Edukacja regionalna : formy pracy biblioteki szkolnej Wybrane przykłady dobrych praktyk oprac. Dorota Lenar Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Nowym Sączu

W Polsce regionalizm ma wieloletnie tradycje, a biblioteki, szczególnie publiczne, mają swe korzenie w ruchu regionalnym, wiele z nich powstało z inicjatywy lokalnych stowarzyszeń oświatowych i kulturalnych.

Wiedza o „małej ojczyźnie” była zawsze elementem wychowania patriotycznego realizowanego w działaniach wychowawczych szkoły polskiej.

Wzrastające w ostatnich latach zainteresowanie tematyką regionalną spowodowało, że obok przedmiotów i bloków przedmiotowych, znalazła się międzyprzedmiotowa ścieżka programowa pod nazwą „Edukacja regionalna – dziedzictwo kulturowe w regionie”.

Nauczyciel realizujący edukację regionalną potrzebuje odpowiedniego zaplecza źródłowego, naukowego, metodycznego i informacyjnego, a tym zapleczem i niejako naturalnym sojusznikiem nauczyciela powinny być biblioteki szkolne, pedagogiczne i publiczne .

Biblioteki w sposób systematyczny i celowy gromadzą, dokumentują i udostępniają różnego typu dokumenty o tematyce regionalnej, programy nauczania, podręczniki i literaturę metodyczną oraz tworzą specjalistyczny warsztat informacyjny w postaci katalogów, kartotek zagadnieniowych, komputerowych baz danych, zestawień bibliograficznych.

Nauczyciel bibliotekarz w bibliotece szkolnej może być animatorem edukacji regionalnej, inspiratorem i współ - organizatorem imprez ułatwiających nauczycielom dydaktykom realizację programu. Wspierająca rola biblioteki szkolnej zależy od środków finansowych [zakup książek], a także od ilości etatów bibliotecznych.

Bibliotekarz gromadzi Materiały o szkole Materiały o regionie Materiały do edukacji regionalnej

Działalność szkoły tworzy historię oświaty określonej miejscowości.

Bibliotekarz powinien gromadzić wydawnictwa szkolne : sprawozdania, gazetki szkolne, jednodniówki, monografie szkoły, różne wydawnictwa okolicznościowe. Współpracując z innymi pracownikami szkoły – może - gromadzić wycinki prasowe o szkole lub ewentualnie prowadzić kronikę szkolną.

Bibliotekarz – „Estreicherem” swojej szkoły Bibliotekarz może: tworzyć spisy bibliograficzne artykułów i notatek prasowych o swojej szkole. Przygotowując takie spisy bibliograficzne warto współpracować z biblioteką publiczną, opracowującą bibliografię regionalną – często już w formie elektronicznej /możliwość eksportu opisów bibliograficznych /.

Praca „I Gimnazjum i Liceum im Praca „I Gimnazjum i Liceum im. Jana Długosza w Nowym Sączu na łamach prasy” autorstwa Heleny Gołąb liczy 150 opisów bibliograficznych. Zasięg chronologiczny obejmuje lata 1990- 2002. Tego typu opracowania prezentuje się na uroczystościach związanych z jubileuszami szkoły. Łatwiej sporządzać je w szkołach o dużej tradycji ale może warto rozpocząć ich gromadzenie i w szkołach, które niedawno powstały.

Jak utrwalić „dla potomnych pracę biblioteki szkolnej” Można prowadzić „Kronikę Biblioteki szkolnej” [przykład SP w Rytrze], wydawać własną gazetkę np. „Moja szkolna biblioteka” Gimnazjum nr 2 w Nowym Sączu. Tworzyć różne opracowania, zawierające badania [ przykład „Rola biblioteki szkolnej w edukacji młodzieży licealnej” praca Jolanty Woźniak – I LO w Nowym Sączu. Opracować spisy cennych publikacji [ przykład „Cymelia biblioteki szkolnej II LO w Nowym Sączu – praca Ireny Grucy zawierająca 750 opisów wydawnictw sprzed roku 1945. Najstarsze książki pochodzą z 1 poł. XIX w.

Realizację edukacji regionalnej ułatwiają bogate zbiory i dostosowany do nich warsztat informacyjny Kartoteki zagadnieniowe: bibliograficzne, tekstowe Historia miejscowości Biografie Legendy Środowisko/ ekologia Linki na stronie internetowej kierujące do zasobów internetowych z wiadomościami o regionie

Bibliotekarz może współpracować z innymi nauczycielami przy realizacji projektów edukacyjnych Projekty SP w Makowie Mazowieckim http://www.bibliotekawszkole.pl/archiwum/2001/01/edukacja_regionalna.php Projekty Gimnazjum w Kędzierzynie Koźlu http://www.gimnazjum.k-k.pl/biblioteka/regionalizm.html

