SARMACKI SZPAN Michał Gałka

SARMATYZM Jest to barokowa formacja kulturowa dominująca w Rzeczypospolitej od końca XVI do drugiej połowy XVIII wieku. Opierała się na micie, jakoby szlachta polska miała pochodzić od Sarmatów starożytnego ludu zamieszkującego początkowo między Dolną Wołgą, a Donem. Po Sarmatach szlachta miała odziedziczyć umiłowanie wolności, gościnność, dobroduszność, męstwo oraz odwagę.

STRÓJ SZLACHTY Sięgał korzeniami Wschodu. Był dostojny, bogaty i barwny: żupan, pas, kontusz, Delia (w czasie chłodów), szarawary, kołpak z czaplimi piórami, a także ozdobna szabla zwana karabelą z rękojeścią ukształtowaną na wzór głowy orła.

MYŚL POLITYCZNA Polska jest oazą złotej wolności szlacheckiej. Podstawą Rzeczypospolitej były prawa kardynalne, czyli Artykuły henrykowskie oraz pacta conventa, a później również liberum veto. Każdą próbę ich naruszenia traktowano jak najwyższą zbrodnię i podejmowano próby odwołania króla, który ośmielił się sprzeciwić szlachcie.

RELIGIA W Rzeczpospolitej panowała tolerancja religijna. Pierwszym aktem w stronę równouprawnienia w wyznawaniu religii na terenie Rzeczypospolitej była tzw. ugoda sandomierska podpisana w roku 1570. Swobody religijne oraz wolność wyznania zagwarantował mieszkańcom Rzeczypospolitej Akt Konfederacji Warszawskiej z 28 stycznia 1573 roku. Przez co nastąpiła masowa emigracja do Polski.

ZWYCZAJE Dla sarmatów ważne były więzy rodzinne i towarzyskie. Ulubionym zajęciem była rozmowa. Bardzo chętnie przyjmowano gości. Swobodnie posługiwano się łaciną. Urządzano wystawne uczty, zawsze zakrapiane alkoholem, na których dochodziło do bójek. Na przyjęciach tańczono poloneza, mazura, oberka.

UROCZYSTOŚCI POGRZEBY Obrządek pogrzebowy przybierał bogatą formę. Przygotowania trwały miesiącami. Religijne uroczystości poprzedzały procesje. Przykładem jest pogrzeb hetmana Michała Kazimierza Radziwiłła, na który syn zmarłego Karol Radziwiłł wydał milion złoty.

WESELA Najhuczniejszym weselem w XVI w. był w Krakowie, gdy po raz trzeci żenił się Jan Zamoyski kanclerz i hetman koronny, trwający 2 tygodnie 2. Również huczne wesele wyprawiono w XVII w. gdy Jan Radziwiłł żenił się z Marią, córką hospodarza mołdawskiego Bazylego Mohyły. Mimo przeszkód, w końcu Jan wyprawił się z orszakiem do Mołdawi po królewsku. Uroczystości trwały od 5 lutego 1645 przez 12 dni

DELEGACJE Rozgłos i sławę zyskał słynny wjazd Jerzego Ossolińskiego do Rzymu w 1633 r. Celem było uzyskanie wsparcia finansowego przeciw Skandynawom i Moskwie oraz do zmniejszenia zależności polskiego Kościoła od Stolicy Apostolskiej i Urbana VIII. Orszak składał się 300 osób, ubrani w bogato zdobione stroje.