Wykład 2. Reforma Wspólnej Polityki Rolnej Wspólne Polityki Unii Europejskiej Wspólna Polityka Rolna Dominika Milczarek Wykład 2. Reforma Wspólnej Polityki Rolnej

Wskaźnik wsparcia producentów rolnych (PSE) OECD: Producer Support Estimate (PSE) Procentowy wskaźnik określający wielkość transferu środków pieniężnych od konsumentów i podatników do producentów rolnych poprzez dotacje, ochronę rynku, obniżone podatki

Wskaźnik wsparcia producentów rolnych (%PSE) Źródło: Kwieciński 2005

Wskaźnik wsparcia producentów rolnych (%PSE) 1986-1990 1993 1996 1999 2001 Czechy 57 28 13 24 17 Estonia 75 -32 7 Węgry 32 20 9 23 12 Łotwa 80 -40 3 22 16 Litwa 77 -37 5 11 Polska -4 15 19 10 Słowacja 50 26 25 Rumunia 45 UE-15 43 44 35 39 OECD-24 38 30 31 Źródło: OECD

Regulacja rynków w UE Regulacja dotyczy rynków m.in.: cukru, chmielu, pasz, mleka i przetworów, mięsa baraniego i koziego, nasion, sadzonek i kwiatów, niektórych owoców i warzyw, surowca tytoniowego, wołowiny i cielęciny, mięsa drobiowego i jaj, olejów i tłuszczów roślinnych, wieprzowiny.

Regulacja rynków w UE Na większości rynków – podtrzymywanie cen opłaty importowe, subsydia eksportowe, zmienne opłaty wyrównawcze, ceny interwencyjne, publiczne zakupy interwencyjne; gwarantują preferencyjne warunki zbytu; pozwalają niwelować różnice w dochodach producentów. Niektóre produkty – bezpośrednie dopłaty

System cen System cen regulowanych Ceny ustalane w aktach prawnych Rady na wniosek Komisji po konsultacjach z organizacjami rolniczymi Wspólnoty i Parlamentem Europejskim. Propozycje cen rolnych uwzględniają: koszty produkcji rolnej; tendencje kształtowania się cen rolnych; skutki dla budżetu Unii Europejskiej.

Ochrona rynku UE Instrumenty ochrony rynku UE: Opłaty wyrównawcze, Cła, Dopłaty eksportowe, Opłaty eksportowe, Kontyngenty i certyfikaty.

Skutki WPR WPR osiągnęła początkowo zakładane cele: Wzrost wielkości produkcji i produkcyjności, Stabilizacja rynków, Zwiększenie poziomu samowystarczalności, Ochrona rolników przed fluktuacjami cen na rynkach światowych.

Rozwój samowystarczalności UE

Skutki WPR Ale pojawienie się efektów ubocznych Nadprodukcja, Nadmierny wzrost wydatków na rolnictwo, Nierównomierna dystrybucja korzyści.

Zmiany w zakresie skupu interwencyjnego

Wydatki na WPR jako % budżetu UE Źródło: dane KE

Dochody w rolnictwie i innych działach

Skutki WPR Inne problemy: Degradacja środowiska naturalnego i dobrostanu zwierząt wynikająca z intensyfikacji produkcji, specjalizacji, marginalizacji terenów słabej jakości. Depopulacja terenów wiejskich; Polityka rolna a nie dotycząca terenów wiejskich. Wpływ na warunki handlu międzynarodowego.

Skutki WPR Skutki ekonomiczne: Krótkookresowa ochrona dochodów – zachęcanie rolników do pozostawania w rolnictwie, Dotacje cenowe – korzystają wielcy producenci, ale rosną też oczekiwania małych producentów. Pozostanie w rolnictwie większej liczby ludności, Zwiększenie liczebności mniejszych gospodarstw.

Skutki WPR M. Tracy: „Trudno jest w tym wszystkim rozpoznać «gospodarkę rynkową». Zasięg interwencjonizmu w rolnictwo jest bardzo szeroki. Gdyby w przeszłości podejmowano inne decyzje, może uniknęłoby się obecnych kłopotów; teraz zmianę sytuacji trudno jest sobie wyobrazić” (1997, s.199).

