Paweł Pawlaczyk, Klub Przyrodników

Prezentacja na temat: "Paweł Pawlaczyk, Klub Przyrodników"— Zapis prezentacji:

1 Paweł Pawlaczyk, Klub Przyrodników
Aktualne problemy ochrony parków narodowych: widok z organizacji pozarządowej Paweł Pawlaczyk, Klub Przyrodników Komitet ochrony Przyrody PAN – „Aktualne zagrożenia parków narodowych Polski”, Kraków

2 parki narodowe = duże, silne i bogate podmioty, cechujące się stabilnością zarządzania i stabilnością realizowanych celów, o dużych zasobach kadrowych i sprzętowych, dysponujące terenem, wiedzą o nim, oraz know-how w zakresie ochrony przyrody, preferowane w dostępie do środków finansowych. - w tych warunkach powinny więc realizować ochronę przyrody wręcz idealnie. … tak to wygląda z boku. Dyrektorzy i pracownicy parków zapewne nie podzielilibyby tej oceny.

3 Transparentność działania? - Ważna dla społeczeństwa i NGO!
udostępnianie informacji publicznej? odpowiadanie na pytania? wyjaśnianie własnych działań? udostępnianie zadań ochronnych? analiz działalności? konsultowanie projektów zadań ochronnych Realizowana przez parki narodowe ochrona przyrody jest sprawą publiczną i ma prawo budzić szerokie zainteresowanie społeczne Duży postęp w ciągu ostatnich 10 lat!

4 choć pozostałości podejścia „leśniczego” są wciąż żywe
Jaki model ochrony ekosystemów leśnych? Park narodowy = obszar naturalnej przyrody Pierwszeństwo przyrody, Dopuszczenie naturalnych procesów - bo gdzie, jeśli nie w parkach narodowych? bo to lepszy sposób ochrony ekosystemów leśnych, niż próby ich kształtowania, bo próby kształtowania są nieskuteczne Park narodowy = „supernadleśnictwo”: gospodarka leśna, tylko bardziej staranna i proprzyrodnicza niż w lasach gospodarczych, pielęgnacja i przebudowa drzewostanów – - bo to najlepszy sposób ochrony ekosystemów leśnych Ostatnie 10 lat: wyraźna ewolucja w kierunku podejścia „przyrodniczego”, choć pozostałości podejścia „leśniczego” są wciąż żywe

5 „Szkodniki” – zwalczać, czy nie zwalczać?
„Są naturalnym elementem ekosystemu, zwalczanie przynosi więcej szkody niż pożytku” czy „W zaburzonym środowisku musimy bronić ekosystemów leśnych, metodami takimi samymi jak w lasach gospodarczych Ostatnie 10 lat: oporna i powolna ewolucja w kierunku podejścia „przyrodniczego” Kornik – gatunek kluczowy! Białowieski Park Narodowy

6 Rekomendacja PROP z 23 lipca 2007 r
Rekomendacja PROP z 23 lipca 2007 r. w sprawie cięć sanitarnych, usuwania drzew martwych i zamierających, zwalczania „szkodliwych” owadów i grzybów w ekosystemach leśnych w przyrodniczych obszarach chronionych Procesy śmierci drzew, powodowanej przez różne czynniki, są naturalnym elementem funkcjonowania ekosystemu leśnego. Jako „organizm szkodliwy” może być rozumiany tylko taki organizm, który uniemożliwia właściwą realizację funkcji lasu, tj. funkcji do pełnienia której las został przeznaczony. Oznacza to, że w lasach rezerwatowych „organizmy szkodliwe” to tylko takie, które uniemożliwiłyby realizację ochrony przyrody. Decyzje w sprawie podejmowania działań zwalczania „organizmów szkodliwych”, usuwania wykrotów, złomów, drzew zamierających i martwych z lasów w rezerwatach przyrody i parkach narodowych nie mogą mieć charakteru rutynowego, ale muszą być podejmowane indywidualnie, po wnikliwej analizie przypadku. W ekosystemach leśnych rezerwatów przyrody i parków narodowych: normą powinno być pozostawianie wszystkich zamierających i martwych drzew, nie podejmowanie zwalczania „organizmów szkodliwych; wyjątkiem (choć niekiedy niezbędnym – ale w każdym takim przypadku wymagającym szczegółowego uzasadnienia) – powinno być usuwanie posuszu, oraz zwalczanie „organizmów szkodliwych. Aby zastosować ten wyjątek, zagrożenie musi mieć charakter konkretny, wysoce prawdopodobny i dobrze udokumentowany i musi być rzeczywiście istotne z punktu widzenia przyrody. Nie może być wątpliwości, że wykonanie zabiegu lub usunięcie posuszu przyczyni się do usunięcia lub zmniejszenia zagrożenia. Wątpliwości co do którejkolwiek z tych przesłanek powinny przemawiać za odstąpieniem od działania.

