Pedagogika szkoły wyższej

Ćwiczenie Pudełko zapałek Puszka z koncentratem żywności 20 metrów nylonowego sznura Jedwabny parasol spadochronu Przenośny teleskop na baterie Skrzynka mleka w proszku Dwie butle z tlenem, każda o wadze 50 kilogramów Mapa nieba widzianego z Księżyca Samoczynnie nadmuchująca się tratwa ratunkowa Kompas 25 litrów wody Rakiety sygnałowe Zestaw pierwszej pomocy Nadajnik i odbiornik UKF zasilany energią słoneczną

Rola społeczna Rola społeczna to zbiór praw i obowiązków wiążących każdego, kto zajmuje daną pozycję społeczną, bez względu na cechy osobiste. (P. Sztompka)

Role społeczne Role zadaniowe Pomysłodawca – częściej niż inni proponuje nowe rozwiązania problemu Modyfikator – rozszerza już podjęte inicjatywy, pomaga twórczo kontynuować pracę Echo – kontynuuje pracę zaproponowaną przez innych Nawigator – zwraca uwagę na czas lub stopień zaawansowania działań Koordynator – rozdziela zadania, pilnuje, żeby praca przebiegała sprawnie Poszukiwacz – zadaje pożyteczne pytania, ustala, czego grupa nie wie Ekspert – wie więcej niż inni, udziela odpowiedzi na wszystkie pytania Oceniający – podsumowuje efekty pracy innych członków grupy, ocenia osiągnięcia i metody pracy Pomocnik – wykonuje prace pomocnicze, sekretarzuje, referuje

Role społeczne Role ważne dla współpracy i rozwoju grupy Motywator – dobry duch grupy, pobudza do działania, stymuluje do pracy, zachęca, okazuje zainteresowanie, wyraża uznanie Opoka – daje oparcie osobom, które tego potrzebują, jest ciepły i serdeczny, cieszy się zaufaniem i sympatią Słuchacz – potrafi uważnie słuchać Harmonizator – namawia do współpracy, dąży do kompromisów, stara się rozwiązywać konflikty Rozładowujący napięcia – w trudnych chwilach żartuje, pogodny, lubi się śmiać Strażnik zasad – pilnuje reguł współdziałania Sprawiedliwy – pilnuje równomiernego podziału obowiązków

Role społeczne Role utrudniające współpracę i rozwój grupy Blokujący – przeciwstawia się inicjatywom większości, podważa zgodność przyjętych rozwiązań, niepotrzebnie zatrzymuje prace Egocentryk – koncentruje się na sobie a nie na grupie czy zadaniu; niezależnie od tego, co dzieje się w grupie stara się być w centrum zainteresowania, przypomina o swoich zasługach lub demonstruje zdolności Indywidualista – nie przestrzega przyjętych reguł pracy i/lub zachowania się „Kotek” – lubi być głaskany, stale domaga się uznania, czasem próbuje wkradać się w łaski innych Dominujący – stara się nie dopuszczać innych do głosu, próbuje przejąć czołową pozycję w grupie, narzuca zdanie, nie liczy się z innymi Agresywny – atakuje niektórych członków grupy, pozostaje na uboczu lub wycofuje się ze wspólnych działań

Syndrom myślenia grupowego Rodzaj myślenia, w którym bardziej liczy się dążenie do zachowania spójności i solidarności grupy niż realistyczne uwzględnianie faktów (Irving Janis)

Zjawisko konformizmu Konformizm - zmiana zachowania lub opinii danej osoby, spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy ludzi. Eksperyment Ascha

Facylitacja społeczna Facylitacja społeczna to napięcie wynikające z obecności innych osób i możliwości naszego działania, czego rezultatem jest lepsze wykonanie łatwiejszych zadań, lecz gorsze wykonanie zadań trudniejszych.

Facylitacja społeczna Wyjaśnienie zjawiska Obecność innych podwyższa pobudzenie psychiczne, w trakcie którego można łatwo wykonywać czynności proste, jednak trudno poradzić sobie z zadaniami nowymi lub skomplikowanymi. (Zajonc) Uwrażliwienie na fakt bycia ocenianym: co myślą o mnie inni? Lęk przed oceną wywołuje obawy i napięcie. Wzrost pobudzenia w obecności innych łączy się z rozproszeniem naszej uwagi.

