontroli podatkowej, skarbowej, celnej, dewizowej oraz instytucje nadzoru i kontroli Unii Europejskiej. Dr Tomasz Sowiński Uniwersytet Gdański