Najważniejsze reformy WPR: 1968 Plan Mansholta 1972 Wprowadzenie instrumentów strukturalnych 1984-1990 Reformy dotyczące m.in.: wprowadzenia kwot na mleko, odłogowania. 1992-1996 Plan MacSharry’ego 2000-2006 Agenda 2000 2003 Reformy podjęte w Luksemburgu

Reformy WPR 1968 - Plan Mansholta poprawa struktury agrarnej, likwidacja mało wydajnych gospodarstw, zmniejszenie nadwyżek produktów rolnych - nie został w pełni zrealizowany 1972 - Wprowadzenie instrumentów strukturalnych

Reformy WPR 1984-1990 Reformy dotyczące m.in.: Wprowadzenie kwot na mleko, Obniżanie realnego poziomu cen, Wprowadzenie odłogowania, Ograniczenie rocznej stopy wzrostu wydatków na finansowanie WPR.

Reforma MacSharry’ego Plan MacSharry’ego (1992-1996) m.in.: obniżenie cen regulowanych podstawowych produktów w ciągu trzech lat o 15 % - 30 %, wprowadzenie dopłat bezpośrednich, uzależnienie subwencji kompensacyjnych od zmniejszenia powierzchni upraw lub obniżenia intensywności produkcji zwierzęcej, zmniejszenie kwot mlecznych, zachęty finansowe dla rolników ograniczających chów krów mlecznych. Pozytywne efekty reformy

WPR a WTO Runda Urugwajskia GATT (1986-1994) - Wspólnota zobowiązała się do liberalizacji handlu artykułami rolno-spożywczymi m.in.: obniżenie stawek celnych, zastąpienie wszystkich środków ochrony zewnętrznej cłami, niepodnoszenie ceł powyżej istniejącego poziomu, zmniejszenie nakładów na subsydiowanie eksportu, zmniejszenie ogólnej kwoty wewnętrznej pomocy rynkowej dla rolnictwa.

WPR a WTO Runda Rozwojowa Doha (2001-2006?) pełniejsze uwzględnienie interesów krajów rozwijających się; obszary konfliktu: dostęp do rynku, dopłaty do eksportu, wsparcie wewnętrzne sektora rolnego.

Agenda 2000 Agenda 2000 - odpowiedzią na nowe wyzwania Podstawowe założenia dokumentu Agenda 2000 dotyczące WPR: stopniowa redukcja cen gwarantowanych, rezygnacja z podtrzymywania cen rynkowych na rzecz dotacji wyrównawczych, bezpośrednie płatności kompensujące rolnikom spadek dochodów w wyniku zmniejszenia produkcji i niższych cen.

Reformy - Luksemburg 2003 Podstawowe zasady: Wprowadzenie jednolitych płatności na gospodarstwo lub jednolitych płatności regionalnych uniezależnionych od wielkości produkcji; Oddzielenie pomocy od wielkości produkcji (decoupling); Redukcja wsparcia bezpośredniego w większych gospodarstwach (modulacja - modulation); Dofinansowanie działań w ramach rozwoju obszarów wiejskich (II filar);

Reformy - Luksemburg 2003 Podstawowe zasady cd.: Wprowadzenie mechanizmu dyscypliny finansowej (financial discipline); Zaostrzenie standardów ochrony środowiska, bezpiecznej żywności i dobrostanu zwierząt (współzależność - cross-compliance); Większy nacisk na system doradztwa rolniczego; Szczegółowe regulacje dla poszczególnych rynków produktów rolnych.

Efekty reformy: Pozytywne: Dzięki wprowadzeniu JPG i JPR uproszczenie WPR i zmniejszenie kosztów funkcjonowania; Dzięki oddzieleniu płatności od wielkości produkcji silniejsze powiązanie decyzji produkcyjnych rolników z sygnałami rynkowymi; Zwrócenie uwagi na kwestie związane z ochroną środowiska, bezpiecznej żywności i dobrostanu zwierząt; Wspieranie wielofunkcyjnego rolnictwa (mniejsze wsparcie dla dużych intensywnych gospodarstw).

Efekty reformy: Ale i negatywne elementy: Odraczanie wprowadzania nowego systemu spowoduje większy stopień skomplikowania; Zniekształcenie warunków konkurencji na jednolitym rynku.

Ewolucja wydatków WPR (mld euro)

Zróżnicowanie w UE Znaczne zróżnicowanie międzyregionalne rolnictwa zarówno we wszystkich regionach UE jak i w regionach poszczególnych państw; Szczególnie wyraźne dla wskaźników społeczno-ekonomicznych oraz w zakresie efektywności rolnictwa i strukturze produkcji rolnej. Źródło danych regionalnych: Poczta, Kołodziejczyk, Baer w Zróżnicowanie regionalne gospodarki żywnościowej w Polsce w procesie integracji z Unią Europejską (2002), dane za 1997 r.

Zatrudnienie w rolnictwie

Udział rolnictwa w WDB