Doświadczenia dialogu społecznego w Polsce w świetle badań empirycznych Bogumiła Barańska Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego w Katowicach

Dialog społeczny to według UE: Proces ciągłych interakcji między partnerami społecznymi w celu osiągnięcia porozumienia dotyczącego kontroli pewnych zmiennych ekonomicznych i społecznych, zarówno na poziomie makro, jak o mikroekonomicznym, a mówiąc prościej: to wymiana informacji i prezentacja stanowisk, dotyczących problemów i zagadnień społecznych, pomiędzy stronami.

Dialog społeczny to forma reprezentacji interesów poszczególnych stron. Rzetelna informacja pomiędzy partnerami dialogu oraz ich współdziałanie są skutecznym narzędziem łączenia i godzenia interesów różnych stron w celu zbudowania ładu społeczno-gospodarczego, akceptowanego przez wszystkich partnerów.

Definicja dialogu społecznego wg Międzynarodowej Organizacji Pracy: MOP za dialog społeczny uważa wszelkie formy negocjacji, konsultacji oraz zwykłej wymiany informacji między reprezentantami rządu, pracodawców i pracowników w kwestiach związanych z polityką społeczną i gospodarczą.

Strony dialogu społecznego: związkowa, reprezentuje interesy pracowników zrzeszonych w organizacjach działających na wszystkich poziomach dialogu społecznego pracodawcza, reprezentuje interesy pracodawców zrzeszonych w organizacjach działających na wszystkich poziomach dialogu społecznego; rządowa, reprezentuje interesy państwa, składa się z przedstawicieli władzy wykonawczej.

Partnerzy dialogu społecznego: związki zawodowe: Niezależny Samorządny Związek Zawodowy “Solidarność” Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ) Forum Związków Zawodowych (FZZ) Konfederacja Pracodawców Polskich (KPP) Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”, Związek Rzemiosła Polskiego (ZRP), Business Centre Club – Związek Pracodawców (BCC)

Partnerzy dialogu społecznego: organizacje pracodawców organy samorządu terytorialnego, organy samorządu zawodowego, inne organizacje społeczne oraz przedstawicielstwa środowisk zawodowych i twórczych

Dialog społeczny w badaniach. W prezentacji wykorzystano badania empiryczne przeprowadzone przez Biuro Badań Społecznych i Katedrę Socjologii Ekonomicznej SGH w 2009 roku w ramach tematu: Poprawa funkcjonowania systemu dialogu społecznego oraz wzmocnienie instytucji i uczestników dialogu społecznego. Źródło:Juliusz Gardawski, Dialog społeczny w Polsce, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej,Katedra Socjologii Ekonomicznej SGH,Warszawa 2009

Czy TK powinna mieć większy wpływ na poniższe sprawy: związki zawodowe pracodawcy Harmonizowanie interesów między pracodawcami a pracownikami 81,3 73,7 Łagodzenie konfliktów 96,9 63,2 Rozwiązywanie na bieżąco spraw o dużym znaczeniu społecznym lub gospodarczym 90,6 57,6 Podział dochodów budżetowych 78,1 52,6 Poziom wynagrodzeń w gospodarce narodowej 90,9 47,4 Określenie wysokości minimalnego wynagrodzenia 97,0 33,3 Określenie zasad systemu emerytalnego 87,5 57,9 Rozwiązywanie problemów gospodarczych i społecznych 26,3 Zawieranie ponadzakładowych umów pracy 55,6 Zmiana prawa pracy ,Kodeksu pracy 84,2

Postulowany zakres wpływów: Sprawy Większy niż obecnie Mniejszy niż obecnie Taki sam jak obecnie Harmonizowanie interesów między pracodawcami a pracownikami 77,6 1,7 19,0 Łagodzenie konfliktów 84,5 1,8 Rozwiązywanie na bieżąco spraw o dużym znaczeniu społecznym lub gospodarczym 79,3 17,2 Podział dochodów budżetowych 65,5 6,9 25,9 Poziom wynagrodzeń w gospodarce narodowej 72,4 20,7 Określenie wysokości minimalnego wynagrodzenia 69,0 3,4 Określenie zasad systemu emerytalnego 24,1 Rozwiązywanie problemów gospodarczych i społecznych 58,6 8,6 31,0 Zawieranie ponadzakładowych umów pracy 67,2 Zmiana prawa pracy ,Kodeksu pracy 13,8