Krótka historia Nowego Sącza Informacje o Nowym Sączu, które można zamieścić w zakładce „Edukacja regionalna” na stronie www biblioteki szkolnej Dawno temu w Nowym Sączu http://www.nsi.pl/almanach/ Krótka historia Nowego Sącza http://www.nowysacz.pl/nowy-scz-krltka-historia [ zawiera także : Kalendarium, Honorowi Obywatele Miasta, Historia herbu, Akt odtworzony, Królewskie regalia, Zabytki, Pomniki sądeckie, Podania i legendy ] Nowy Sącz – galeria zdjęć www.mapofpoland.pl/Nowy-Sacz,opis.html Nie zapominajmy o promowaniu w tym miejscu książek o tematyce regionalnej, będących w zbiorach biblioteki szkolnej.

Bibliotekarz przygotowuje scenariusze zajęć z edukacji regionalnej w bibliotece szkolnej Czy znasz swoją szkołę? Zob. Dialogi Biblioteczne 2010 nr 1 s. 32 http://pbw.katowice.pl/v2/dialogi/dialogi_05.p df Zajęcia poświęcone legendom, wyszukiwaniu informacji o regionie, pozwalające poznać lokalne zwyczaje, potrawy, piosenki. Warto też zapoznać się z ofertą edukacyjną najbliższego muzeum.

Ciekawym elementem edukacji regionalnej mogą być wystawy Tematyczne Ekspozycje prac uczniowskich: pokonkursowe lub po zakończeniu projektu http… Wystawy twórców ludowych Wystawy cennych eksponatów / uczniowie pomagają je zbierać, dokumentują w formie fotografii, skanów / [przykłady np.ekspozycja widokówek, starych fotografii miejscowości http://www.zse2-biblioteka.e12.pl/viewpage.php?page_id=99 Wystawy o tematyce regionalnej w bibliotece  http://warsztathistoryka.uni.lodz.pl/podstrony/region.html ]

Formą edukacji regionalnej są konkursy: szkolne, międzyszkolne, lub organizowane przez instytucje i organizacje Plastyczne Fotograficzne Wiedzy o miejscowości i regionie Literackie [wiersz, limeryk, opowiadanie o swojej miejscowości ] Wiedzy o tradycjach i obyczajach [np. konkurs szopek organizowany w Nowym Sączu] Przykłady [ Gimnazjum w Nakle http://www.profesor.pl/mat/n10/pokaz_material_tmp.php?plik=n10/n10_b_jankowska_040429_1.php&id_m=1 0626 ]

Interesującą formą edukacji regionalnej są spotkania z ciekawymi ludźmi, którzy mają duży wkład w rozwój regionu, kraju. Twórcami i animatorami kultury Kombatantami [ wspomnienia wojenne] Działaczami społecznymi, politykami

Wycieczki dydaktyczne atrakcyjną formą edukacji regionalnej Sporządzanie scenariuszy wycieczek edukacyjnych mogą ułatwić tworzone przez bibliotekarzy i uczniów przewodniki po okolicy, w formie drukowanej czy prezentacji multimedialnych. W atrakcyjny sposób prezentują one materiały opisujące dany region (mapy, fotografie, opisy) w aspekcie historycznym i współczesnym.

Bibliografia : ARKABUZ Agata : Regionalizm w bibliotece // Poradnik Bibliotekarza. - 2005, nr 7/8, s. 13– 16. BINKIEWICZ-KOŁODZIEJ Danuta : Opowiem ci o mojej małej Ojczyźnie : wyszukiwanie informacji na określony temat // Poradnik Bibliotekarza. - 1997, nr 6, s. 28-29 BRZEZIŃSKA Elżbieta : Spacerkiem po mojej miejscowości : propozycja zajęć integrujących różne dziedziny wiedzy // Biblioteka w Szkole. - 2001, nr 4, s. 12-13  CHABIOR Anna : Patron szkoły, edukacja regionalna, biblioteka // Biblioteka w Szkole. - 2005, nr 2, s. 6-7 CZERNICKA Grażyna : Wystawy i plener fotograficzny : edukacja regionalna na przykładzie Gimnazjum w Pajęcznie. - Temat wystawy – “Nasze miasto i najbliższa okolica” // Biblioteka w Szkole. - 2001, nr 4, s.18 DANIŁOWICZ, Dorota, RANT – TANAJEWSKA Marianna : Edukacja regionalna – dziedzictwo kulturowe w regionie : program ścieżki edukacyjnej w szkole ponadgimnazjalnej (licea ogólnokształcące, profilowane i technika) // Biblioteka w Szkole. – 2003, nr 2, s. 4–5 DOBOSZ Ewa : Kto ty jesteś…? : scenariusz wystawy regionalnej // Biblioteka w Szkole. – 2004, nr 3, s. 9-10 GALCZAK, D. ..: Regionalni twórcy kultury i nauki: scenariusz konkursu bibliotecznego oraz wystawy pokonkursowej // Biblioteka w Szkole. - 2008, nr 12, s. 21.  

