Wydział Ochrony Środowiska DZIAŁANIA PODEJMOWANE W RAMACH PROGRAMÓW OCHRONY POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego

powierzchni województwa populacji województwa Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego 2010 WYNIKI MODELOWANIA: 15 % powierzchni województwa 45 % populacji województwa Rozkład percentyla 90,4 pyłu zawieszonego PM10 w województwie śląskim w roku bazowym 2006 (źródło: ATMOTERM S.A.)

Udział poszczególnych źródeł emisji w stężeniach pyłu PM10 Program ochrony powietrza dla 5 stref województwa śląskiego 2010 Udział poszczególnych źródeł emisji w stężeniach pyłu PM10

PRZYCZYNY WZROSTU POZIOMU ZANIECZYSZCZEŃ SPALANIE ODPADÓW W PIECACH I KOTŁACH DOMOWYCH SPALANIE WĘGLA ZŁEJ JAKOŚCI (MUŁ, FLOT) W KOTŁACH I PIECACH DOMOWYCH ODEJŚCIE OD OGRZEWANIA GAZOWEGO – TYLKO 10% POSIADACZY INSTALACJI GAZOWEJ UŻYWA GAZU DO OGRZEWANIA ODEJŚCIE OD CIEPŁA ZDALACZYNNEGO I BRAK INTEGRACJI SYSTEMU CIEPŁOWNICZEGO NIEKORZYSTNE WARUNKI KLIMATYCZNE (INWERSJA TEMPERATUR) POWTÓRNE WZBIJANIE PYŁU PRZEZ SAMOCHODY

Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego 2010 DZIAŁANIA SYSTEMOWE: POP Gospodarka odpadami (gmina właścicielem odpadów) Energetyka (Wojewódzka strategia eko-energetyczna) Węgiel (mechanizmy finansowe i zakazy) Przemysł (Plan Redukcji Emisji Przemysłowej) Transport (plany dla aglomeracji i inwestycje bieżące) Edukacja i Informacja Zarządzanie i monitorowanie (wykorzystanie istniejących programów) Narzędzia (bazy danych)

Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego 2010 Najważniejsze propozycje kierunków działań naprawczych: 1. Rozbudowa i integracja sieci ciepłowniczej, odbudowa mocy cieplnej 2. Realizacja PONE ze szczególnym uwzględnieniem sieci ciepłowniczej, termomodernizacji budynków, kontroli jakości paliw 3. Aktualizacja planów zapotrzebowania w ciepło, energię elektryczna i paliwa gazowe 4. Realizacja Planu Redukcji Emisji Przemysłowych (15% redukcji PM10), prowadzenie postępowań kompensacyjnych 5. Budowa zakładu termicznej utylizacji odpadów 6. Wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza centrum miast 7. Rozwój transportu publicznego 8. Działania w zakresie redukcji emisji wtórnej z dróg (czyszczenie ulic, poprawa stanu technicznego istniejących dróg).

Zadania Marszałka Województwa Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego 2010 Zadania Marszałka Województwa Opracowanie mechanizmów finansowych, takich jak: podatek od jakości węgla, wsparcie inwestycji w energetyce (głównie sieci przesyłowych) przez samorządy, wsparcie dla energii odnawialnej, promujących wykorzystanie darmowych uprawnień CO2 w celu obniżania ceny ciepła sieciowego Okazały się niemożliwe do zrealizowania !

PROGRAM OCHRONY POWIETRZA dla 2 stref województwa śląskiego 2011 Plan działań krótko-terminowych Analiza ekonomiczna Działania systemowe unijne - analiza Analiza Prawna Analiza zagadnienia kosztów zewnętrznych Program dla stref gliwicko mikołowskiej i częstochowsko lublinieckiej dla PM10 Dlaczego ten POP jest niestandardowy?

Zmiany prawne - propozycje Zmiany odnośnie redukcji emisji przemysłowej: Większe możliwości wykorzystania pozwoleń do redukcji emisji poprzez zmiany w POŚ (art.84); Zastosowanie art.18 dyrektywy 2010/75/EU (tzw. IED): „W przypadku gdy norma jakości środowiska narzuca bardziej rygorystyczne warunki niż te osiągane przez zastosowanie najlepszych dostępnych technik, pozwolenie zawiera dodatkowe środki, bez uszczerbku dla innych środków, które mogą zostać podjęte w celu zapewnienia zgodności z normami jakości środowiska”.

