Koszty eksploatacji stacji rozrządowej wynikające z procedur związanych z przemieszczaniem wagonów z ograniczeniami w rozrządzie – tzw. wagonów oznaczonych „z” i „zp”.

Stacja rozrządowa Tarnowskie Góry odgrywała i w dalszym ciągu odgrywa znaczącą rolę na sieci kolejowej PKP PLK S.A. i jest jedną z trzech stacji rozrządowych użytkowanych przez PKP CARGO S.A. Posiada dwa układy rozrządowe przedzielone torami głównymi zasadniczymi nr 1 i 2: 1.układ rozrządowy A-B-OB nieparzysty, nazywany również kierunkiem ładownym o podłużnym układzie 3 grup torowych: -grupa przyjazdowa A składająca się z 9 torów przyjazdowych, -grupa kierunkowa B złożona z 32 torów i wyposażona w hamulce torowe: 4 odstępowe oraz 32 docelowe typu ETH -grupa odjazdowa OB złożona z 12 torów odjazdowych. 2.układ rozrządowy C-D parzysty, nazywany również kierunkiem próżnym o podłużnym układzie 2 grup torowych: -grupa przyjazdowa C składająca się z 12 torów przyjazdowych, -grupa kierunkowo–odjazdowa D złożona z 32 torów i wyposażona w hamulce torowe: 4 odstępowe oraz 32 docelowe typu ETH Do układu tego dołączona jest grupa odstawcza TG złożona z 5 torów.

Na przełomie lat 70 i 80 XX wieku opracowano harmonogram modernizacji stacji rozrządowych na sieci PKP. W ramach tego harmonogramu została zmodernizowana stacja Tarnowskie Góry. Zmodernizowano układ rozrządowy A-B-OB, którego przebudowa była realizowana w latach 1984-1986 i układ rozrządowy C-D, którego przebudowa była realizowana w latach 1987-1988. Modernizacja układu A-B-OB obejmowała remont grup przyjazdowej A i odjazdowej OB oraz całkowitą przebudowę górki rozrządowej A/B i grupy kierunkowej B z zabudową hamulców torowych odstępowych i docelowych wraz z ich radarowym systemem sterowania i zabudowaniem pulpitu zintegrowanego na nastawni rozrządowej TGC-23. Modernizacja układu C-D obejmowała budowę kompletnego układu torowego grupy przyjazdowej C, budowę górki rozrządowej C/D i układu torowego grupy kierunkowo–odjazdowej D z zabudową hamulców torowych odstępowych i docelowych wraz z ich radarowym systemem sterowania i zabudowaniem pulpitu zintegrowanego na nastawni rozrządowej TGm-31. Jednocześnie modernizacja obejmowała informatyczny system SKPS - R-711 i transmisji dokumentów na stanowiska technologiczne, który w roku 1992 rozszerzono o tworzenie pełnej dokumentacji, tj. na grupie przyjazdowej R-7, R-711, transmisja i korekta karty rozrządowej R-11 łącznie z obsługą systemu automatycznego rozrządu ASR, wstępne R-7 na grupie odjazdowej oraz obsługę stanu zajętości torów kierunkowych. W latach 1992-1995 przeprowadzano próby wdrożenia systemów ASR produkcji MERA–PIAP Warszawa na górce A/B i wdrożenie systemu ASR produkcji ZWUS Katowice na górce C/D. Obie próby zakończyły się niepowodzeniem i systemy automatyki rozrządu nie działają w chwili obecnej na żadnej górce rozrządowej w stacji Tarnowskie Góry.

W okresie 2005 do 2011 wielkość pracy liczona średniodobowo ulegała spadkowi. Rok Układ / Stacja Przybycie (pociągów/wagonów) Wysyka Rozrząd 2005 A-B-OB. 26/726 26/763 30/853 C-D 21/632 20/595 23/743 Stacja 47/1358 53/1595 2006 24/689 25/748 30/857 20/604 18/545 23/717 44/1293 43/1292 52/1574 2007 23/665 24/734 29/850 20/603 18/534 23/720 43/1267 42/1268 51/1571 2008 22/595 22/635 26/746 18/538 18/500 21/662 40/1133 39/1135 47/1408 2009 16/411 16/456 20/546 15/456 15/410 17/544 31/866 31/867 37/1090 2010 17/455 17/519 21/622 15/479 15/411 18/585 32/933 32/930 40/1207 2011 17/469 16/481 21/614 15/460 15/449 18/590 32/929 30/930 40/1203

% udział poc. z wagonami z i zp do poc. rozrządzonych   Średnidobowa liczba wagonów z ograniczeniem w rozrządzie w stosunku do ilości pociągów i wagonów rozrządzonych od sierpnia 2010 do lipca 2011 miesiąc górka A/B % udział poc. z wagonami z i zp do poc. rozrządzonych % udział wag. w wagonami z i zp do wag. rozrządzonych ograniczenie z i zp rozrząd poc. odprzęgi wagony sie-10 13 27 92 22 635 59 14 wrz-10 29 105 24 687 58 15 paź-10 31 110 23 693 65 16 lis-10 30 106 658 64 gru-10 12 26 93 21 597 57 sty-11 97 627 62 lut-11 99 25 741 56 mar-11 33 111 683 54 kwi-11 117 634 18 maj-11 95 584 cze-11 114 20 536 60 lip-11 28 124 591