GLIWA, Jolanta, KAWŚNICKA Katarzyna: Legenda jako źródło tożsamości kulturowej: program zajęć dodatkowych z grupą dzieci z klas I-III // Biblioteka w Szkole . - 2003, nr 3, s. 6–9. HELIS Małgorzata : Zaproszenie do Solca Zdroju : projekt zajęć z edukacji regionalnej // Biblioteka w Szkole. - 2005, nr 12, s. 8-9 JURGAŚ-JAŚKOWSKA, Małgorzata : Uczestniczyliśmy w obchodach jubileuszu miasta // Biblioteka w Szkole. - 2002, nr 1, s. 26. KORZENIEWSKA Jolanta : Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka a edukacja regionalna // Biblioteka w Szkole. – 2004, nr 12, s. 4 KUBIAK Janina : Regionalia w bibliotece szkolnej : (o nieefektownych formach pracy słów kilka) // Biblioteka w Szkole. - 2001, nr 4, s. 14 KUBIAK Ewa, SZCZEPANIAK Maria : Nasze Winiary : projekt edukacyjny : Edukacja regionalna // Biblioteka w Szkole. - 2001, nr 4, s. 8-11 KUBÓW Danuta, Krystyna Pietraszko : Nasza mała ojczyzna : konkurs geograficzny // Biblioteka w Szkole. – 1999, nr 3, s. 16–17 KUŚ Urszula : Edukacja regionalna i ekologiczna w Bibliotece dla Dzieci i Młodzieży w Oświęcimiu // Biblioteka w Szkole. – 2001, nr 4, s. 15 OCHMANN-PSZENICZNA, J….: Nasz patron: projekt edukacyjny na święto patrona szkoły // Biblioteka w Szkole . - 2006, nr 11, s. 24–25. OLZACKA Katarzyna : Edukacja regionalna w bibliotece : na przykładzie Szkoły Podstawowej nr 2 w Makowie Mazowieckim // Biblioteka w Szkole. – 2001, nr 1, s. 6–7

OLZACKA Katarzyna : Patrzę na starą fotografię”, czyli edukacja regionalna w pracy biblioteki szkolnej // Biblioteka w Szkole. - 2000, nr 11, s. 10 PERYGA, Eugenia : Tramwajem po mieście // Biblioteka w Szkole . - 2000, nr 9, s. 14– 15. PROKOPOWICZ Jolanta : Zwiedzamy okolice – plan wycieczki // Biblioteka w Szkole. – 2003, nr 2, s. 11 PROKOWSKA Teresa, MEDYŃSKA Marzena : Regionalizm w bibliotece szkolnej // Biblioteka w Szkole. - 1999, nr 11, s. 26 RACZYŃSKA Dorota, JURSKA Elżbieta : Uczniowie Szkoły Podstawowej w Wolborzu w poszukiwaniu swoich korzeni // Biblioteka w Szkole. – 1997, nr 9, s. 15 RADOSZ Wiesława, KULESZYŃSKA Mieczysława, STACHURSKA Grażyna : Konkurs „Moje miasto i region są piękne” // Biblioteka w Szkole. - 2002, nr 6, s. 32. ROWIŃSKA Elżbieta : Edukacja regionalna : zestawienie bibliograficzne w wyborze za lata 1999 – 2003 // Biblioteka w Szkole. – 2004, nr 2, s. 27-29 SCHLANGER Romualda : Przedstawiamy stare fotografie // Biblioteka w Szkole . - 2001, nr 5, s. 28. SOWADA, Renata : Moje miasto w XX wieku, czyli projekt w szkole // Biblioteka w Szkole . - 2002, nr 12, s. 13.

STRUMIDŁO Maria : Nauczyciel bibliotekarz – animator wychowania regionalnego // Biblioteka w Szkole. – 1997, nr 1, s. 5-6 SZPULAK Grażyna : Edukacja regionalna na przykładzie biblioteki Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Kłodzku (formy realizacji) // Biblioteka w Szkole. - 2001, nr 4, s. 17 TOMALA, Barbara : Prowadzimy edukację regionalną we współpracy ze środowiskiem // Biblioteka w Szkole . - 2002, nr 12, s. 31.   WITKOWSKA, Iwona : Z baśnią i legendą przez Polskę – konspekt zajęć w klasie V // Biblioteka w Szkole . - 2000, nr 2, s. 17.   WOJCIECHOWSKA, Danuta : Wycieczka do internetowego muzeum: konspekt lekcji regionalnej // Biblioteka w Szkole . - 2008, nr 10, s. 24–25.  

Dziękuję za uwagę Dorota Lenar