Zmiany odnośnie redukcji emisji niskiej Zmiany w ustawie Prawo ochrony środowiska – art. 71, 72, 130, 332, 334 oraz dodanie nowych artykułów 342a, 359a w zakresie zmian pozwalających na wykorzystanie planów zagospodarowania przestrzennego do ograniczania niskiej emisji; Zmiany w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie wykroczeń, za które strażnicy straży gminnych są uprawnieni do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego – nadanie większych uprawnień w związku ze zmianami w POŚ Zmiany ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Zmiany rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane – art.30, 35, 36a, Nadanie w planach zagospodarowania przestrzennego konkretnego charakteru urządzeniom ekologicznym poprzez wprowadzenie mierzalnych standardów emisyjnych dla tychże urządzeń

Zmiany odnośnie redukcji emisji niskiej Zmiany w POŚ w zakresie wpierania rozwiązań ekologicznych u mieszkańców – art.91 ust 9a; Zmiany w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz.U. Nr 169, poz. 1200 z późn.zm.) – nadanie możliwości określania jakości paliw stałych; Zwiększenie możliwości kontrolnych mieszkańców – zmiana art.79 KPA w zakresie zachowania 7 dniowego okresu uprzedzającego o podjęciu kontroli w celu uzyskania dowodów. W połączeniu z art. 396 POŚ nadanie większych możliwości kontrolnych;

Zmiany odnośnie energetyki Zmiany w art. 17 i art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne – możliwość tworzenia Wojewódzkiego planu rozwoju energetyki Badanie zgodności z Programem ochrony powietrza przez samorząd wojewódzki Sankcje za nieopracowanie Planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe przez samorządy gminne Dodanie art. 17a do ustawy z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy - Prawo energetyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw Zmiany w zakresie redukcji emisji z transportu Wprowadzenie możliwości tworzenia stref ograniczonej emisji komunikacyjnej – zmiany w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. Nr 98, poz. 602 z późn. zm.

Zmiany podyktowane doświadczeniami krajów Unii Wprowadzenie standardów emisyjnych dla urządzeń spalania o małej mocy Zmiany w rozporządzeniu MSWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów z dnia 07.06.2010 (Dz.Nr 109, poz. 719) – nadanie większych uprawnień służbom kominiarskim

Schemat funkcjonowania PDK

Programy ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego: Katalog działań: w przypadku emisji powierzchniowej: czasowy zakaz palenia w kominkach, czasowe zawieszanie robót budowlanych, zraszanie pryzm materiałów sypkich, zakaz palenia pozostałości roślinnych Katalog działań: w przypadku emisji punktowej: Apele o czasowe ograniczenie produkcji w instalacjach mających szczególnie uciążliwy wpływ na jakość powietrza. zakłady mogą dobrowolnie przystąpić do porozumienia (tzw. „Pakietu antysmogowego”) o czasowym ograniczaniu produkcji w przypadku wdrożenia Planu Działań Krótkoterminowych

Programy ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego: wrażliwe grupy ludności dzieci i młodzież poniżej 25 roku życia osoby starsze i w podeszłym wieku osoby z zaburzeniami funkcjonowania układu oddechowego osoby z zaburzeniami funkcjonowania układu krwionośnego osoby palące papierosy i bierni palacze osoby zawodowo narażone na działanie zanieczyszczeń prefer owane formy zacho wań śledzenie informacji, unikanie długotrwałego przebywania na otwartej przestrzeni, stosowanie się do zaleceń lekarskich i właściwe zaopatrzenie w potrzebne medykamenty, ograniczenie dużego wysiłku fizycznego na otwartej przestrzeni w czasie występowania wysokich stężeń,

Informowanie społeczeństwa Programy ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego: Informowanie społeczeństwa przekazywanie informacji o podwyższonych stanach prognozowanych stężeń zanieczyszczeń do szkół, przedszkoli, obiektów służby zdrowia, innych obiektów oświatowych i opieki zdrowotnej, nawiązanie ewentualnej współpracy z lokalnymi mediami w celu informowania o wystąpieniu lub możliwości wystąpienia wysokich stężeń zanieczyszczeń. Podpisanie umów z operatorami sieci komunikacyjnych w celu przekazywania komunikatów o prognozowanych podwyższonych stężeniach w postaci SMS zainteresowanym mieszkańcom.

