dr I. Pielesiak, dr A. Ogrodowczyk, dr S. Kozłowski, mgr J. Ulańska Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Łódzki Obszar Metropolitalny ‐ spójność terytorialna, delimitacja i problemy instytucjonalizacji Bartosz Bartosiewicz Iwona Pielesiak Katedra Zagospodarowania Środowiska i Polityki Przestrzennej Uniwersytet Łódzki Prof. dr hab. T. Marszał (kierownik), prof. dr hab. J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz, dr I. Pielesiak, dr A. Ogrodowczyk, dr S. Kozłowski, mgr J. Ulańska Zrealizowano w ramach projektu badawczego pt. Spójność terytorialna Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego, finansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Obszar metropolitalny Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Obszar metropolitalny „obszar wielkiego miasta oraz powiązanego z nim funkcjonalnie bezpośredniego otoczenia, ustalony w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju” (Art. 2, pkt 9. Ustawy o planowaniu przestrzennym 2003), „zwarty układ przestrzenny składający się z wielkiego miasta oraz bezpośrednio i funkcjonalnie z nim powiązanych otaczających terenów, charakteryzujący się wysokim poziomem i dynamiką rozwoju, określony w planie zagospodarowania przestrzennego województwa” (Projekt ustawy o planowaniu przestrzennym 2006), „teren obejmujący całość lub część danej aglomeracji miejskiej, na którym występuje intensywna zabudowa i duże zagęszczenie ludności, duży przepływ osób i towarów oraz znaczna wymiana usług (…), obejmujący co najmniej jedną metropolię jako centrum tego kompleksu oraz powiązane funkcjonalnie z centrum jego bezpośrednie otoczenie, w postaci jednostek osadniczych różnej wielkości o charakterze miejskim, podmiejskim lub wiejskim, położonych na terenie sąsiadujących lub także kolejnych gmin” (Art. 6, pkt 1 i 2 projektu Ustawy o rozwoju miast… 2008).

społeczno-gospodarczych Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Kryteria badania spójności obszaru metropolitalnego – zasięg i siła powiązań: transportowych (bazy materialnej infrastruktury i funkcjonalne w zakresie indywidualnego i zbiorowego transportu osobowego); społeczno-gospodarczych (skala i kierunek dojazdów do pracy, miejsc nauki, miejsc świadczenia usług, powiązania inwestycyjno-kapitałowe); instytucjonalnych (formalna i nieformalna współpraca samorządowa); wynikających z charakteru struktury przestrzennej (użytkowanie ziemi oraz spójność polityk przestrzennych); ekologicznych / środowiskowych.

Wybrane koncepcje delimitacji Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Wybrane koncepcje delimitacji Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego Źródło: opracowanie własne

Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Spójność terytorialna ŁOM w świetle konfrontacji najwyższych wskazań syntetycznych miar powiązań Źródło: opracowanie B. Bartosiewicz

Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Formy oddolnej instytucjonalizacji obszarów metropolitalnych w Polsce – stan na 2012 Nazwa Uwagi Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej (spółka S. A.) 30 gmin członkowskich Deklaracja o utworzeniu Rady Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego 53 sygnatariuszy Górnośląski Związek Metropolitalny (związek międzygminny) 14 miast członkowskich Porozumienie Partnerskie Białostockiego Obszaru Metropolitalnego sygnatariusze: marszałek województwa podlaskiego, prezydent Białegostoku oraz starosta białostocki Porozumienie Partnerskie Bydgosko-Toruńskiego Obszaru Metropolitalnego sygnatariusze: prezydenci oraz starostowie bydgoscy i toruńscy, marszałek województwa; w 2008 r. poszerzone o 17 gmin Porozumienie Partnerskie Rzeszowskiego Obszaru Metropolitalnego - Porozumienie w sprawie Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego strony porozumienia: marszałek województwa, prezydent Lublina oraz starostowie: lubartowski, lubelski, świdnicki, łęczyński Stowarzyszenie Gdański Obszar Metropolitalny 35 członków (gminy i powiaty) Stowarzyszenie Metropolia Poznań 21 gmin i 1 powiat członkowski Stowarzyszenie Metropolia Warszawa 14 gmin zrzeszonych, 9 gmin kandydujących Stowarzyszenie Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego zrzesza 12 gmin, 1 powiat ziemski, województwo marszałkowskie Źródło: opracowanie na podstawie: www.aglomeracja.poznan.pl, www.metropolia.warszawa.pl; www.gzm.org.pl; www.som.szczecin.pl; www.gdansk.pl; www.araw.pl; oraz P. Adamowicz, 2012, Metropolie regionami kapitału i wiedzy, dokument elektroniczny opublikowany na portalu Unii Metropolii Polskich (http://www.selfgov.gov.pl/materialy/pdf/metropolie-reg-kapital-wiedza.pdf, dostęp z dnia 01.09.2012).

Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Główne sfery oficjalnych porozumień międzygminnych w regionie miejskim Łodzi w latach 1991-2012 Źródło: opracowanie na podst. Dzienników Urzędowych Województwa Łódzkiego

Formalne zrzeszenia gmin w regionie miejskim Łodzi – stan na 2012 r. Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Formalne zrzeszenia gmin w regionie miejskim Łodzi – stan na 2012 r. Źródło: opracowanie na podst. danych MSWiA oraz urzędów gminnych

Zasięg przestrzenny badania ankietowego nt. instytucjonalizacji ŁOM Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Zasięg przestrzenny badania ankietowego nt. instytucjonalizacji ŁOM Źródło: opracowanie własne

brakuje działań na rzecz integracji gmin wokół Łodzi; Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Władze gminne nie są zainteresowane członkostwem w stowarzyszeniach, związkach lub porozumieniach międzygminnych, ponieważ: brakuje działań na rzecz integracji gmin wokół Łodzi; brakuje propozycji takiej współpracy; gmina była członkiem stowarzyszenia (…), ale poza zagranicznym wyjazdem radnych i burmistrza mieszkańcy nie zauważyli innych korzyści. Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Powołanie ŁOM jako instytucji zarządzającej przestrzenią nie jest słuszną inicjatywą, ponieważ: ŁOM jako zrzeszenie samorządów powinien być ukierunkowany na stymulowanie i koordynację ich rozwoju, ale nie powinien decydować, a jedynie posiadać głos doradczy w zakresie gospodarki przestrzennej; interesy Łodzi (…) są rozbieżne z interesami małych gmin, inna jest specyfika tych ośrodków. Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Powołanie ŁOM jako instytucji zarządzającej przestrzenią to słuszna inicjatywa, ponieważ: przyczyni się do integracji gmin członkowskich, przez co zwiększy się ich potencjał rozwojowy i innowacyjność lokalnej gospodarki; będzie to spójny, wspierający się obszar; wspólne działania sprzyjają aktywizacji gospodarczej, ożywieniu lokalnych rynków, ograniczeniu bezrobocia, realizacji projektów na rzecz wsparcia przedsiębiorczości, inwestycjom infrastrukturalnym o charakterze regionalnym; przyczynią się do likwidacji zapóźnień cywilizacyjnych; niektóre problemy dotyczące gmin nie są możliwe do rozwiązania na poziomie lokalnym, szansę na ich rozwiązanie dałoby zarządzanie na poziomie obszaru metropolitalnego (małe gminy nie są w stanie samodzielnie zrealizować inwestycji na dużą skalę); tworzenie sformalizowanych partnerstw i współpracy w obszarach funkcjonalnych będzie warunkiem pozyskania środków unijnych w nowej perspektywie na lata 2014-2020; Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Powołanie ŁOM jako instytucji zarządzającej przestrzenią to słuszna inicjatywa, ponieważ: powołanie wspólnych systemów infrastrukturalnych kosztem wielu obecnie istniejących tworów może sprzyjać skuteczności, oszczędnościom i byciu bardziej przyjaznym dla ludzi; dzięki wspólnym inwestycjom infrastrukturalnym remonty dróg nie będą prowadzone tylko do granic gminnych, ale i poza nie; wprowadzenie wspólnego biletu w komunikacji zbiorowej ułatwi życie mieszkańcom; wspólne negocjacje gmin sąsiadujących ze sobą może sprzyjać pozyskaniu dużego inwestora. Wspólne działanie gmin w tym zakresie wzmocni ofertę inwestycyjną i konkurencyjność ŁOM w stosunku do pozostałych dużych miast kraju; Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

obszar metropolitalny będzie lepiej „słyszalny” w Polsce; Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Powołanie ŁOM jako instytucji zarządzającej przestrzenią to słuszna inicjatywa, ponieważ: da ona szansę na zharmonizowanie przestrzeni, wprowadzenie i zachowanie ładu przestrzennego, spójności urbanistycznej i architektonicznej; współpraca ŁOM z innymi obszarami metropolitalnymi (krajowymi i europejskimi) może generować synergiczne efekty rozwojowe; obszar metropolitalny będzie lepiej „słyszalny” w Polsce; da ona możliwość stworzenia programów o większym obszarze oddziaływania; może ona pomóc wypromować region dla turystyki. Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Zainteresowanie władz gminnych włączeniem do ŁOM w świetle wyników badania ankietowego Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