Ocena TK i jej zespołów: Przedstawiciele organizacji i instytucji Średnie oceny Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej 3,9 KPP 3.6 Związek Rzemiosła Polskiego 3,5 BCC 3,4 Forum Związków Zawodowych 3,3 PKPP Lewiatan OPZZ 3,0 „Solidarność”

Oczekiwany model relacji Trójstronnej Komisji i Rządu Wybór Rząd nie powinien mieć obowiązku zwracania się do TK o opinie i konsultowania z nią swoich projektów - Rząd powinien zwracać się do TK o opinie i konsultacje swoich projektów 12,1 Rząd nie tylko powinien zwracać się do TK o opinie ale także negocjować i wstępne założenia swoich projektów, nie musi jednak brać pod uwagę zdania partnerów społecznych 20,7 56,9 Mam inne zdanie 8,6

Wpływ polityki na dialog społeczny w ocenie elit Przynależność/orientacja polityczna/wiek Zdecydowanie lub raczej nie powróci Raczej lub zdecydowanie powróci Trudno powiedzieć Związki zawodowe 78,8 15,2 19,2 Organizacje pracodawców 10,5 47,4 42,1 Lewica 72,7 27,3 - Centrum 50,0 30,0 20,0 Prawica 37,5 25,0 Wiek do 50 lat 47,6 33,3 19,0 Wiek 50 lat i więcej 60,0 23,3 16,7

Model relacji Trójstronnej Komisji rządu a afiliacje organizacyjne i orientacje ideologiczne Powinna działać taka Trójstronna Komisja jak obecnie Powinna działać Dwustronna Komisja a Rząd w roli obserwatora Powinna działać Trójstronna Komisja ,a obok niej niezależnie dwustronna,(przewodniczący org. Zw. i org.prac). Mam inne zdanie Związki zawodowe 45,5 9,1 39,4 6,1 Organizacje pracodawców 50,0 5,6 33,3 11,1 Strona rządowa 16,7 38,6 8,8 Lewica 4,5 - Centrum 37,5 18,8 6,3 Prawica 25,0 Wiek do 50 lat 46,2 3,8 3,5 11,5 50 lat i więcej 40,6 12,5

Ocena reprezentacji własnych interesów Bardzo dobrze Ani dobrze ani źle Źle lub bardzo źle Trudno powiedzieć Business Centre Club Liderzy związkowi 39,4 47,4 33,3 42,1 12,1 5,3 15,2 Przedstawi-ciele pracodaw-ców

Ocena reprezentacji interesów polskich pracodawców Bardzo dobrze lub dobrze Ani dobrze ani źle Źle lub bardzo żle Trudno powiedzieć Konfederacja Pracodawców polskich Liderzy związkowi 42,4 27,3 12,1 15,5 Przedstawiciele pracodawców 73,7 15,8 - 10,5 Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan 33,3 21,2 18,2 78,9 Związek Rzemiosła Polskiego 63,6 15,2 6,1 47,4 42,1 5,3

Zakończenie: Zdaniem wszystkich rozmówców z kręgów społecznych oraz polityków i wysokich urzędników uczestniczących w dialogu partnerstwo społeczne i zinstytucjonalizowany dialog społeczny jest potrzebny, pomimo bardzo ostrej krytyki aktualnego dialogu w Polsce.

Funkcje pełnione przez TK i dialog społeczny w ocenie partnerów społecznych: Możliwość wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego Budowanie pozycji organizacji w UE Możliwość dialogu, odczytanie nastrojów społecznych Przekaz wizji gospodarczej

Dziękuję za uwagę. bogumila.baranska@ae.katowice.pl