Próżniactwo społeczne Uspokojenie wywołane przekonaniem, że przebywanie w grupie utrudnia ocenę indywidualnego wysiłku; uspokojenie osłabia wykonanie zadań prostych, lecz ułatwia wykonanie zadań trudnych. Williams, Harkins, Latane: prosili studentów, żeby głośno krzyczeli; w jednej grupie studenci myśleli, że robią to samodzielnie, w drugiej że razem z pięcioma innymi (mieli słuchawki i opaski na oczach); wyniki: kiedy myśleli, że są sami, starali się bardziej i krzyczeli głośniej

Główne czynniki modyfikujące efekt próżniactwa społecznego Identyfikowalność wkładu jednostki Ważność zadania (EPS zanika przy silnie angażujących zadaniach) Ważność grupy (EPS zanika, jeśli jednostka identyfikuje się z grupą - ceni sobie wyniki własne, ale i grupowe) Oczekiwany poziom wykonania innych (EPS zanika przy przekonaniu, że inni członkowie grupy osiągną niski poziom wykonania) Wielkość grupy (EPS wzrasta wraz z wielkością grupy) Płeć (EPS największy w grupach męskich, najmniejszy w grupach składających się wyłącznie z kobiet)

Rozproszenie odpowiedzialności W miarę wzrostu prawdopodobieństwa przyłapania nas na robieniu czegoś nieakceptowanego tracimy na to ochotę. Poczucie anonimowości powoduje przekonanie, że można się rozgrzeszyć ze skutków własnych uczynków - im większy tłum tym mniejsze poczucie odpowiedzialności. Eksperyment P. Zimbardo

Pozycja społeczna Pozycja społeczna to miejsce w strukturze grupy wynikające z podziału zadań, jakie mają do spełnienia jej członkowie. Pozycja to miejsce jednostki w jakiejkolwiek strukturze społecznej. Dla określenia pozycji społecznej stosuje się badanie socjometryczne. Jest to metoda badawcza polegająca na badaniu struktur władzy i komunikacji pomiędzy jednostkami w grupie. Twórca socjometrii to J. L. Moreno.

Fazy rozwoju grupy Faza orientacji i zależności Faza konfliktu i buntu (różnicowania) Faza spójności i współpracy Faza świadomej aktywności (dojrzałości)

Faza orientacji i zależności Grupa Prowadzący zajęcia Bierność, pasywność Milczenie Szukanie kogoś, kto jest podobny/atrakcyjny Testowanie, co można a czego nie Niechęć do wyrażania własnych opinii Wysokie oczekiwania a niska wydajność pracy Określić cele zajęć Ustalenie zasad współpracy (kontrakt) Określić, co jest możliwe a co nie Integrować grupę Przełamywać lody Dawać poczucie bezpieczeństwa Chronić przed ekspozycją społeczną i oceną Budować małe zespoły Być dyrektywnym

Faza konfliktu i buntu Grupa Prowadzący zajęcia Rozgardiasz, chaos Destrukcyjna rywalizacja (konflikt pomiędzy podgrupami bądź osobami) Przekonanie o słabej realizacji oczekiwań Bunt przeciwko prowadzącemu (brak chęci uczestnictwa w ćwiczeniach, milczenie, opór, wrogość) Niekiedy walka o władzę Podważanie autorytetu prowadzącego (bądź lidera) Uczyć zasad efektywnej komunikacji, udzielać informacji zwrotnej Pokazać strategie rozwiązywania konfliktu Odnosić się do zasad współpracy (ew. zapytać grupę o zmianę ich) Uświadomić odpowiedzialność za swoją aktywność i rozwój

Faza spójności i współpracy Grupa Prowadzący zajęcia Pojawiają się autentyczne normy Przekonanie o spójności grupy (identyfikacja) Krystalizowanie się ról w grupie Dbać o pozytywne relacje, rozwijać umiejętność współpracy Mniej mówić, więcej słuchać Mniej narzucać formy rozwiązywania problemów, prosić członków grupy o pomysły Dawać coraz trudniejsze zadania wymagające zaangażowania całej grupy

Faza świadomej aktywności Grupa Prowadzący zajęcia Silna koncentracja na celach Efektywność Partnerstwo Wypracowane mechanizmy współpracy Umiejętne wykorzystanie kompetencji poszczególnych osób (podział zadań) Stwarzać warunki rozwoju (zadania będące wyzwaniem) Wykorzystać potencjał grupy Udzielać informacji zwrotnej, chwalić, nagradzać Czasem być nieobecnym (pozwolić działać grupie)

Bibliografia Konarzewski K. (1991), Sztuka nauczania – Czynności nauczyciela, PWN, Warszawa. Zimbardo P., Ruch F. (1988), Psychologia i życie, PWN, Warszawa. Zimbardo P., Johnson R., McCann V. (2010), Psychologia – kluczowe koncepcje, PWN, Warszawa.