% udział poc. z wagonami z i zp do poc. rozrządzonych miesiąc górka C/D % udział poc. z wagonami z i zp do poc. rozrządzonych % udział wag. z wagonami z i zp do wag. rozrządzonych   ograniczenie z i zp rozrząd poc. odprzęgi wagony sie-10 11 29 68 19 618 58 wrz-10 31 74 608 12 paź-10 37 86 18 581 67 15 lis-10 32 81 575 61 14 gru-10 10 28 65 16 508 63 13 sty-11 590 53 lut-11 64 623 mar-11 36 80 20 661 55 kwi-11 33 75 569 56 maj-11 572 cze-11 609 lip-11 35 598

Problem ograniczeń w rozrządzie uregulowany jest Instrukcją o technice pracy manewrowej Ir-9 §10 ust.17 pkt.1 Tabor, który należy szczególnie ostrożnie przetaczać dzieli się na: -tabor, którego nie wolno odrzucać ani staczać i na który nie wolno od­rzucać ani staczać innego taboru, - wagony, które wolno odrzucać i staczać pod warunkiem, że odprzęg będzie hamowany dobrze działającym wagonowym hamulcem ręcznym, -wagony, które wolno odrzucać i staczać pod warunkiem, że odprzęg będzie hamowany dobrze działającym ręcznym hamulcem wagono­wym a jeżeli to jest niemożliwe, dwoma płozami hamulcowymi (§ 11 ust. 8 pkt 1 i 2), Zabrania się przejazdu przez tor na górce rozrządowej taboru oznaczonego znakiem zabraniającym takiego przejazdu, o ile regulamin techniczny nie stanowi inaczej. Tabor, którego nie wolno odrzucać ani staczać, należy przestawiać loko­motywą sprzęgniętą z taborem.

W zależności od rodzaju i serii wagonów ilość średniodobowa wagonów z ograniczeniami w rozrządzie (z i zp) kształtuje się następująco: Z powyższego wynika, że ograniczenie w rozrządzie obejmuje w przeważającej części wagony ładowne ze stalą (kształtowniki, szyny, blachy), z kontenerami dużymi (skrajnia), z kwasami, oraz próżne cysterny (skrajnia z szerokiego toru). Z uwagi na brak podgrupowania takich wagonów w pociągach wjeżdżających do stacji Tarnowskie Góry technologia pracy stacji rozrządowej Tarnowskie Góry zakłada odbieranie bieżące w trakcie rozrządu wagonów, których nie wolno rozrządzać z grzbietu górki rozrządowej, przewiezienie ich w rejon zestawiania pociągów i rozstawienie na poszczególne tory kierunkowe do relacji. Wymaga to zatrudnienia lokomotywy manewrowej odbierającej wagony z ograniczeniem w rozrządzie w rejonie górki rozrządowej K Kns Res Rils Simms Shimms Za Ea Ładowny/ próżny 3/0 1/0 21/0 4/0 13/0 13/34 6/0

Oszczędności tygodniowe: Praca w rejonie zestawiania polegająca na rozstawieniu wagonów na poszczególne tory kierunkowe, wymaga nakładu pracy lokomotywy manewrowej i drużyny manewrowej do 4 - 6 godzin na dobę. Należy zaznaczyć, że są to koszty dodatkowe w skali jednego tygodnia ponoszone przez PKP CARGO S.A. z tytułu odbierania wagonów i odstawiania na właściwe miejsce wagonów objętych ograniczeniem w rozrządzie. W skali roku powyższe koszty wynoszą 1 536 603,6 zł. Oszczędności tygodniowe: SM42 SM31 Dr. trakc. ( 1 os) Dr. manewr. (1 os.) Ogółem: lokh, godz 70 75 145 złotych 12 248,6 13 932 5 378,05 5 027,15 36 585,8

Powyższe koszty zostały pokazane, aby naświetlić jak istotny jest skok technologiczny umożliwiający zmianę systemu hamowania obowiązującego w XX wieku (hamowanie dwupunktowe za pomocą hamulców ETH odstępowych i docelowych) na system hamowania obowiązujący w XXI wieku tj hamowanie za pomocą hamulców ETH odstępowych i system hamowania ciągłego za pomocą hamulców grzybkowych. Jestem przekonany, że połączenie systemów hamulców docelowych ETH i hamulców grzybkowych zapewnia bezpieczne rozrządzanie większości wagonów i wymaga zmiany podejścia do problemu ograniczeń w rozrządzie w instrukcji Ir-9.