Redagowanie przepisów prawnych ustanawiających administracyjne kary pieniężne (Wybrane Zagadnienia) mgr Mateusz Kaczocha Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Administracyjna kara pieniężna jest to kara finansowa nakładana przez organ administracji publicznej, w drodze decyzji administracyjnej, względnie postanowienia, na osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. W kwestiach proceduralnych, związanych z wymierzaniem tych kar, zastosowanie mają przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego i w pewnym zakresie również regulacje Ordynacji podatkowej. Struktura kary pieniężnej: podmiot podlegający ukaraniu, przesłanki nałożenia kary pieniężnej, wysokość tej kary, organ upoważniony do wymierzania kary pieniężnej oraz dyrektywy wymiaru kary pieniężnej. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Usytuowanie przepisów określających kary pieniężne w systematyce wewnętrznej ustawy Generalnie można wyróżnić trzy sposoby zamieszczania przepisów określających kary pieniężne w systematyce wewnętrznej ustawy: 1) w przepisach szczegółowych najczęściej dotyczących kwestii nadzoru i kontroli – por. art. 115 położony w Rozdziale 19 Nadzór i kontrola ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; 2) razem z przepisami o odpowiedzialności karnej (przepisy karne) – w jednym rozdziale (dziale) – np. Dział XI Przepisy karne i kary pieniężne ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne; 3) w odrębnym rozdziale tuż przed przepisami karnymi albo niekiedy po nich – por. Rozdział 8a Kary pieniężne ustawy z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Sposoby określania podmiotów podlegających ukaraniu Kary pieniężne, w przeciwieństwie do sankcji penalnych, mogą być nakładane na osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Stąd też na oznaczenie podmiotu podlegającego ukaraniu nie należy co do zasady używać wyrazu kto, gdyż ten oznacza, że norma ma być adresowana do każdej osoby fizycznej (por. § 144 ust. 1 Zasad techniki prawodawczej). Wyjątkiem tutaj będzie sytuacja, kiedy adresatem kary będzie wyłącznie osoba fizyczna. Jeżeli zaś podmiotem ukaranym ma być zarówno osoba fizyczna, osoba prawna, jak i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, najlepiej użyć na jego oznaczenie określonego rzeczownika, np. podmiot. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Określanie przesłanek wymierzenia kary pieniężnej Zgodnie z zasadą określoności przepisów prawnych przesłanki wymierzenia kary pieniężnej powinny być w przepisach określone wyraźnie i precyzyjnie. Należy zatem unikać w redagowaniu tych przesłanek zwrotów niedookreślonych i klauzul generalnych – tym niemniej ustawodawca posługuje się czasami zwrotami niedookreślonymi w deliktach administracyjnych, np. zwrot nieprawidłowości były szczególnie rażące zawarty w art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym. Redakcja przepisów i stopień ich precyzji językowej powinny umożliwiać podmiotom - adresatom tych przepisów jednoznaczne ustalenie znaczenia normy - praw i obowiązków z niej wynikających (por. M. Wincenciak, Sankcje w prawie administracyjnym i procedura ich wymierzania, Oficyna/LEX 2008 r.). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Sposoby określania wysokości kary pieniężnej W polskim ustawodawstwie nie ma jednolitego sposobu normatywnego określania wysokości kary pieniężnej. Na podstawie analizy obecnego ustawodawstwa można wyróżnić co najmniej 4 sposoby ustanawiania wysokości kar pieniężnych: 1)sztywne określenie wysokości kary za dane naruszenie – por. art. 200 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach; 2)widełkowe (od… do…) określenie wysokości kary za dane naruszenie – np. art. 195 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach; 3)wskazanie górnego progu wysokości kary – zob. art. 170 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi; 4)określony procent od przychodu ukaranego podmiotu, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym – por. art. 210 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Kwestia przedawnienia kar pieniężnych Ze względu na brak lex generalis ustawy o zasadach wymierzania i miarkowania kar pieniężnych pożądane jest, aby przy konstruowaniu nowych rodzajów kar pieniężnych uwzględnić instytucję ich przedawnienia. Brak ustanowienia w konkretnej ustawie instytucji przedawnienia kar pieniężnych skutkuje tym, iż kary te nie będą się przedawniać (nie stosuje się bowiem w tym zakresie odpowiednio Kodeksu karnego) i co za tym idzie w tym aspekcie odpowiedzialność administracyjna będzie miała charakter bardziej uciążliwy od odpowiedzialności karnej. Polski ustawodawca jest niestety niekonsekwentny w tych kwestiach; niekiedy przewiduje instytucje przedawnienia kar pieniężnych – por. art. 125 ust. 1 ustawy z 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe, w innych zaś nie – zob. np. art. 209 i 210 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Przepisy wyłączające odpowiedzialność administracyjną Odpowiedzialność administracyjna ma co do zasady charakter obiektywny. Tym niemniej odpowiedzialność ta nie ma charakteru absolutnego i podmiot naruszający określone przepisy może uwolnić się od odpowiedzialności poprzez wykazanie, iż uczynił wszystko, czego można było od niego rozsądnie wymagać, by do naruszenia przepisów nie dopuścić (por. m.in. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 września 2009 r., sygn. akt SK 3/08). Stąd też przy konstruowaniu przepisów określających kary pieniężne należałoby określić przesłanki wyłączające odpowiedzialność administracyjną – por. art. 92c ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Dyrektywy wymiaru kary pieniężnej Jeżeli w przepisach ustanawiających kary pieniężne przewiduje się, że organ administracji publicznej będzie miał luz decyzyjny co do jej nałożenia lub jej wysokości, wskazane jest określenie w przepisie projektowanej ustawy tzw. dyrektyw wymiaru kary pieniężnej, tj. czynników, jakie organ będzie brał pod uwagę ustalając jej wysokość – zob. np. art. 210 ust. 2 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne. Czynniki te mogą być rozmaite, jak np. zakres naruszenia, możliwości finansowe podmiotu podlegającego karze, jego dotychczasowa działalność, stopień szkodliwości naruszenia (czynu), a niekiedy stopień zawinienia. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Instytucja odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej. W celu złagodzenia obiektywnego charakteru odpowiedzialności administracyjnej, ustawodawca niekiedy przewiduje instytucję odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej – por. np. art. 56 ust. 6a ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne. Instytucja ta ma na ogół charakter uznaniowy i jej zastosowanie uzależnione jest od spełnienia określonych przesłanek, np. znikomy stopień szkodliwości czynu, zaprzestanie naruszenia itp. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Dziękuję za uwagę Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego