NATURA 2000

NATURA 2000 to spójna europejska sieć ekologiczna, której celem jest zachowanie rodzajów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ważnych dla Wspólnoty.

OCHRONA PRZYRODY W UNII EUROPEJSKIEJ Strategia Zrównoważonego Rozwoju – sieć obszarów Natura 2000: ochrona zasobów naturalnych i różnorodności biologicznej zahamowanie spadku różnorodności biologicznej do roku 2010 skuteczna ochrona najważniejszych typów siedlisk oraz gatunków zwierząt i roślin Koncepcja sieci Natura 2000: powstała w oparciu o rozpoznanie dwóch niepokojących zjawisk: 1. wiele gatunków zwierząt i roślin jest zagrożonych wymarciem w granicach Europy. 2. główną przyczyną wymierania gatunków jest utrata siedlisk w wyniku działalności ludzkiej.

OBSZARY NATURA 2000 Natura 2000: podstawowa forma obszarowej ochrony przyrody we Wspólnocie Europejskiej. miejsca szczególnie licznego występowania najrzadszych gatunków zwierząt i roślin oraz siedlisk. obszary ważne z perspektywy całej Wspólnoty, a nie tylko poszczególnych państw członkowskich. dwa rodzaje obszarów : obszary specjalnej ochrony ptaków (OSOP) specjalne obszary ochrony siedlisk (SOOS) (Oba typy obszarów mogą się pokrywać. W Polsce obszary Natura 2000 często pokrywają się również z istniejącymi parkami narodowymi czy parkami krajobrazowymi)

UWARUNKOWANIA PRAWNE NATURY 2000 Tryb wyznaczania obszarów Natura i zasady ich funkcjonowania ustalone są w Dyrektywie Siedliskowej UE (Dyrektywa 92/43/EWG). Ochronie podlegają: siedliska przyrodnicze wskazane w art. 1(c) Dyrektywy Siedliskowej gatunki zwierząt (poza ptakami) i roślin wskazane w art. 1(g) gatunki ptaków wskazane w art. 4(1) Dyrektywy Ptasiej Gatunki i Siedliska priorytetowe: Gatunki zwierząt (z wyłączeniem ptaków) i typy siedlisk uznane za szczególnie ważne dla zachowania europejskiego dziedzictwa przyrodniczego.

AKTY PRAWNE Kluczowe akty prawne i dokumenty związane z siecią Natura 2000 w Polsce: Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2004 w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków NATURA 2000 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2005 w sprawie trybu i zakresu opracowania projektu planu ochrony dla obszaru NATURA 2000 „Podręcznik interpretacji siedlisk przyrodniczych” wydany przez Komisję Europejską w 2003 r. jego zapisy zawarto w: ROZPORZĄDZENIU MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000.

NATURA 2000 A PRAWO KRAJOWE NATURA 2000 a prawo krajowe: 1) parki narodowe; 2) rezerwaty przyrody; 3) parki krajobrazowe; 4) obszary chronionego krajobrazu; 5) obszary Natura 2000; 6) pomniki przyrody; 7) stanowiska dokumentacyjne; 8) użytki ekologiczne; 9) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe; 10) ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów Art. 6. 1. USTAWA z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880

NATURA 2000 W POLSCE W Polsce program Natura 2000 oficjalnie jest obecny od 2004 roku minister środowiska wyznacza obszary specjalnej ochrony ptaków a listę tych obszarów przekazuje Komisji Europejskiej, zaś specjalne obszary ochrony siedlisk minister wyznacza po uzgodnieniu z Komisją Europejską. 141 obszarów specjalnej ochrony ptaków (ok. 14% powierzchni lądowej kraju) 364 specjalne obszary ochrony siedlisk (ponad 8 % powierzchni lądowej kraju) (SOOS i OSOP mogą się pokrywać całkowicie lub częściowo). lista obszarów Natura 2000 w Polsce znajduje się na stronach Ministerstwa Środowiska.

IDENTYFIKACJA OBSZARÓW Wyznaczanie obszarów Natura 2000 odbywa się w oparciu o najlepszą istniejącą naukową wiedzę o występowaniu i liczebności zagrożonych gatunków i siedlisk. Inne przesłanki nie mają istotnego znaczenia przy wyznaczaniu obszarów Natura 2000. OSOP wskazywane są w oparciu o sześć różnych kryteriów, z których wszystkie mają wymierny, ilościowy charakter – np. występowanie na danym terenie przynajmniej 1% populacji biogeograficznej określonego gatunku ptaka czy fakt, że teren stanowi jedno z 10 najważniejszych krajowych lęgowisk. W przypadku (SOOS) wyznaczanie obszarów odwołuje się m.in. do: reprezentatywności, względnej powierzchni, stanu zachowania struktury i funkcji, liczebności, stanu zachowania siedliska

CEL OCHRONY OBSZAROWEJ Korzystny status ochronny gatunków i siedlisk (w odniesieniu do siedlisk): naturalny zasięg lub powierzchnia nie zmniejsza się w sposób ciągły, zachowane są specyficzne struktury i funkcje, typowe dla siedliska gatunki mają korzystny status ochronny. (w odniesieniu do gatunków): - liczebność lokalnej populacji gatunku nie zmniejsza się w sposób ciągły, - dostatecznie duża powierzchnia siedlisk niezbędnych dla występowania gatunku. Integralność obszaru - powodzenie długofalowej ochrony Podstawowym narzędziem integracji skutecznej ochrony walorów przyrodniczych z koniecznością rozwoju gospodarczego lokalnych społeczności jest plan gospodarowania sporządzany dla każdego obszaru. Takie aktywne podejście jest odmienne od filozofii ochrony przyrody, praktykowanej dotychczas w rezerwatach czy parkach narodowych.

PRZEDSIĘWZIĘCIA SZKODLIWE Warunki realizacji przedsięwzięcia negatywnie oddziałującego na przedmiot ochrony w ramach obszaru Natura 2000: projekt musi być uzasadniony nadrzędnym interesem publicznym. - wiele inwestycji kwalifikujących się jako inwestycje celu publicznego w myśl polskiego prawa nie stanowi przedsięwzięć nadrzędnego interesu publicznego w znaczeniu dyrektywy siedliskowej, gdyż ich beneficjentem są często jedynie niewielkie grupy społeczne, a proponowane rozwiązania nie są trwałe. brak możliwości alternatywnych metod osiągnięcia celu przedsięwzięcia. - inaczej niż w dotychczasowej krajowej tradycji – argumentem na niekorzyść wyboru bezpiecznych dla przyrody rozwiązań alternatywnych nie mogą być ich koszty. trzecim warunkiem udzielenia zgody na szkodliwą przyrodniczo inwestycję jest zgoda Komisji Europejskiej na jej realizację.

SPECYFIKACJA OCHRONY Specyfika ochrony w ramach Natury 2000: 1. Zdefiniowany docelowy stan chronionych obiektów. Utrzymanie korzystnego statusu ochronnego gatunków i siedlisk. 2. Usankcjonowanie prawne + społeczna ocena Utrzymanie korzystnego statusu jest prawnym obowiązkiem organów administracji. 3. Istnienie dedykowanych strumieni finansowania wspierających Naturę 2000. Szereg wspólnotowych narzędzi finansowych, których wykorzystanie jest ograniczone do obszarów Natura 2000 4. Szansa na integrację ochrony przyrody z rozwojem społecznoekonomicznym ochrona przyrody bez potrzeby znaczących modyfikacji w dotychczasowych sposobach gospodarowania, a także szansa na uzyskanie dodatkowych funduszy, ukierunkowanych na zrównoważony rozwój lokalnych społeczności.

KORZYŚCI DLA LUDZI I PRZYRODY Natura 2000 etykieta informującą w kraju i za granicą, o unikatowych walorach przyrodniczych, „zielony” biznes, głównie związany z usługami turystycznymi. szereg mechanizmów finansowych na działania służące czynnej (a nie rezerwatowej) ochronie przyrody „zielone” miejsca pracy czy tworzenie produktu lokalnego.