? Rachunek zysków i strat koszty działań naprawczych Programy ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego: Rachunek zysków i strat koszty działań naprawczych koszty złej jakości powietrza ? kary Komisji Europejskiej 1 Mg PM10 ≥ 500 000 zł 1 kg BaP = ok. 1 mln zł koszty leczenia

Programy ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego: Analiza ekonomiczna – koszty zewnętrzne Koszty zewnętrzne (externalities lub external costs) odnoszą się do monetarnej wartości kosztów zdrowotnych, strat w ekosystemach, ubytku plonów rolnych, strat materiałowych i pozostałych strat społecznych związanych z zanieczyszczeniem powietrza, wód, składowaniem odpadów i innymi oddziaływaniami, spowodowanym Oszacowana liczba osób w populacji 1 milion odczuwająca skutki zdrowotne w ciągu 3 dni występowania podwyższonego stężenia PM10 Wskaźnik skutków zdrowotnych Liczba osób odczuwających skutki trzydniowego wzrostu stężenia PM10 o: 50 μg/m3 100 μg/m3 Liczba dodatkowych zgonów 4 8 Liczba przyjęć do szpitala z powodu zaburzeń oddechowych 3 6 Osobo-dni stosowania substancji rozkurcza oskrzeli 4863 10 514 Osobo-dni zaostrzenia objawów 5 185 11 267 Źródło: Koszty zewnętrzne wytwarzania energii elektrycznej w Polsce

Średni udział środków WFOŚiGW w inwestycjach Programy ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego: Działania prowadzone w ramach Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach Zestawienie kosztów i ilości inwestycji dofinansowanych przez WFOŚiGW w Katowicach w latach 2008-2010 Rodzaj działania Suma inwestycji Koszt sumaryczny mln zł Średni udział WFOŚIGW Termomodernizacje 605,00 377,668 56,14% Programy Ograniczania Niskiej Emisji 91,00 137,349 39,44% Instalacje solarne 57,00 23,043 51,15% INNE w tym inwestycje przemysłowe 135,00 543,779 7,34% Docieplenia 204,00 160,680 45,84% Średni udział środków WFOŚiGW w inwestycjach w latach 2008-2010 wyniósł 38,9%

Programy ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego: Działania prowadzone w ramach Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach Wyszczególnienie mln zł Nakłady ponoszone przez WFOŚiGW w Katowicach 482, 887 Zdyskontowany koszt zewnętrzny 1 064,123 Nadwyżka zdyskontowanego kosztu zewnętrznego nad wysokością nakładów ponoszonych przez WFOŚiGW w Katowicach 581,235

Programy ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego: Działania prowadzone w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego WSL za lata 2007 -2013 Wyszczególnienie mln zł Wnioskowane dofinansowanie 120,333 Zdyskontowany koszt zewnętrzny 91,172 Nadwyżka zdyskontowanego kosztu zewnętrznego nad wnioskowanym dofinansowaniem -29,161

Programy ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego: Standardy oceny jakościowej urządzeń opalanych paliwem stałym stosowanych w sektorze komunalno-bytowym standardów emisji w wybranych w krajach UE POLSKA: Polskie uregulowania prawne w zakresie spalania paliw nie zawierają wymagań zakresie dopuszczalnych wartości emisji pyłu i innych zanieczyszczeń z instalacji spalania paliw, w tym paliw stałych, o mocy poniżej 1MWth. AUSTRIA: Aktualnie obowiązują dwa uregulowania określające wymagania granicznych wartości emisji (GWE, ang. ELW) odnoszące się do małych instalacji spalania o mocy poniżej 50kWt i powyżej 50 kWt DANIA: Duńskie uregulowania prawne w zakresie dopuszczalnych emisji zanieczyszczeń do powietrza dotyczą wszystkich instalacji wprowadzających zanieczyszczenia do powietrza (Guidelines for Air Emission Regulation; Environmental Guidelines no. 1, 2002). Wymagania dla instalacji spalania małej mocy dotyczą instalacji opalanych drewnem

