Straty spowodowane działalnością człowieka w środowisku wg. Famielec J. (red.). 2001. STRATY GOSPODARCZE SPOWODOWANE ZANIECZYSZCZENIEM ŚRODOWISKA NATURALNEGO W POLSCE W WARUNKACH TRANSFORMACJI GOSPODARCZEJ. AE w Krakowie.

UKŁAD CZŁOWIEK ŚRODOWISKO

BIOSFERA stwarza warunki dla przebiegu procesów życiowych i wspiera je, dostarcza surowców i energii, czerpanych z zasobów odnawialnych, które są bazą realizowanych przez człowieka procesów konsumpcji i produkcji, pochłania skutki ubocznych działalności, w tym odpadów i innych zanieczyszczeń.

ANTROPOPRESJA ubytek (wyczerpywanie się) zasobów nieodnawialnych, takich jak surowce kopalne (gaz ziemny, węgiel, ropa naftowa, rudy metali. itp.) nadmierna eksploatacja zasobów odnawialnych, takich jak fauna i flora, zanieczyszczanie podstawowych komponentów środowiska, jak czyste powietrze i zasoby wodne degradacja naturalnych ekosystemów

PARADOKS Efektem prowadzonej przez człowieka działalności gospodarczej jest stan powodujący (lub mogący łatwo spowodować) szkody dla zdrowia i utratę dobrobytu wielu podmiotów (osób i instytucji) – w stosunkowo krótkim czasie, jak i w dalszej przyszłości. Swoistym paradoksem jest tu fakt, że prowadzona przez ludzi działalność (konsumpcyjna i produkcyjna) podejmowana jest przecież z zamiarem zaspokojenia własnych potrzeb.

POJEMNOŚĆ ŚRODOWISKA Zdolność ekosystemów do ponoszenia obciążeń (m.in. możliwości pochłaniania i neutralizacji zanieczyszczeń), spowodowanych działalnością gospodarczą i pozagospodarczą aktywnością człowieka.

BEZPOŚREDNIE PIERWOTNE WTÓRNE SKUTKI GOSPODARCZEJ I POZAGOSPODARCZEJ DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE BEZPOŚREDNIE PIERWOTNE WTÓRNE Zmiana jakości powietrza Zmniejszenie produktywności ekosystemów Zmiany ilościowe i jakościowe wód Zmiana walorów estetycznych krajobrazu Ograniczenie areału lub zmiana jakości gleb Zmiana ilości i jakości zasobów biotycznych Zmiana innych niematerialnych walorów

BEZPOŚREDNIE POŚREDNIE SKUTKI GOSPODARCZEJ I POZAGOSPODARCZEJ DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA ŚRODOWISKO CZŁOWIEKA BEZPOŚREDNIE POŚREDNIE PIERWOTNE / BEZPOŚREDNIE WTÓRNE / POŚREDNIE Straty w produkcji przemysłowej Pogorszenie warunków pracy Straty w produkcji rolnej i leśnej Pogorszenie warunków rekreacji i wypoczynku Straty w drogownictwie, transporcie i łączności Pogorszenie stanu zdrowotnego ludności Straty w rybactwie i łowiectwie Pogorszenie komfortu życia Straty w gospodarce komunalnej i mieszkaniowej Utrudnienia w twórczym (naukowym, artystycznym) i oświatowym wykorzystaniu środowiska Inne straty materialne Inne skutki niematerialne SFERA GOSPODARCZA SFERA SPOŁECZNA

STRATY

przykłady strat zwiększone nakłady na różne procesy produkcyjne i konsumpcyjne, uszczuplenie majątku narodowego na skutek uszkodzenia lub zniszczenia różnego rodzaju dóbr ekonomicznych i społecznych, nadmierne zmniejszenie okresu eksploatacji urządzeń produkcyjnych, zwiększona zachorowalność zwierząt gospodarskich obniżająca tempo wzrostu dochodu narodowego w rolnictwie, zmniejszenie plonów w wyniku opadu pyłów, obniżka wydajności zasobów siły roboczej, wymuszanie dodatkowych nakładów na służbę zdrowia (zbędnych w innych warunkach), ubytki wsadu materiałowego (na skutek emisji do otoczenia), straty wynikające z korzystania ze skażonych elementów środowiska, straty wynikłe z deficytu zasobów naturalnych, straty w majątku trwałym na skutek oddziaływania zanieczyszczeń.

Definicja Ekologiczne Straty Gospodarcze Straty gospodarcze wynikłe z zanieczyszczenia i degradacji środowiska (ekologiczne straty gospodarcze) to wszelkie negatywne zmiany mające wpływ głównie na materialny obszar działalności ludzkiej, które można wyrazić w mierniku naturalnym lub pieniężnym, a występujące w postaci: ubytku lub zniszczenia środków rzeczowych, konieczności ponoszenia nadzwyczajnych nakładów na sanację (użytecznych gospodarczo, a zdegradowanych, elementów środowiska) utraty możliwych do osiągnięcia efektów (uszczuplonych w wyniku degradacji środowiska).

podział strat kryterium: skala ekonomiczna straty gospodarcze, w ujęciu mikroekonomicznym (z punktu widzenia pojedynczego podmiotu gospodarczego), a inaczej w rozumieniu makroekonomicznym (z pozycji całej gospodarki narodowej). W ujęciu pierwszym zalicza się do nich takie, które znajdują właściwe odzwierciedlenie w rachunku zysków i strat, obniżając w sposób bezpośredni dochód (zysk) przedsiębiorstwa. Na przykład wzrost jego wydatków na oczyszczanie i dodatkowe uzdatniania skażonej wody, używanej do celów prowadzonej działalności, stanowi koszt w rozumieniu księgowym, czyli koszt uzyskania przychodu. W konsekwencji wydatek taki obniża zysk przed opodatkowaniem (zysk brutto), i tym samym zmniejsza wysokość podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym. Natomiast w odniesieniu do całej gospodarki narodowej straty są pojęciem znacznie szerszym i obejmują również takie, które ponoszone są poza przedsiębiorstwem i nie występują w jego rachunkowości.

podział strat kryterium: związek z poszczególnymi elementami środowiska straty, które wynikają z: zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, zanieczyszczenia wód, degradacji gleby, niszczenia flory i fauny, degradacji rzeźby terenu i krajobrazu.

podział strat kryterium: źródło powstawania straty powodowane przez przez: produkcję dóbr i usług, gospodarkę komunalną, użytkowanie niektórych dóbr konsumpcyjnych (na przykład kotłów opalanych węglem kamiennym), gospodarstwa domowe (na przykład używanie detergentów).

podział strat kryterium: charakter ekonomiczny i zakres straty wynikające z ubytku wsadu materiałowego na skutek emisji do otoczenia, straty wynikające z korzystania ze skażonych elementów środowiska oraz z deficytu zasobów naturalnych, straty w majątku trwałym na skutek oddziaływania zanieczyszczeń, niektóre ze strat społecznych (zdrowotne, estetyczno-kulturalne, itp.).

podział strat kryterium: klasyfikacja szkodliwych oddziaływań 1. straty mające bezpośredni wpływ na istotę ludzką - ludzkie zdrowie (zachorowalność, śmiertelność), 2. straty mające wpływ na ekosystemy i mechanizmy biologiczne: ekonomiczna produktywność systemów ekologicznych (rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo), inne (np. rekreacja), 3. straty mające wpływ na systemy nieożywione (straty materialne, wzrost kosztów produkcji).