interesy gminy i Łodzi są rozbieżne; Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Władze gminne nie są zainteresowane włączeniem się w działania służące formalnemu powołaniu ŁOM, ponieważ: interesy gminy i Łodzi są rozbieżne; pozycja Łodzi w takiej strukturze może okazać się monopolistyczna; gmina może nie mieć wpływu lub mieć niewielki wpływ na podejmowane decyzje; brakuje informacji nt. ewentualnych korzyści dla gminy; gmina może utracić część dochodów; gmina leży zbyt daleko od Łodzi i nie będzie włączona do ŁOM; w urzędzie pracuje zbyt mało osób, by mogły zająć się tą kwestią; gmina posiada zbyt mały potencjał; Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

dostrzegają szansę na dalszy rozwój jako członek ŁOM; Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Władze gminne są zainteresowane włączeniem się w działania służące formalnemu powołaniu ŁOM, ponieważ: zapewni to dostęp do informacji i umożliwi wymianę doświadczeń miedzy gminami dużymi i małymi; mogą mieć przez to wpływ na powstanie związku, jego zakres/cele, statut/regulamin; pozwoli to na wskazanie priorytetowych obszarów działania z punktu widzenia gminy i zadbania o jej interes; dostrzegają szansę na dalszy rozwój jako członek ŁOM; stworzy ono sieć wzajemnych powiązań i zbuduje zaufanie, które może zaprocentować w zgodnym funkcjonowaniu ŁOM w przyszłości; gmina, posiadając funkcje metropolitalne, powinna uporządkować i usystematyzować działania w ramach tych funkcji; Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

nie chcą dopuścić do zmonopolizowania związku przez Łódź; Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Władze gminne są zainteresowane włączeniem się w działania służące formalnemu powołaniu ŁOM, ponieważ: gmina jest silnie powiązana z Łodzią dojazdami do miejsc nauki, pracy, placówek usługowych; trudno sobie wyobrazić, aby Łódź mogła funkcjonować w takiej strukturze bez gmin ościennych; nie chcą dopuścić do zmonopolizowania związku przez Łódź; być może obszary metropolitalne otrzymają wyższe dofinansowania z UE i budżetu państwa; uważają się za reprezentantów gminy kreatywnej i otwartej na współpracę. Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

Jakiego rodzaju korzyści może przynieść gminie włączenie do ŁOM? Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Jakiego rodzaju korzyści może przynieść gminie włączenie do ŁOM? liczba odpowiedzi Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

Jakiego rodzaju niekorzyści może przynieść gminie włączenie do ŁOM? Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Jakiego rodzaju niekorzyści może przynieść gminie włączenie do ŁOM? liczba odpowiedzi Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

Jaką formę powinno przyjąć zarządzanie ŁOM? Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Jaką formę powinno przyjąć zarządzanie ŁOM? Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

Które z zadań należy włączyć do zakresu działań ŁOM? Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Które z zadań należy włączyć do zakresu działań ŁOM? liczba odpowiedzi Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

Gotowość władz gminnych do zrzeczenia się zadań własnych na rzecz organu zarządzającego ŁOM Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

Gotowość władz gminnych do zrzeczenia się zadań własnych na rzecz organu zarządzającego ŁOM – c.d. Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

Gotowość władz gminnych do zaangażowania się we współpracę w ramach zinstytucjonalizowanego ŁOM Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

Gotowość władz gminnych do zaangażowania się we współpracę w ramach zinstytucjonalizowanego ŁOM – c.d. Źródło: opracowanie na podst. badania ankietowego

Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 Podsumowanie W świetle wyników analizy powiązań przestrzennych warto rozważyć korektę delimitacji ŁOM (przede wszystkim o miejską i wiejską gminę Łęczyca, ewentualnie także o gminę Poddębice). Władze gmin badanego obszaru są generalnie skłonne do współpracy w ramach ŁOM, dostrzegając zdecydowanie więcej potencjalnych korzyści niż strat. Rozwiązania wymaga kwestia obaw o partnerskie relacje w porozumieniu (w szczególności z Łodzią). W świetle badania ankietowego najbardziej pożądaną formą zarządzania ŁOM jest dobrowolny związek gmin. Potrzebne są zintegrowane (wspólne) działania władz współpracy w ramach ŁOM Podstawowymi płaszczyznami współpracy mogą stać się w pierwszej kolejności: gospodarka odpadami, utrzymanie i rozwój infrastruktury transportu, zaopatrzenie w energię oraz promocję obszaru.

Strategiczne zarządzanie w miastach w kontekście nowej perspektywy finansowej, Łódź, 4.12.2012 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