7 1262 zwierzęta: Redukcje zwierzyny (polowania)
Ambona myśliwska w Drawieńskim Parku Narodowym Sprawa drażliwa społecznie: uchybia tej wrażliwości społecznej, na której ochronie przyrody powinno zależeć Podatna na patologie – ‘polowania dla wyższych urzędników ochrony przyrody i innych przyjaciół parku’ – bardzo negatywny odbiór społeczny Niekiedy redukcje są zapewne niezbędne. Lecz dowody tej niezbędności są zwykle słabe! Zwykle za mało wiedzy i danych do możliwości naukowego przewidywania reakcji populacji i ekosystemu. Jedyny sposób pewnego potwierdzenia, że są niezbędne = eksperyment (moratorium na odstrzały i monitoring konsekwencji) W parkach narodowych w sezonie 2006/2007 roku zastrzelono  1262 zwierzęta: łosie, jelenie, sarny i dziki. Ostatnie 10 lat: W niektórych parkach zaprzestano redukcji (bez złych konsekwencji). Brak wyraźnej ewolucji podejścia, niechęć do podejmowania „eksperymentu nie redukowania”

8 Ostatnie lata: – lawinowo rozwijające się zagrożenie!
Masowa turystyka Problem znany od dawna np. w Tatrach, Pieninach, Karkonoszach Nowością jest, że dotyka nowych miejsc i parków (spływy Drawą w Drawieńskim PN, masowa rekreacja w weekendy Magurskim PN, presja na wydmy w Słowińskim PN …) Próby odciążania przez tworzenie alternatywnych atrakcji – nieskuteczne (powodują wzrost ruchu w nowych miejscach, ale nie powodują spadku w miejscach obleganych) Ostatnie lata: – lawinowo rozwijające się zagrożenie! Jak dotąd, brak skutecznych metod przeciwdziałania!

9 Masowa turystyka - problemy
Nie ma dobrej metody oceny „pojemności” / „chłonności” turystycznej. Stosowane zwykle metody są oparte na wrażliwości roślinności na deptanie, a krytyczne oddziaływania to zwykle oddziaływanie na behawior fauny, oraz „wrażenie zatłoczenia i braku kontaktu z przyrodą” odbierane przez samych turystów. „Uodparnianie” środowiska przyrodniczego na presję turystów – szeroko stosowane w parkach (budowa dobrych ścieżek, pomosty, ogrodzenia …) Redukuje wpływ na roślinność i gleby Ale nie redukuje wpływu na behawior fauny Negatywny wpływ na „wrażenie kontaktu z naturalną przyrodą” „Odciąganie” przez tworzenie alternatywnych atrakcji turystycznych – nie działa ! Zwykle efektem jest wzrost ruchu w miejscu nowej atrakcji, bez zmniejszenia obciążenia atrakcji dotychczasowych Odziaływanie ceną na popyt – możliwe, ale … Ograniczone możliwości prawne (maksymalna cena wstępu ograniczona ustawą Negatywny efekt społeczny – może ograniczyć dostępność parku dla ważnych dla ochrony przyrody grup społecznych, np. studentów) Administracyjne limitowanie liczby ludzi odwiedzających park / obiekty w parku – prawdopodobnie niezbędne, ale … Ryzyko negatywnych efektów społecznych Wyzwanie organizacyjne, któremu żaden park dotychczas nie podołał Kto pierwszy wprowadzi?

10 Ostatnie lata = przełamanie niemocy.
Biebrzański Park Narodowy: torfowiska wydzierżawione pod programy rolnośrodowiskowe Ekosystemy nieleśne Ostatnie lata = przełamanie niemocy. We wszystkich parkach dostrzeżono zagrożenie utratą różnorodności biologicznej i potrzebę ochrony! Programy rolnośrodowiskowe – to na pewno (wykorzystana przez parki!) szansa dla ekosystemów nieleśnych, lecz czy to narzędzie jest idealne? Czy nie powodują zbytniej schematyzacji sposobów ochrony ekosystemów nieleśnych? Wydzierżawiać czy chronić samemu? Dylemat rozstrzygany nie zawsze dla dobra przyrody.

11 Prawo: praktyka wskazuje, że jest źle napisane … Ochrona krajobrazowa…
Niemoc parków wobec działań na gruntach prywatnych w granicach parków Decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu Wymagają uzgodnienia z parkiem, ale słabe podstawy prawne do odmowy uzgodnienia, gdy złe dla przyrody Otulina Słabe funkcjonowanie otulin. Zbyt mały wpływ parków na zagrożenia z otuliny MŚ uważa: prawo jest dobre Orzeczenia sądów administracyjnych pokazują, że nie!

12 Instrumenty europejskie – marnowana szansa ?
Natura 2000: tworzy silne narzędzie zapobiegania zagrożeniom z zewnątrz, wobec których parki były bezradne, wymusza monitoring i weryfikowanie efektów ochrony, nadzór nad większym obszarem poszerza zasięg działania parku i umożliwia budowę współpracy w otulinie i otoczeniu, możliwości finansowania Ramowa Dyrektywa Wodna: zapewnienie warunków wodnych do ochrony przyrody parku staje się obligatoryjnym celem wodnośrodowiskowym, park może żądać od zarządców wód zrealizowania tego celu do 2015 r., wpływ na inwestycje które mogłyby pogorszyć stan wód lub uniemożliwić osiągnięcie tego celu Inne: minimalne normy środowiskowe dla rolników, Dyrektywa Odpowiedzialnościowa, Dyrektywa Karna – tworzą narzędzia ważne dla parku narodowego! Reakcja parków: zróżnicowana. Niektóre parki wykorzystują nowe możliwości; ale niektóre próbują kontestować politykę środowiskową UE i jej elementy

13 ? Na dziś największe zagrożenie = niepewność przyszłego losu.
Od r. likwidacja gospodarstw pomocniczych. MŚ zapowiada przekształcenie parków w państwowe osoby prawne, lecz odpowiednia ustawa nawet nie wpłynęła jeszcze do Sejmu! Planowane przekształcenie ułatwi funkcjonowanie, lecz grozi komercjalizacją parków i zaprzestaniem ich finansowania z budżetu państwa