Hemostaza

Hemostaza Całość procesów mających na celu utrzymanie prawidłowego przepływu krwi w naczyniach w warunkach fizjologicznych oraz zabieganiu jej utraty w przypadku urazów. Obejmuje zarówno krzępnięcie jak i fibrynolize.

Hemostaza - zaburzenia Zaburzenia w hemostazie mogą polegać na: Osłabieniu hemostazy co zagraża utratą nadmiernej ilośći krwi z organizmu Nadmiernej, niewłaściwej hemostazy powodującej powstanie zakrzepicy

Osłabienie hemostazy Nadmierna utrata krwi może być spowodowana zaburzeniami w działaniu lub budowie: Naczyń krwionośnych Płytek krwi Hemostazy osoczowej (białek krwi zwannymi czynnikami krzepnięcia)

Hemofilia A Wrodzona choroba. Jest spowodowana wadą VIII osoczowego czynnika krzepnięcia. W zależności od ilości czynnika VIII chemofilię dzieli się na postać ciężką (poniżej 1%), umiarkowaną (1-5%), lekką (powyżej 5%). Objawy to głównie krwawienia. Można je podzielić na: Krwawienia wewnętrzne (podskórne, dostawowe) Krwawienia zewnętrzne (z błony śluzowej jamy ustnej i nosa)

Hemofilia a ekstrakcje Ekstrakcja zębów u osób chorych na hemofilię powoduje zagrożenie krwawieniem z rany po usunięciu zęba. Zabieg taki powinien być prowadzony w warunkach szpitalnych, a ilość czynnika VIII wynosić powyżej 50%. Ponadto podaje się pacjentowi odpowiednie leki (np. kwas EACA) oraz zabezpiecza ranę poektrakcyjną gąbkami hemostatycznymi. Większą uwagę należy zwrócić również na odpowiednie podanie zniczulenia.

Leki przeciwkrwotoczne Są to leki, które hamują krwawienia i krwotoki. Można je podzielić na kilka grup w zależności od działania: Środki skracające czas krzepnięcia. Środki uszczelniające i kurczące naczynia krwionośne. Środki p-krwotoczne stosowane miejscowo. Preparaty krwi i płyny krwiozastępcze.

Środki skracające czas krzepnięcia. Można zaliczyć do nich m.in. witaminę K (stosowana w niedoborze protrąbiny), siarczan protaminy (przy przedawkowaniu heparyny), preparaty wapnia (krwiawienia z niedoboru jonów wapnia) W stomatologii znajduje niekiedy zastosowanie cyklonamina. Skraca ona czas krzepnięcia i krwawienia, działa na naczynia krwionośne (zmniesza ich kruchliwość). Stosowana zpobiegawczo i leczniczo w krwawieniach z małych naczyń. Może być podawana pozajelitowo i doustnie.

Środki działające na naczynia krwionośne Najpowszechniej stosowanymi lekami z tej grupy jest witamina C i rutozyd. Wzmacniają i zmniejszają przepuszczalność naczyn krwionośnych.

Leki hamujące krwawienie stosowane miejscowo. Można je podzielić na trzy grupy. Leki zwiększające krzepliwość krwi Leki działające przez wytrącenie białek surowicy Leki obkurczające naczynia krwionośne

Leki miejscowe zwiększające krzepliwość krwi Aplikuje się je na miejsca krwiawiące. Są szczególnie przydatne w przypadku gdy występują trudności z zopatrzeniem chirurgicznym rany. Najczęściej stosowanymi preparatami są gąbki żelatynowe, kolagenowe i z oksycelulozą. Mają one dużą zdolność wchłaniana płynów. Dzięki porowatości tworzą matrycę, na której zatrzymują się płytki krwi i aktywują kaskadę krzepnięcia. Np. Spongostan, Antema

Leki miejscowe zwiększające krzepliwość krwi Na miejsca krwawiące można również stosować trombinę (enzym biąrący udział w procesie krzepnięcia). Można ją stosować przykładając nasączony lekiem gazik do rany, bądź stosując nasączone nią gąbki tzw. Fibrynowe.

Leki działające przez wytrącenie białek surowicy Działają ściągająco, denaturując białka, tworzą warstwę elastyczną pokrywają uszkodzone ściany naczyń, a wytrącone białka mechanicznie czopują drobne naczynia krwionośne. Przykłady: 0,5% chlorek żelazowy Tanina Hemostin (preparat na bazie wyciągów z roślin) Ałuny np. Alumen Chlorek glinu np. Alustin

Leki obkurczające naczynia krwionośne Hamują krwawienie wywołując skurcz naczyń krwionośnych w miejscu zastosowania leku. Działanie występuje natychmiast i trwa ok. 0,5-1 godziny. Po tym czasie następuje ponowne rozszerzenie naczyń, które może spowodować silniejsze krwawienie niż pierwotne. Najczęściej stosuje się epinefrynę (Adrenalinę)

Preparaty krwi i płyny krwiozastępcze. Stosowana w przypadku znacznych krwawień oraz gdy nie wystarczają inne leki przeciwkrzepliwe.

Leczenie przeciwzakrzepowe Stosowane jest przewlekle w takich stanach jak choroba zakrzepowa czy choroba niedokrwienna. Łączy się głównie z pobieraniem przez chorych leków nazywanych antagonistami witaminy K – acenokumarol, warfaryna. Ektrakcja zęba u takich pacjentów może wiązać się z wystepowaniem przedłużonego krwawienia. W każdym takim przypadku należy zlecić pomiar czasu protrombinowego oraz skonsultować go z odpowiednim specjalistą. W przypadkach gdy następuje koniczność lekarz specjalista decyduje o przerwaniu stosowania leków, zamienia je na heparynę drobnocząsteczkową.

Leczenie przeciwzakrzepowe - leki przeciwagregacyjne Oprócz wspomnianych już wskazań mogą być stosowane u pacjentów profilaktycznie zapobiegając epizodom zakrzepowo-naczyniowym. Stosuje się przewlekłe małe dawki kwasu acetylosalicylowego (np. 75mg dziennie), które upośledzają prawidłowe działanie płytek krwi. W niektórych przypadkach przed ekstrakcją zaleca się odstawienie leków na ok 5-7 dni (konsultowane z lekarzem specjalistą)

Bibliografia Mutschler E., Geisslinger G, Kroemer HK . Farmakologia i toksykologia Mutschlera. MedPharm 2010. Bobkiewicz-Kozłowska T.: Podstawy farmakologii ogólnej z elementami receptury dla studentów medycyny. Wydawnictwo AMiKM, Poznań 2001. Janiec W.: Kompendium farmakologii. PZWL, Warszawa, 2010 Cenajek-Musiał D, Okulicz-Kozaryn I.: Stany zagrożenia życia – postępowanie lecznicze i leki stosowane w ratownictwie medycznym. Wydawnictwo AMiKM, Poznań 2004. Katzung B.G.: Basic & Clinical Pharmacology, The McGraw-Hill Companies, 2011. Kryst L. (red)  Chirurgia Szczkowo twarzowa.  PZWL., Warszawa 2007 Arabska-Przedpełska B., Pawlicka H.: Współczesna endodoncja w praktyce, wydanie I, Bestom Łódź 2011 Jańczuk Z.: Stomatologia zachowawcza. Zarys kliniczny. Podręcznik dla studentów Stomatologii. PZWL Warszawa 2008. Wydanie III (dodruk) Piątowska D.: Kariologia Współczesna. Postępowanie kliniczne. Med. Tour Press, Warszawa 2009.