Prof. dr hab. Jędrzej Krupiński Dr inż. Elżbieta Martyniuk

Prezentacja na temat: "Prof. dr hab. Jędrzej Krupiński Dr inż. Elżbieta Martyniuk"— Zapis prezentacji:

1 Prof. dr hab. Jędrzej Krupiński Dr inż. Elżbieta Martyniuk
INSTYTUT ZOOTECHNIKI PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY Ochrona zasobów genetycznych zwierząt Prof. dr hab. Jędrzej Krupiński Dr inż. Elżbieta Martyniuk KONGRES NAUK ROLNICZYCH maj PUŁAWY

2 Proces domestykacji sięga wczesnego neolitu, czyli między 12 a 14 tysięcy lat temu, i w przypadku większości gatunków zwierząt gospodarskich miał miejsce w różnych regionach świata. Udomowiono blisko 40 gatunków zwierząt gospo-darskich oraz gatunków zwierząt domowych, które od wielu pokoleń towarzyszą człowiekowi. W dobie komputerów, internetu i nanotechnologii o powiązaniu ludzi i zwierząt świadczą legendy, wielkie dzieła sztuki, literatura, obrzędy, obyczaje i język oraz nasze przyzwyczajenia do diety, ubioru i rekreacji.

3 Rozwój hodowli zwierząt prowadzący do specjalizacji
i koncentracji produkcji doprowadził do utraty wielu cennych ras wzbudzając zaniepokojenie i sprzeciw społeczny. W 1992 r. w Rio de Janerio podczas Szczytu Ziemi Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęto konwencje o różnorodności biologicznej, która w holistyczny sposób odnosi się do różnorodności biologicznej we wszystkich jej poziomach: genetycznym, gatunkowym oraz ekosystemowym i obejmuje zarówno bioróżnorodność organizmów dziko żyjących jak i użytkowanych przez człowieka.

4 Interlaken - Szwajcaria
3-7 września 2007 Międzynarodowa Konferencja pod auspicjami FAO Zasoby genetyczne zwierząt dla wyżywienia i rolnictwa I Forum naukowe ds. Zasobów Genetycznych Zwierząt Prezentacja raportu o stanie zasobów genetycznych zwierząt w świecie dla wyżywienia i rolnictwa II Przyjęcie globalnego planu działań na rzecz zachowania zasobów genetycznych zwierząt wraz z deklaracją z INTERLAKEN w sprawie zasobów genetycznych zwierząt III

5 Udział ras lokalnych i transgranicznych we wszystkich rasach w świecie
Światowa baza danych FAO zawiera informacje o rasach.

6 Podział ras występujących w świecie według statusu zagrożenia

7 Status zagrożenia ras w najważniejszych gatunkach zwierząt gospodarskich

8 Czynniki determinujące zmiany w rozwoju produkcji zwierzęcej
Wzrost i zmiany popytu na produkty pochodzenia zwierzęcego Rozwój handlu i marketingu Postęp technologiczny Dynamiczny rozwój systemów produkcji Nowe funkcje zwierząt gospodarskich – pielęgnacja krajobrazu i kontrola wegetacji poprzez wypas zwierząt Zmiany środowiskowe Regulacje prawne

9 Zagrożenia dla zasobów genetycznych zwierząt
Globalizacja i komercjalizacja produkcji zwierzęcej oraz rozwój produkcji przemysłowej Intensywna selekcja, ograniczone liczby reproduktorów, krzyżowanie uszlachetniające i wypierające Strategia rozwoju produkcji zwierzęcej pomijająca problemy ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt Epidemie i programy zwalczania chorób Klęski żywiołowe i sytuacje kryzysowe Zmiany klimatu

10 GŁÓWNE CELE Światowego Planu Działań na Rzecz Zasobów Genetycznych Zwierząt 1. Promocje zrównoważonego użytkowania i rozwoju zasobów genetycznych zwierząt dla bezpieczeństwa żywnościowego, zrównoważonego rolnictwa i dobrobytu ludzi we wszystkich krajach. Zapewnienie ochrony różnorodności cennych zasobów genetycznych zwierząt dla obecnych i przyszłych pokoleń oraz powstrzymanie przypadkowej utraty tych niezwykle ważnych zasobów. 2. 3. Promowanie uczciwego i sprawiedliwego podziału korzyści wynikających z użytkowania zasobów genetycznych zwierząt dla wyżywienia i rolnictwa oraz uznanie roli tradycyjnej wiedzy, innowacji i zwyczajów istotnych dla ochrony zasobów genetycznych zwierząt i ich zrównoważonego rozwoju, a także tam gdzie to stosowne - opracowanie i wdrożenie skutecznych strategii i regulacji prawnych.