Programy ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego: Standardy oceny jakościowej urządzeń opalanych paliwem stałym stosowanych w sektorze komunalno-bytowym standardów emisji w wybranych w krajach UE NIEMCY: Niemiecki rząd ustanowił wymagania dla domowych urzadzeń grzewczych opalanych gazem, olejem I Paliwami stałymi w formie Ustawy Rozporządzenie definiuje graniczne wartości emisji dla paliw stałych o mocy znamionowej powyżej 15 kW, z paliwa. SZWAJCARIA: Rząd szwajcarski w rozporządzeniu pt. Ordinance on Air Pollution Control (OAPC), ustanowił graniczne wartości emisji dla urządzeń grzewczych małej mocy (SCIs) opalanych gazem, olejem i stałymi paliwami. Rozporządzenie OAPC obejmuje wymagania dla NOx, CO, pyłu i VOC SZWECJA: Szwedzkie uregulowania prawne dotyczące emisji z instalacji spalania paliw stałych małej mocy są powiązane z uregulowaniami dotyczącymi budownictwa z 2006 roku (BFS 2006:12). Wymagania GWE są wyrażone w formie węgla organicznie związanego (OGC), oznaczanego zgodnie z normą Europejską EN 303-5 i dotyczą instalacji spalania paliw stałych o mocy poniżej 300kW

Liczba dni z przekroczeniami w poszczególnych strefach Programy ochrony powietrza dla stref Województwa Śląskiego JAKOŚĆ POWIETRZA Liczba dni z przekroczeniami w poszczególnych strefach Poprzez istniejącej bariery realizacji wielu z działań, oraz oczywiście różne inne niezależne czynniki jak warunki meteorologiczne i ukształtowanie województw a jakość powietrza wciąż jest zła!!!! Co więc należy zrobić aby uniknąć kar? Aby lepiej się zyło?

Programy ochrony powietrza dla stref Województwa Śląskiego CELE STRTEGICZNE PROGRAMU Cel 1. Wyeliminowanie spalania odpadów w kotłach i piecach domowych oraz na otwartych przestrzeniach. Cel 2. Wyeliminowanie spalania węgla złej jakości w kotłach i piecach domowych. Cel 3. Wsparcie istniejących działań i inwestycji w zakresie transportu, które przyczyniają się w istotny sposób do poprawy jakości powietrza na obszarach przekroczeń Cel 4. Ograniczanie emisji ze źródeł komunikacyjnych Cel 5. Systemowe ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych Cel 6. Stworzenie mechanizmów umożliwiających wdrożenie i zarządzanie POP. Cel 7. Wdrożenie Planu działań krótkoterminowych na terenie województwa śląskiego Cel 8. Eliminacja barier prawnych realizacji założeń i działań Programu Cel 9. Wdrożenie zasad efektywności energetycznej w województwie Cel 10. Ochrona wrażliwych grup ludności, w tym dzieci w sytuacjach przekroczenia/ryzyka przekroczenia norm dopuszczalnych substancji

CELE STRATEGICZNE PROGRAMU CEL 2. Wyeliminowanie spalania węgla złej jakości w kotłach i piecach domowych. Opracowanie wojewódzkiego dokumentu strategicznego dotyczącego zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Zmiana prawa umożliwiająca wprowadzenie mechanizmów finansowych mających na celu zwiększenie ceny węgla złej jakości i zmniejszenie ceny węgla dobrej jakości dla odbiorców indywidualnych Wykorzystanie systemu zielonych inwestycji GIS na potrzeby inwestycji w sieciach ciepłowniczych Przeprowadzenie dokładnej inwentaryzacji potrzeb w zakresie zapotrzebowanie na energię i ciepło w województwie śląskim Weryfikacja priorytetów finansowania ze środków publicznych inwestycji przemysłowych pod kątem osiągania efektów ekologicznych Wspieranie instalacji współspalania biomasy tylko dla instalacji energetycznych o znaczeniu lokalnym Wprowadzenie zmian w zarządzaniu programami PONE - opracowanie metod szczegółowych inwentaryzacji niskiej emisji na potrzeby PONE oraz ich wdrożenie zgodnie z nowymi wytycznymi w zakresie realizacji PONE wydanymi przez Ministerstwo Środowiska

CELE STRATEGICZNE PROGRAMU Cel 4. Ograniczanie emisji ze źródeł komunikacyjnych Opracowanie planu rozwoju transportu wspólnego dla całej aglomeracji Zwiększenie nacisku na rozwój komunikacji publicznej województwie – rozwój transportu kolejowego, integracja systemów komunikacji kolejowej i autobusowej, modernizacje taboru. Wprowadzenie inteligentnych systemów zarządzania transportem w miastach województwa śląskiego szczególnie aglomeracji Wskazanie strategicznych obszarów wykorzystania powierzchni uwzględniając kierunki działań w Programach ochrony powietrza Wprowadzenie zmian w Wojewódzkim Planie Zagospodarowania Przestrzennego zgodnie z krajową reformą systemu planowania przestrzennego oraz zapisami Programu ochrony powietrza