11 GŁÓWNE CELE Światowego Planu Działań na Rzecz Zasobów Genetycznych Zwierząt 4. Zaspokojenie indywidualnych i kolektywnych potrzeb pasterzy i hodowców w ramach prawa krajowego, przy zapewnieniu im równego dostępu do materiału genetycznego, informacji, technologii, zasobów finansowych, wyników badań rynku oraz zasobów naukowych, tak by mogli nadal użytkować i doskonalić zasoby genetyczne zwierząt i czerpać korzyści z rozwoju ekonomicznego. 5. Promowanie ekosystemowego podejścia do bioróżnorodności dla zrówno-ważonego użytkowania i ochrony zasobów genetycznych zwierząt. 6. Pomoc krajom i instytucjom odpowiedzialnym za zarządzanie zasobami genetycznymi zwierząt w ustanawianiu, wdrażaniu i systematycznej realizacji narodowych priorytetów dotyczących zrównoważonego użytkowania, rozwoju i ochrony zasobów genetycznych zwierząt. 7. Wzmocnienie narodowych programów i zwiększenie potencjału instytucji, szczególnie w krajach rozwijających się i w krajach o gospodarkach okresie transformacji oraz opracowanie stosownych programów regionalnych i międzynarodowych.

12 W latach 20-tych ubiegłego wieku zapoczątkowano program ochrony żubrów
Polska jest prekursorem ochrony gatunkowej. W latach 20-tych ubiegłego wieku zapoczątkowano program ochrony żubrów Nieco później profesor T. Vetulani opracował unikalny program hodowli zarodowej konika polskiego w rezerwacie leśnym.

13 Liczebność populacji zwierząt objętych programami ochrony zasobów genetycznych w Polsce
Gatunek 1999 2008 2013 rasy ♀ stada Bydło Konie Owce Świnie 1 2 10 3 150 400 3645 575 4 7 13 714 554 646 - 7514 3437 20 797 2450 10 350 14 237 53 497 4500 Razem 16 4770 27 1914 34 198 82 584 Zwierzęta futerkowe Kury* Gęsi* Kaczki* Pszczoły 5 14 202 5500 3200 2340 120 12 1204 3213 3056 1041 3750 9100 3500 2000 * Liczba samic i samców łącznie

14 Bydło polskie czerwone Bydło polskie czerwono-białe
białogrzbiete Bydło polskie czerwone Bydło polskie czerwono-białe Bydło polskie czarno-białe

15 Koniki polskie Konie huculskie Konie śląskie Konie małopolskie

16 Puławska Złotnicka pstra Złotnicka biała

17 wrzosówka świniarka Corriedale olkuska wielkopolskie cakiel podhalański

18 Zielononóżka kuropatwiana Zk
Sussex S-66 Zielononóżka kuropatwiana Zk Rhode Island Red K-22 Leghorn G-99

19 GĘSI

20 Królik popielniański biały
Lis białoszyjny Lis pastelowy Tchórz Szynszyla beżowa Nutrie

21 Planowane koszty realizacji ochrony rodzimych ras zwierząt
PROW Gatunek Dofinansowanie (zł) Bydło Konie Owce Trzoda chlewna OGÓŁEM

22 W ramach programów ochrony zasobów genetycznych zwierząt w Banku Materiałów Biologicznych Instytutu zdeponowanych jest aktualnie: ponad 40 tys. porcji nasienia od 102 buhajów 1916 zarodków po 47 buhajach rasy p.c. 600 porcji nasienia od 3 buhajów rasy białogrzbietej

23 W Banku Materiałów Biologicznych zdeponowanych jest także:
680 porcji nasienia tryków rasy świniarka 3575 rasy olkuskiej 710 polskiej owcy górskiej 640 rasy romanowskiej 1217 rasy wrzosówka

24

25 PODSUMOWANIE Polska jest jednym z prekursorów ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich W ramach koordynacji Instytutu Zootechniki PIB realizowane są programy ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodar-skich obejmujące łącznie 87 populacji, w tym 38 należących do ssaków, 34 ptaków, 10 ryb i 4 pszczół, a hodowcy otrzymują z tego tytułu dopłaty. Wielofunkcyjność zwierząt gospodarskich jest ważnym elemen-tem ich użytkowania i pozarolnicze funkcje wymagają oszaco-wania i uwzględnienia w ocenie efektywności ekonomicznej. Zachowanie szerokiej bazy genetycznej w obrębie ras i gatunków wymaga opracowania strategii użytkowania zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Wyzwania stojące przed hodowlą zwierząt wymagają pogodzenia celów produkcyjnych i szeroko rozumianych celów społecznych.

26 Dziękuję za uwagę