CELE STRATEGICZNE PROGRAMU Cel 5. Systemowe ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych Wydawanie, nowelizacja i ewentualne wycofywanie pozwoleń zintegrowanych na terenie stref Ustalenie wspólnych zasad przeprowadzania procedury kompensacji z wykorzystaniem zapisów Programu ochrony powietrza w zakresie : obszarów objętych kompensacją, warunków kompensacji na danym obszarze, warunkach zaniechania kompensacji

CELE STRATEGICZNE PROGRAMU Cel 7. Wdrożenie Planu działań krótkoterminowych na terenie województwa śląskiego Stworzenie listy podmiotów gospodarczych z którymi należy podjąć negocjacje w zakresie ograniczania emisji pyłowo gazowych w przypadku zaistnienia sytuacji smogowych w ramach planu działań krótkoterminowych Utrzymanie i rozwijanie Systemów Prognoz Jakości Powietrza w strefach i aglomeracjach

CELE STRATEGICZNE PROGRAMU Cel 8. Eliminacja barier prawnych realizacji założeń i działań Programu Nadanie uprawnień służbom miejskim lub służbom ochrony środowiska Wprowadzenie zmian w Wojewódzkim Planie Zagospodarowania Przestrzennego zgodnie z krajową reformą systemu planowania przestrzennego oraz zapisami Programu ochrony powietrza Wyznaczenie obszarów strategicznych na których występowały ponadnormatywne stężenia substancji w celu nadania konieczności sporządzenia lub aktualizacji miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla tych obszarów Wyznaczenie strategicznych obszarów zabudowy przemysłowej z uwzględnieniem Programu ochrony powietrza i wyznaczonych obszarów występowania przekroczeń stężeń dopuszczalnych Wdrożenie wytycznych w zagospodarowaniu przestrzennym zgodnych z kierunkami POP i wprowadzenie niezbędnych zmian w opracowaniach Przedstawienie propozycji zmian prawnych w zakresie służb kominiarskich w kraju, w celu wykorzystania potencjału merytorycznego tych służb w systemie monitoringu i kontroli realizacji POP :porozumienie ze służbami kominiarskimi w celu wyznaczenie zakresu możliwych zmian oraz nadania obowiązków kontrolnych Wprowadzenie zmian prawnych w celu efektywnej realizacji Programów ochrony powietrza: Prawo ochrony środowiska, prawo energetyczne, prawo budowlane, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym

CELE STRATEGICZNE PROGRAMU Cel 9. Wdrożenie zasad efektywności energetycznej w województwie Uruchomienie szkoleń dla administracji publicznej w zakresie możliwości poprawy efektywności energetycznej w oparciu o obowiązujące przepisy i Politykę energetyczną Polski Stworzenie bazy wiedzy w zakresu możliwych środków poprawy efektywności energetycznej w oparciu o Politykę energetyczną Polski Nawiązanie współpracy i uzgodnienie wspólnych działań z dystrybutorami energii cieplnej i elektrycznej na terenie województwa śląskiego w celu wykorzystania informacji o zużyciu energii Wprowadzenie priorytetów finansowania działań w wysokosprawną kogenerację z funduszy unijnych i funduszy WFOŚiGW Stworzenie bazy wiedzy o sposobach oszczędzania energii przez społeczeństwo Stworzenie wojewódzkiej bazy informacji o zapotrzebowaniu na ciepło, energię i paliwa gazowe, będącej podstawą polityki energetycznej województwa

Programy ochrony powietrza dla stref Województwa Śląskiego Szacunkowe koszty działań Marszałka Województwa 7 130 000 zł Finansowanie z: budżetu województwa, budżetu wojewody, WFOŚiGW, NFOŚiGW Okres finansowania: 2020 r.

Obecnie opracowywany projekt (2012-2013): Program ochrony powietrza dla terenu byłej strefy bieruńsko – pszczyńskiej województwa śląskiego, gdzie stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu Zawiera m.in. całoroczne pomiary pyłu na terenie parku zdrojowego w gminie Goczałkowice-Zdrój.

WEDŁUG INFORMACJI UZYSKANEJ Z WIOŚ WKATOWICACH

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